Του Σταύρου Σταύρου
Ένα ταγκό πριν τον οριστικό χωρισμό. Ο ήχος των τυμπάνων και η αγωνία πριν τον φόνο. Το κλάμα του βιολιού από τη μισάνοιχτη πόρτα. Μετά σιωπή.... Η μουσική και το θέατρο αγαπιούνται. Χρόνια τώρα. Και κάτι μυστήριοι, συχνά, τύποι, καθισμένοι στο πιάνο (ή με μια κιθάρα στο χέρι) γράφουν νότες σε ένα κομμάτι χαρτί. Στην πρεμιέρα συνήθως χαμογελούν. Εκεί, στην πρώτη σειρά. Είναι οι συνθέτες θεατρικής μουσικής. Η στήλη αυτή τους ανήκει....
Ήταν καλοκαίρι του 2009 όταν με πήρε τηλέφωνο ο Πάνος ο Μπάρλος (ένας από τους κορυφαίους παραγωγούς δίσκων στην Ελλάδα) για να μου ανακοινώσει ότι μαζί με την Τάνια Τσανακλίδου επέλεξαν να συμπεριλάβουν στον καινούριο της δίσκο έναν από τους στίχους που του είχα στείλει στο mail του λίγους μήνες πριν. Η χαρά μου τεράστια! Στα 21 μου χρόνια θα είχα την τιμή να τραγουδήσει στίχους μου μια από τις αγαπημένες μου φωνές. Ρώτησα τον Πάνο ποιος θα έγραφε τη μουσική. «Ο Θοδωρής Οικονόμου», μου απάντησε. Η χαρά ακόμα μεγαλύτερη. Το θέατρο το αγαπούσα από μικρό παιδί. Μου δινόταν, λοιπόν, η ευκαιρία να συνεργαστώ με έναν από τους κορυφαίους Έλληνες θεατρικούς συνθέτες, γράφοντας ένα κομμάτι για την πιο θεατρική, ίσως, τραγουδίστρια της Ελλάδας. Ο Παράδεισος κυκλοφόρησε κάποιους μήνες αργότερα. Ταξίδεψε, αγαπήθηκε, απέσπασε καλές κριτικές. Τον Θοδωρή τον γνώρισα πολύ καιρό μετά –ήταν νομίζω Απρίλης του 2012- σε ένα καφενεδάκι στην παλιά Λευκωσία. Ένας υπέροχος άνθρωπος! Χαμογελαστός, εύθυμος, μουσικός με τα όλα του. Με ένα γέλιο που μου θύμιζε συνεχώς ότι η δημιουργία βρίσκεται παντού: στις βόλτες, στους καφέδες, στη χαρά της συνάντησης…
Γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα και σπούδασε πιάνο στο Ωδείο Αθηνών με την Αλίκη Βατικιώτη. «Ο πατέρας μου ήταν λάτρης της κλασσικής μουσικής και τα ακούσματά μου από πολύ μικρός ήταν πολλά σε σχέση πάντα με την «καλή πλευρά» της μουσικής. Οφείλω πολλά στην οικογένειά μου για τη στήριξη που πάντα μου έδιναν», θυμάται σήμερα. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στο Royal College of Music στο Λονδίνο, επιστρέφει στην Ελλάδα σε ηλικία 24 χρόνων και συνεργάζεται με σημαντικούς συνθέτες και ερμηνευτές. Η σχέση του με τη μουσική για το θέατρο ξεκινάει από το Θέατρο Τέχνης λίγο καιρό αργότερα. «Η Κάτια Γέρου μου πρότεινε να γράψω τη μουσική και να συμμετάσχω σε μια παραγωγή που ετοίμαζαν τότε και έτσι από ένστικτο και σεβασμό προς τους συντελεστές της παράστασης δέχθηκα την καινούργια αυτή πρόκληση και συμμετείχα στο Tranzit, την πρώτη μου δουλειά στο θέατρο».
Πέραν από την ενασχόλησή του με τη μουσική για το θέατρο, ο Θοδωρής Οικονόμου συνεργάστηκε ως πιανίστας και ενορχηστρωτής με τους Μίκη Θεοδωράκη, Θάνο Μικρούτσικο, Γιάννη Μαρκόπουλο, Ηλία Ανδριόπουλο, Νίκο Μαμαγκάκη, Δημήτρη Παπαδημητρίου κ.α., καθώς και με ερμηνευτές όπως οι Μαρία Δημητριάδη, Μαρία Φαραντούρη, Χρήστος Θηβαίος, Τάνια Τσανακλίδου, Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Ειρήνη Καράγιαννη, Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Μάριος Φραγκούλης κ.α., δίνοντας συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το χειμώνα του 2008 συμμετείχε σε συναυλίες των Lucio Dalla, Madeleine Peyroux, Lara Fabian και Justin Hayward, ενώ δισκογραφικά έχει εκδώσει δύο προσωπικούς δίσκους με τη Μαρία Δημητριάδη και τον Τάσο Αποστόλου. Τον ρωτώ, λοιπόν, κατά πόσο αισθάνεται θεατρικός συνθέτης. «Η αγάπη μου για την μουσική είναι πολύ μεγάλη. Για ό,τι κάνω πρέπει να αισθάνομαι ότι υπάρχει σεβασμός μεταξύ των συνεργατών και ελευθερία. Μόνο έτσι μπορείς να δημιουργήσεις και να αισθανθείς καλά. Στο τραγούδι φοβάμαι ότι έχει πια χαθεί αυτή η συνθήκη, με ελάχιστες εξαιρέσεις, μιας και το εμπορικό κομμάτι αλλά και η τεχνολογία έχουν εμπλακεί βαθιά μέσα στην μουσική βιομηχανία και υπάρχει κατά την άποψή μου τρομερό πρόβλημα αισθητικής. Παρόλα αυτά, ελπίζω ότι κάποια στιγμή θα ανέβει ο πήχης ο οποίος είναι πολύ χαμηλά τα τελευταία χρόνια. Πρέπει οι δημιουργοί να πιστέψουν στον εαυτό τους και στη δύναμή τους. Μακάρι... Το θέατρο έχει μια άλλη ζεστασιά και οι όχθες είναι ακόμα διακριτές.»
