Το προηγούμενο ανέβασμα της παράστασης στο ΚΘΒΕ, δεν ευτυχήσαμε να το παρακολουθήσουμε λόγω αδιαχώρητου και έλλειψης θέσεων. Ευτυχώς που τούτη τη φορά, στο θέατρο Μ. Μερκούρη της Καλαμαριάς, σταθήκαμε πιο τυχεροί. Ο λόγος για την παράσταση «Το τίμημα», το κλασικό έργο του Άρθρουρ Μίλλερ σε σκηνοθεσία Άσπας Καλλιάνη, που μέχρι στιγμής έχουν απολαύσει χιλιάδες θεατές και συνεχίζουν. Το ρήμα «απολαύσει» δεν είναι τυχαίο, καθώς παρόμοιες παραστάσεις μόνο ως πνευματική/ ψυχική/ αισθητική απόλαυση μπορούν να λογιστούν. Με τον όρο «κλασικό – διαχρονικό» να δικαιώνεται σε όλα τα επίπεδα.
Πρόκειται για ένα βαθύ ψυχογράφημα ανθρωπίνων σχέσεων, βασισμένο πάνω στη σπουδή ηθικών αξιών. Με φόντο τις ιδιαίτερες σχέσεις μεταξύ δύο αδελφών που επέλεξαν διαφορετικούς δρόμους και με αφορμή την εκποίηση των επίπλων του πατρικού σπιτιού, εκτυλίσσεται ένα δράμα με πολλές προεκτάσεις, σπαρακτικά διλλήματα και απρόβλεπτες ανατροπές. Από τη μια ο γιος- αστυνομικός με τα ματαιωμένα όνειρα, συμβιβασμένος και υποταγμένος στη μοίρα της φροντίδας του «άρρωστου» χρεωκοπημένου πατέρα.
Από την άλλη ο γιος- γιατρός, επιτυχημένος και πλούσιος που επέλεξε να ακολουθήσει το όνειρό του στην ιατρική με οποιοδήποτε «τίμημα». Στη μέση η τραγική φιγούρα της γυναίκας του φτωχού –πλην τιμίου- αστυνομικού που βιώνει την απογοήτευση για μια «καλή ζωή».Και μέσα σε όλο τον σπαραγμό, ένας ιδιόρρυθμος «εκτιμητής παλιών αντικειμένων» που καλείται να αποδώσει ένα τίμημα για τα έπιπλα του παλιού σπιτιού, λίγο πριν αυτό κατεδαφιστεί. Και ενώ ο εκτιμητής αφορά στο υλικό τίμημα, οι υπόλοιποι θα κληθούν να ψάξουν το ηθικό για τις ακούσιες ή εκούσιες επιλογές της ζωής τους. για τις αυταπάτες που λογάριασαν αλήθειες για τις πραγματικές αλήθειες που δεν είπαν ποτέ…
Η παράσταση καθεαυτή, διακρίνεται από μεγάλες θεατρικές αρετές (+) και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς γιατί:
- Η βάση μιας παράστασης είναι ο λόγος, το κείμενο. Όταν έχεις στα χέρια σου ένα τόσο δυνατό έργο, με ρεαλισμό, στέρεα δομή, καθαρούς χαρακτήρες, θεατρική πλοκή με ανατροπές, ζωντανούς διαλόγους, ποιητικό λόγο και βαθύ μήνυμα… ΔΕΝ μπορείς να μη κάνεις μια καλή παράσταση. Της οποίας όντως, το πιο δυνατό σημείο ήταν το εξαιρετικό κείμενο του Μίλλερ. Όχι τόσο ως τρόπος γραφής αλλά ως κλασική θεατρική δομή, ως «μύθος», ως πληθώρα συμβολισμών και κυρίως ως αντιπαράθεση ιδεών και αξιών. Μια αντιπαράθεση καταιγιστική μέσα από βασανιστική επιχειρηματολογία και ανατροπές «δεδομένων», ικανή να καθηλώνει τον θεατή.
-Η σκηνοθεσία της Άσπας Καλλιάνη σεβάστηκε πλήρως τον λόγο του συγγραφέα και το κλίμα του έργου, κινήθηκε σε πλαίσια καθαρά ρεαλιστικά, ακολούθησε την κλασική οδό παρόμοιων παραστάσεων. Φρόντισε να προσφέρει πειστική ατμόσφαιρα, να αποδώσει εύστοχα τους συμβολισμούς και να κλιμακώσει το συναίσθημα σύμφωνα με την εξέλιξη της υπόθεσης μέχρι την πλήρη κορύφωση. Έδωσε χαρακτήρες ευανάγνωστους, αναγνωρίσιμους, με σωστή δόση κίνησης πάνω στη σκηνή, σωστή δόση δράματος και δουλειά στις εκφραστικές λεπτομέρειες.
