"Δεν είναι εύκολο έργο, αλλά δεν προϋποθέτει εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, δεν είναι ελιτίστικος ο πυρήνας του. Έχω προσπαθήσει να φτιάξω μια επικοινωνιακή, μια λαϊκή παράσταση. Θέλω να απευθύνεται στο κοινό, να μην είναι κλειστή, για μυημένους", είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο σκηνοθέτης της παράστασης "Ιμμάνουελ Καντ", Γιάννος Περλέγκας.
Στον "Ιμμάνουελ Καντ" του αυστριακού συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ τα πράργματα έχουν, πάνω κάτω, ως εξής:
Όλη η θεμελίωση της δυτικής σκέψης, που έχει αναφορές στους φιλόσοφους του 18ου και 19ου αιώνα, αλλά και τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και φιλόσoφους χρησιμοποιείται σαν βιτρίνα και σαν άλλοθι του σύγχρονου δυτικού κόσμου, για να καλύψει (αυτός ο κόσμος) την αντιπνευματικότητα, την ανεπάρκεια και την ανηθικότητά του. Ο συγγραφέας δεν αποδομεί τον Καντ, τον πατέρα της δυτικής σκέψης. Ο εκπρόσωπος της Δύσης, τη δεκαετία του '70, που γράφτηκε το έργο, ήταν η Αμερική. Η Αμερική του καταναλωτισμού, του παρακράτους, της μισής δημοκρατίας, των ιμπερλιαλιστικών πολέμων, της καταπάτησης των δικαιωμάτων των νέγρων. Ο Καντ δεν μπορούσε να προβλέψει ότι η θεώρησή του θα διαστρεβλωνόταν, ότι πολλοί θα την επικαλούνταν, όπως τους βόλευε, ότι δε θα την γνώριζαν στο βάθος της και επί της ουσίας. Όλη η σύγχρονη κοινωνία ξεβράζει σαπίλα. Τι να σου κάνει ο Καντ και ο διαφωτισμός, όταν η περιουσία του Μπιλ Κέιτζ ανέρχεται στα 72 δισ. (όσο είναι το 1/5 του χρέους της Ελλάδας, περίπου).
Το κείμενο του Μπέρνχαρντ μεταφράστηκε άψογα από τον Γιάννο Περλέγκα και την Ισμήνη Θεοδωροπούλου. Η σκηνοθεσία έχει ακρίβεια και ξεκάθαρη πρόθεση. Βάζει τα πράγματα σε μια συμμετρία για να δείξει στο τέλος το χάος της αταξίας τους. Συνειδητοποιημένες κινήσεις, συλλογική δουλειά, ατομική κατάκτηση. Ο Μάκης Παπαδημητρίου, στον ρόλο του Καντ, αποδεικνύει, ακόμη μία φόρα, πόσο σπουδαίος ηθοποιός είναι μέσα στην αφαιρετικότητά του. Σύρμω Κεκέ, Κατερίνα Λυπηρίδου, Χρήστος Μαλάκης, Γιάννης Καπελέρης, Μιχάλης Τιτόπουλος μέλη ενός συνόλου που τους επιτρέπει να προσδιορίσουν το στίγμα τους με αποτελεσματικό τρόπο.
Ακολουθούν κάποιες σκέψεις που έγραψα, αυθόρμητα, όταν είδα την παράσταση. Κάποιες ώρες μετά.
Όταν παρακολούθησα την «Αγία Ιωάννα των σφαγείων» το 2013, όταν είδα τον «Τσε» του Στίβεν Σόντερμπεργκ και όταν άκουσα τον «Ντικ» των Ρίτσου - Μικρούτσικου, μου γεννήθηκε το ίδιο ερώτημα, και τώρα τι;
Αυτό μου συμβαίνει με κάθε μορφή τέχνης που με συγκλονίζει, φορτώνομαι αυτόματα ένα βάρος και προσπαθώ να προχωρήσω με αυτό. Άλλοι λένε ότι η μεγάλη τέχνη γεμίζει τα χέρια τους με όπλα, εμένα όμως μου ρίχνει μια πέτρα στην πλάτη και μου ανοίγει δρόμους, σα να μου λέει περπάτα τώρα, αν μπορείς. Η αλήθεια είναι ότι δε φτάνεις πουθενά χωρίς να κουραστείς, είτε κουβαλάς την πέτρα, είτε όχι. Μπορείς και να την αφήσεις, αν θες, ή μπορείς να πάρεις μαζί σου μια μικρή που να χωράει στην τσέπη, ικανή όμως για να σπάσει ένα τζάμι ή ν’ ανοίξει ένα κεφάλι. Είναι μεγάλη η γκάμα και η επιλογή σου ελεύθερη. Είναι οι πέτρες που' χουν αφήσει οι άλλοι, πριν από σένα και είναι όλες τους διαφορετικές. Το σημαντικό είναι να ξέρεις τι πέτρα κουβαλάς, μη λες ότι το χαλικάκι είναι βράχος και η μυτερή πέτρα στρογγυλή.
Εκατομμύρια βιβλία, κείμενα γραμμένα από μεγάλα μυαλά για κάθε πιθανό θέμα υπάρχουν στη διάθεση του καθενός. Σταθεροί άξονες, θεμελειωτές αρχών ηθικής και τρόπου σκέψης, φιλόσοφοι και επιστήμονες υπάρχουν πάντα για να σου πουν πώς να ζήσεις. Δε στέκομαι αχάριστη μπροστά στη μεγάλη σκέψη, αλλά υπάρχουν φορές που είμαι εγώ, τώρα, εδώ, μόνη μου, σα να ‘μαι η πρώτη και η τελευταία και δεν μπορεί να μου πει κανένας τίποτα. Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι αποτελούμαστε από κομμάτια της σύγχρονης κοινωνίας, της οικογένειας, του σχολείου, της οικονομικής και πολιτικής συγκυρίας, της ιστορίας, της κουλτούρας. Και όλα τα παραπάνω με τη διαστρέβλωση που προκάλεσε μια άρχουσα τάξη, που βίασε, κατά συρροή, τις έννοιες των λέξεων, που βάφτισε σωτηρία την καταστροφή, που τζόγαρε στο χρηματιστήριο τα συναισθήματα και που έβαψε (και βάφει) τα χέρια της με αίμα.
Μπορεί να προχωράμε μπροστά με κυκλικές κινήσεις, να λέμε «όλα είναι το ίδιο», «τι αξία έχουν όλα μπροστά στο θάνατο;», όμως δεν είναι πολλοί αυτοί που έχουν αγαπήσει τη μοίρα τους. Πώς να βρεις άκρη, όταν πρέπει κάθε φορά να ξηλώνεις και να ράβεις απ’ την αρχή;
*Το Θέατρο Τέχνης Καρολου Κουν φιλοξενεί το έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ "Ιμμάνουελ Καντ" σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα.
Τρίτη, 3 Μάρτη 2015