Φτιάξτε εικόνα. Πενήντα χρόνια πριν, σα σήμερα. Κατακαλόκαιρο. Αθήνα. Να καίει ο τόπος, να σου κόβεται η ανάσα. Καμιά εναλλακτική δροσιάς. Γιατίκαμιά; Πάμε μια βόλτα στο Λυκαβηττό; Ηλιοβασίλεμα με τον Σαρωνικό στο βάθος και πιάτο το λεκανοπέδιο,ωραία θάναι. Στο μεταξύ θάχει δροσίσει. Πάμε. Να πάρουμε και το τελεφερίκ. Την άνοιξη είχε λειτουργήσει. Καινούργιο κοσκινάκι μου και που να σε κρεμάσω. Να το δω και γω που ήμουν… της υπαίθρου.
Ήμαστε μια παρέα… αφοπλιστική, λιγάκι αστεία,σα σκηνή από κοινωνική ιταλική ταινία της εποχής.Κάτι σα σχολική εκδρομή με ολίγη από γηροκομείο. Όλοι εξαρτημένοι από μια νεαρή γυναίκα, την αδερφή μου. Η πεθερά της, μια ηλικιωμένη συμπαθητική που είχε σοβαρά προβλήματα στο βάδισμα, σβάρα το λέμε στο χωριό μου, μια φιλοξενούμενη απ΄ τα μέρη μαςπου ένιωθε αμηχανία στην Αθήνα, ένα μικρό παιδί της αγκαλιάς, ο ανεψιός μου, και παρακούμπαρος η αφεντιά μου, ακόμα του δημοτικού, που δεν ξεκόλλαγα από την αδερφή μου όταν δεν πήγαινα σχολείο στην Άρτα, όπου ζούσα.
Παίρνουμε το λεωφορείο να πάμε πρώτα κέντρο και κούτσα-κούτσα στο τελεφερίκ που ήταν και το αξιοθέατο.
Η διάθεσή μας… θερινή ραστώνη. Μια αγαπησιάρικη αποχαύνωση. ΄΄Ας ήταν όλη η ζωή μου σαν και σήμερα που είν΄όλα γύρω μας και όμορφα και ήμερα…΄΄
Αμ δε ! Όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος. Ίσα που προλάβαμε να αποβιβαστούμε στην Κοραή που τότε ήταν δρόμος κανονικός, να μετρηθούμε για να βεβαιωθούμε πως κατεβήκαν όλα τα γυναικόπαιδα, ο άμαχος πληθυσμός, όταν ακούσαμε μια βοή περίεργη από τη Σταδίου, στα λίγα μέτρα δηλαδή, που κοντοζύγωνε απειλητικά.
Μέχρι να πάρουμε χαμπάρι τι συμβαίνει, μπουκάρει ένα αλαφιασμένο πλήθος πανικόβλητοουρλιάζοντας και μας περικυκλώνει άτσαλα, πατείς με πατώ σε, χωρίς καμιά υπερβολή. Από τη μια οιεκπυρσοκροτήσεις, από την άλλη οι κραυγές και το σπρωξίδι, δεν καταφέραμε ούτε να διασχίσουμε το δρόμο, να πιάσουμε μια ακρούλα να δούμε τι θα κάνουμε.
Παρασυρμένοι από τη λαοθάλασσα, αγωνιζόμαστενα μη χωρίσουμε και απομακρυνθούμε ο ένας απ΄τον άλλο, πράμα αδύνατο σ΄εκείνη τη συνθήκη.
Όλοι ένα σώμα, ένα παραζαλισμένο κύμα, κατευθυνόμαστε προς την Ακαδημίας, ενώ τριγύρω η ατμόσφαιρα γινόταν αποπνικτική από τα δακρυγόνα.
Κάποιοι μας κυνηγούσαν. Δεν τους βλέπαμε αλλά μας κυνηγούσαν.
Μπουκάραμε στην πρώτη πόρτα που βρέθηκεανοιχτή από ένα όχημα και επιβιβαστήκαμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Η πόρτα έκλεισε ξωπίσω μας και το λεωφορείο ξεκίνησε με άγνωστο προορισμό.
Άλλοι πεσμένοι χάμω, άλλοι στα γόνατα, όλοι με δύσπνοια, όλοι να κλαίνε, άλλοι από φόβο κι άλλοι γιατί τα μάτια έτσουζαν από τα δακρυγόνα. Αμόκ.
Βρεθήκαμε σε μια άγνωστη περιοχή, με άχτιστα οικόπεδα, κάπου εκεί που τώρα είναι ο περιφερειακός του Γαλατσίου. Στα νταμάρια. Έτσι μας είπαν.
Ήταν η πρώτη μου… συμμετοχή σε διαδήλωση.Θαμώνας έγινα αργότερα. Η εμπειρία διεγερτική και –τι περίεργο– διόλου αποτρεπτική. Ήταν η πρώτη μου επαφή με την καταστολή, τη θεσμική τρομοκρατία.
΄΄Καλά, είσαι σοβαρή;΄΄ είπε στην αδερφή μου ο άντρας της, αργότερα. Ο ίδιος, αξιωματικός του Τεχνικού, ήταν λόγω των γεγονότων επιφυλακή. ΄΄Πήρες τα γυναικόπαιδα στο συλλαλητήριο; Στο στόμα του λύκου; Ξέρεις πόσους τραυματίες είχε; Μην είχε και νεκρούς΄΄.
