Της Χρύσας Φωτοπούλου
Σάββατο 22 Δεκεμβρίου. Πάω να δω το «Ζ» στο Εθνικό Θέατρο. Πάω να καταμετρήσω αλήθειες. Λίγες ώρες πριν έχω κατεβάσει από τη βιβλιοθήκη το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού.. Το ξεφυλλίζω. Κάποιες υπογραμμισμένες φράσεις. Ο διαχρονικός ήχος της παγκόσμιας βοής «Ζει, ζει, ζει..». Τον ξανακούω. Θυμάμαι (ξανά) την ερώτηση κάποιου συμμαθητή μου. Θα ήμασταν γύρω στα 16. «Ο Γρηγόρης Λαμπράκης (Κερασίτσα Αρκαδίας 1912 – Θεσσαλονίκη 27 Μαΐου 1963 [1]) ήταν γιατρός, αθλητής, και πολιτικός που δολοφονήθηκε από παρακρατικούς». «Τι είναι παρακρατικός, κύριε;». «Συνέβαινε παλιά, πώς να στο εξηγήσω για να το καταλάβεις.. χμ χμ.. Άστο. Τι σημασία έχουν οι ξεφτισμένες έννοιες». Παλιά.
9 η ώρα. Όλες οι θέσεις είναι κατειλημμένες. Όχι από νοσταλγούς και «Λαμπράκηδες» μόνο. Ήταν όλοι εκεί. Τρία αγόρια πίσω μου τραγουδούν( ίσα που )τη στιγμή που ακούν στην σκηνή τη Χριστίνα Μαξούρη: «Δεν υπάρχει νερό. Mονάχα φως. Δεν υπάρχει νερό. Mονάχα φως. O δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο». Ένα κορίτσι, μαθήτρια μάλλον, ρωτάει τη μαμά της γιατί κλαίει. Η πρώτη σειρά συμφωνεί και το δείχνει. Μια, δυο , τρεις φορές. Πώς να μη συμφωνεί άλλωστε; Όλοι συμφωνούμε. Τα συνθήματα του τότε έχουν απλά ανανεώσει την μπογιά τους, ο κόσμος ψάχνει ακόμη τον ήρωα που θα ανοίξει τον δρόμο. Τον ήρωα με το ζεστό αίμα και το κορμί που δύσκολα πεθαίνει.
Ένα τραπέζι μακρόστενο. Απ’ αυτά που μαζεύεται κόσμος γύρω του για να λύσει «κουβάρια.» Απ’ αυτά που έχουν χώρο για τα πάντα. Σ’ αυτό το τραπέζι γίνονται όλα. Εννιά ηθοποιοί- αφηγητές (Θανάσης Δήμου, Μαρία Κεχαγιόγλου, Γιάννης Κότσιφας, Χριστίνα Μαξούρη, Κίτυ Παϊταζόγλου, Γιάννος Περλέγκας, Χάρης Φραγκούλης, Νικόλας Χανακούλας, Νίκος Χατζόπουλος). Στους κεντρικούς ρόλους: Η Μαρία Κεχαγιόγλου ως σύζυγος, ο Νίκος Χατζόπουλος ως ανακριτής και ο Γιάννος Περλέγκας ως Γρηγόρης Λαμπράκης. Ως Γρηγόρης Λαμπράκης. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Γύρω του όλη εκείνη η ατμόσφαιρα που ακολουθούσε τον βουλευτή. Η ατμόσφαιρα που θυμίζει αγάπη για όλη την ανθρωπότητα. Γύρω του το μαγνητικό πεδίο των ηρώων που ξεπερνούν τον θάνατο, που προλαβαίνουν να συμπυκνώσουν τα νοήματα και να ανανεώσουν τους όρκους. Ωραία φωνή. Ορατή η συνείδηση.
Πάνω στο τραπέζι λειτουργικά αντικείμενα. Βοηθητικά αντικείμενα της αφήγησης. Πότε το τρίκυκλο-μινιατούρα του «Γιάγκου», πότε η γραφομηχανή, πότε κομμάτια εφημερίδων, πότε εκείνα τα στοιχεία που συμπληρώνουν την εικόνα των διαχρονικών, παρακρατικών αληταράδων. Επίσης ένας προτζέκτορας για να επισημαίνονται τα θεματικά κεφάλαια. Στον τοίχο το προσχέδιο της δολοφονίας: Θύτης, Θύμα, χτύπημα.. Δεξιά δύο μεγάφωνα. Άλλοτε η απόσταση, άλλοτε ο φακός ριζώνει μέσα στην ψυχή. « Ο καφές μπορεί να είναι η αιτία να χάσω το αεροπλάνο για την συμπρωτεύουσα». Ο βουλευτής- Γιάννος Περλέγκας απέναντι στη σύζυγο –Μαρία Κεχαγιόγλου. Καπνίζουν. «Αυτό το απόλυτο όταν σε είχα κοντά μου, αυτό το απόλυτο έχω τώρα ξανά με την ιδέα». Σκηνοθετεί η εξαίσια Έφη Θεοδώρου και ξαναμιλάμε για το καλό θέατρο. Και λέμε «να είναι καλά». Δική της και η δραματουργική προσαρμογή. Οι πιο χιλιοδιαβασμένες λέξεις με ευλάβεια μπαίνουν στο στόμα των ηθοποιών. «Ζω, ζεις, ζει..» Η Μαρία Κεχαγιόγλου φοράει λευκά ρούχα και μονολογεί για την μεγαλειότητα της συνύπαρξης και τα θραύσματα της απώλειας. « Να συμβιβάσουμε το θάνατό σου με τη ζωή μου». Ο λόγος της γεμάτος συμβολικούς λογοτεχνισμούς, καθολικός. Μια κραυγή για τον άμεσο συσχετισμό της πολιτικής πράξης και του έρωτα. Μια τσακισμένη ύπαρξη που ακόμη και στη σιωπή της δίνει στο θεατή το παγωμένο της χέρι.
«Πρέπει να μιλήσω. Τα πρόσωπα μπροστά μου ζητούν να μιλήσω. Πεινώ σημαίνει αρχίζω τη ζωή μου από την αρχή. Ζητώ ξανά να φάω. Θέλω ξανά δικαιοσύνη, ισότητα, ειρήνη».
Στον προτζέκτορα η τελευταία διαφάνεια με την κόκκινη σήμανση : « ΖΕΙ».
Τα φώτα σβήνουν. Χειροκρότημα που κρατάει πολύ. Στο δεξί μου χέρι φορώ ναρθηκάκι και χειροκροτώ χωρίς να θυμάμαι ότι πονάω.
«Δεν υπάρχει παρακράτος χωρίς την άδεια του κράτους».
Οι τοίχοι ξερνάνε την ιστορία. Οι τάφοι περιμένουν εκείνον που τρέχει πιο γρήγορα απ’ την αδικία.
Ξύπνα Ζ, σε περιμένουμε, ξύπνα.
Ελλάδα λίγο πριν το 2013. Όλα μια κιτρινισμένη φωτογραφία από το άλλοτε.
ΥΓ Μπράβο σε όλους σας.