- Η παράσταση ευτύχησε πραγματικά σε επίπεδο υποκριτικής, όπου όμως οφείλουμε να πούμε ότι ο Χρήστος Σιμαρδάνης στο ρόλο του Εβραίου εκτιμητή επίπλων, έδωσε ένα αληθινό ρεσιτάλ. Καλύτερα και πειστικότερα δεν θα μπορούσε να αποδοθεί ένας ρόλος ιδιαίτερος που συνδύαζε εσωτερική, κρυμμένη τραγικότητα με ιδιότυπο κυνισμό και απρόβλεπτο χιούμορ. Εκφρασμένα με την εκφορά του λόγου, την καλοδουλεμένη κίνηση, τις απίθανες λεπτομέρειες στη στάση του σώματος, των χεριών, των ποδιών… Απλά εξαιρετικός!
Επίσης, όμως πολύ καλοί και οι Σταύρος Ζαλμάς, Αλέξανδρος Μούκανος και Στέλλα Καζάζη, με θαυμαστή αίσθηση του μέτρου, ειδικά στις πιο τραγικές στιγμές, με ειλικρινές συναίσθημα και απόλυτο έλεγχο της σκηνής.
-Το σκηνικό της παράστασης, αποτελούμενο από πάμπολλα, παλιά στιβαγμένα έπιπλα, ίσως αρχικά ξενίζει με το στρίμωγμα επί σκηνής. Εντούτοις στην πορεία διαπιστώνεις ότι αφενός ΔΕΝ θα μπορούσε να αποδοθεί αλλιώς η εικόνα μιας ρεαλιστικής «αποθήκης» στην οποία στηρίζεται ο μύθος. Αφετέρου, το όλο στρίμωγμα «άχρηστων», εξυπηρετεί έναν βασικό συμβολισμό, άμεσα συνδεδεμένο με τα καταπιεσμένα για χρόνια απωθημένα των ηρώων σε βαθμό ασφυξίας. Οπότε το στήσιμό τους συνέβαλε στην απόδοση του κατάλληλου κλίματος, που ενισχύθηκε με την –έστω και ελάχιστη- ατμοσφαιρική μουσική εποχής, τον υποβλητικό φωτισμό και τα επιτυχημένα κοστούμια, τα ιδανικά για την κοινωνική τάξη κάθε ήρωα.
Τα ελάχιστα αρνητικά (-) που θα σημειώναμε αφορούν:
-Τις αρκετά μεγάλες παύσεις, ειδικά στο πρώτο μέρος πριν την κορύφωση του δράματος, με αποτέλεσμα να χάνεται προς στιγμήν ο ρυθμός με τη δημιουργία «κοιλιάς» και να προκύπτουν δύο εμφανώς άνισα μέρη.
-Μας έλειψε μια επιπλέον φαντασία στη σκηνοθετική γραμμή που υπηρέτησε κλασικά πρότυπα, ενώ θα μπορούσε ίσως να δώσει κάποια στοιχεία πιο ευρηματικά. Όμως αυτό είναι καθαρά μια υποκειμενική ματιά.
-Θεωρούμε επίσης ότι ο ρόλος της υποβλητικής μουσικής θα μπορούσε να είναι πιο ενεργός στην ενίσχυση του κλίματος.
Καταλήγοντας:
Φεύγοντας από μια παράσταση εξαιρετική, που ακόμα προλαβαίνετε να δείτε, είναι από τις λίγες στιγμές που νιώθεις να δικαιώνεται ο θεατρικός παιδευτικός στόχος. Να φεύγεις λίγο πιο πλούσιος εσωτερικά, λίγο πιο γεμάτος ψυχικά και με «θρεπτική» τροφή για σκέψη. Νιώθεις ότι θα σε ακολουθούν για πολύ τα λόγια του Μίλερ: «Το δύσκολο δεν είναι να μην πιστεύεις σε τίποτα, το δύσκολο είναι να πιστέψεις σε ΚΑΤΙ…» Τόσο αληθινό, τόσο διαχρονικό και γι' αυτό τόσο επίκαιρο. Κάποιες αξίες δεν χαρακτηρίζονται τυχαία «κλασικές», ούτε κάποιοι συγγραφείς…