Η χώρα έβραζε με τα Ιουλιανά και την αποστασία.Περίοδος πολιτικής ανωμαλίας που κράτησε ως την επιβολή δικτατορίας. Ο Παπανδρέου, που είχε νόμιμα εκλεγεί τον Φεβρουάριο του ΄64 με ποσοστό 52,72% –θυμάμαι ακόμα το ξενύχτι μες στο κρύο, στην πλατεία Σκουφά, να περιμένουμε τα αποτελέσματα– ήρθε σε ρήξη με τα Ανάκτορα και 15 Ιούλη του ΄65παραιτήθηκε. Μετά, άρχισαν να σχηματίζονταικυβερνήσεις από μέλη της Ένωσης Κέντρου, τουςγνωστούς αποστάτες, παρά τη σφοδρή αντίθεση τουαρχηγού της που είχε κηρύξει ΄΄ανένδοτο αγώνα΄΄ κατά της συνταγματικής εκτροπής. Κυβερνήσεις υπό βασιλική κηδεμονία.
Στους δρόμους γίνονταν μεγάλες διαδηλώσεις οργανωμένες από την Ένωση Κέντρου και τησυνεργαζόμενη αριστερόστροφη ΕΔΑ – τον τότε Σύριζα. Και συγκρούσεις με την αστυνομία.
Σε μια τέτοια σύγκρουση βρεθήκαμε και μεις τη μέρα που σκοτώθηκε ο Πέτρουλας, στο διπλανό τετράγωνο, Σταδίου και Λαδά. Το μάθαμε την άλλη μέρα. Ο άτυχος Πέτρουλας ήταν ένας 23χρονοςαγωνιστής, φοιτητής, στέλεχος της Αριστεράς. Μια άνοιξη χαμένη.
΄΄Είχαμε ξαναμπεί στον αστερισμό του παρακράτους και της τρομοκρατίας, το ίδιο που πριν από δύο χρόνια δολοφόνησε το Λαμπράκη. Πάνω από τη χαμένη άνοιξη μετεωριζόταν τώρα ο γύπας του πραξικοπήματος έτοιμος να ριχτεί και να σπαράξει τον τόπο΄΄, λέει ο Τσίρκας στη ΄΄Χαμένη άνοιξη΄΄.
΄΄Κι αν χάθηκε μια άνοιξη, στο χέρι τους είναι να την ξαναφέρουν ακόμη πιο μεγάλη και λαμπρή΄΄καταλήγει.
Ακόμα τούτη η άνοιξη, ραγιάδες, ραγιάδες…
Υ.Γ. Ιδού πώς περιγράφει ο Τσίρκας –πολύ καλύτερα από μένα και με μάτια ενήλικα– στη ΄΄Χαμένη άνοιξη΄΄, το χρονικό εκείνου του Ιούλη, του σημαδιακού και ταραγμένου, πενήντα χρόνια πριν,εκείνη την ημέρα. Στην Κοραή κι αυτός – κοίτα να δεις – κρυμμένος σε ένα θυρωρείο.
΄΄Ακούστηκαν κάτι κρότοι, σα να ξετάπωναν μπουκάλες της σαμπάνιας, αλλά πιο ισχυροί και μεταλλικοί. Ένα κορίτσι φώναξε: ΄΄Στη Σταδίου ρίχνουν αέρια, τα τέρατα!΄΄ Κι άρχισε ο πανικός. Την ίδια στιγμή, από πολλές μεριές, μεγάλες ομάδες αστυνομικών ρίχνονταν πάνω στα πλήθη που σκορπούσαν. Και τυφλά, μανιασμένα κατέβαζαν πάνω στα κεφάλια τους τα κλομπς. Όποιος έπεφτε χάμω δεν έβρισκε λύπηση. Τον κλοτσούσαν, τον ποδοπατούσαν μες στους καπνούς των δακρυγόνων. Χαφιέδες με άσπρα κοντομάνικα πουκάμισα κι οπλισμένοι με κλομπς ήταν οι πιο άγριοι. Κραυγές και κατάρες και στριγκλιές πόνου: ΄΄Δολοφόνοι, προδότες΄΄, γέμιζαν τη μολυσμένη ατμόσφαιρα της Πανεπιστημίου, της Κοραή και της Σταδίου. Παντού τραυματίες με πρησμένα πρόσωπα, ματωμένες πλάτες και σπασμένα χέρια, βόγκοι και κλάματα κι ολοφυρμοί, μια κόλαση. Περπατούσαμε πάνω σε σπασμένα γυαλιά. Τα μαγαζιά κατέβαζαν γρήγορα τα ρολά τους κι έσβηναν τα φώτα. ΄΄Στην Ακαδημίας κάνουν συλλήψεις΄΄ φώναξε κάποιος και χάθηκε. (…)
-Σκότωσαν τον Σωτήρη.
-Ποιό Σωτήρη; ρώτησα.
-Τον Πέτρουλα. Πάει το παλικάρι, το φάγανε οι δήμιοι. Μια συμμαθήτρια της Χρύσας λέει πως άκουσε τον αξιωματικό, πάνω στο θωρακισμένο, να διατάζει τον πυροβολητή που σκόπευε με το κανονάκι των δακρυγόνων : ΄΄Κατέβασέ μου αυτόν τον ψηλό με το πράσινο΄΄. Ο Σωτήρης είχε σκαρφαλώσει στο σηματοδότη της διασταύρωσης Σταδίου και Λαδά κι απ΄εκεί πάνω φώναζε συνθήματα. Τώρα πάει΄΄ (…).΄΄
Η κυβέρνηση του Νόβα κατέρρευσε. Η επόμενη το ίδιο. Η μεθεπόμενη άντεξε μέχρι τα τέλη του ΄66, οπότε διορίστηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση για διεξαγωγή εκλογών. Τον Απρίλη το ΄67 έγινε το πραξικόπημα. Τα υπόλοιπα τα ξέρετε.
Δευτέρα, 20 Ιουλίου 2015