Κατά τη διάρκεια της καριέρας του συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο, το Κ.Θ.Β.Ε., το Ελληνικό Φεστιβάλ, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, Λαμίας κ.α. και έγραψε τη μουσική για περισσότερες από σαράντα παραστάσεις. Μου μιλά για τις ιδιαιτερότητες του να γράφεις μουσική για το θέατρο και τη διαδικασία που ακολουθεί. «Προσπαθώ να ζω όλη την διαδικασία μιας παραγωγής, από τις πρώτες συζητήσεις, τις πρόβες έως και την πρεμιέρα. Το ιδανικό είναι να υπάρχει εμπιστοσύνη και ομαδική δουλειά για τη δημιουργία του ήχου της κάθε παράστασης. Εγώ μόνο έτσι μπορώ να δουλεύω. Το θέατρο έχει μια άλλη αλήθεια που μου αρέσει». Έχει συνεργαστεί με πλειάδα σκηνοθετών όπως οι Νίκος Μαστοράκης, Έλλη Παπακωνσταντίνου, Σταμάτης Φασουλής, Αντώνης Καλογρίδης, Θέμης Μουμουλίδης, Γιάννης Μπέζος, Πέμη Ζούνη, Ισίδωρος Σιδέρης, Γιάννης Ιορδανίδης, Θοδωρής Γράμψας κ.α. «Ο σκηνοθέτης είναι ο στρατηγός σε μία παράσταση. Αυτό πρέπει να το έχεις πάντα στο μυαλό σου πριν πας στην πρώτη πρόβα. Αυτός έχει την ιδέα και την σύλληψη για το πώς θέλει να στηθεί το έργο. Η ιδανική σχέση από εκεί και πέρα φτιάχνεται όταν είναι ανοιχτός με τους συντελεστές που έχει διαλέξει και μάλλον έξυπνος έτσι ώστε να πάρει το 100% από αυτούς. Νομίζω ότι η λέξη κλειδί είναι ο αλληλοσεβασμός.» Θυμάται με αγάπη και νοσταλγία τις περισσότερες συνεργασίες του στο θέατρο. Μου λέει ότι όταν πού και πού ακούει τις μουσικές που έχει γράψει αισθάνεται όμορφα. Θυμάται την αγωνία, τις ατέλειωτες ώρες στο στούντιο, τα ταξίδια. Εξάλλου το θέατρο, όπως και η ζωή, δεν είναι τίποτε άλλο από στιγμές. Το 2008 είχε τη μουσική επιμέλεια και την ευθύνη της διδασκαλίας των χορικών της πρωτότυπης μουσικής του Μάνου Χατζιδάκι στη δεύτερη αναβίωση της παράστασης Όρνιθες του Αριστοφάνη που παρουσίασε στην Κίνα το Θέατρο Τέχνης, στα πλαίσια της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας τέχνης Μύκητας, ενώ βραβεύτηκε με το βραβείο Δημήτρης Μητρόπουλος από το Θεατρικό Μουσείο και το τρίτο βραβείο για τη μουσική στο Τρίτο Στεφάνι (2009-10, Εθνικό Θέατρο) στα βραβεία κοινού από το περιοδικό Αθηνόραμα.
Το 2011 επιλέγηκε από τον σπουδαίο Αμερικανό σκηνοθέτη Robert Wilson ανάμεσα σε σημαντικούς μουσικούς για να συνθέσει τη μουσική και να παίξει πιάνο στην παράσταση Οδύσσεια που ανεβαίνει φέτος στο Εθνικό Θέατρο. Τον ρωτώ για την εμπειρία του από την παράσταση και για τη συνεργασία του με τον Wilson. «Ήμουν από την πρώτη στιγμή και είμαι ακόμα και τώρα πολύ ευτυχισμένος για το δώρο αυτό, να γνωρίσω και να συνεργαστώ με τον κορυφαίο αυτόν δημιουργό και υπέροχο άνθρωπο και συνεργάτη. Μεγάλη εμπειρία να είσαι δίπλα σε έναν τόσο σπουδαίο, ίσως τον πιο σπουδαίο, εικαστικό και σκηνοθέτη. Αισθάνομαι πραγματικά τυχερός. Πολύ δουλειά, σεβασμός προς όλους, ευγένεια, μια πολύ ανοιχτή και επί της ουσίας συνεργασία. Χωρίς κόμπλεξ και με μία αισθητική πολύ υψηλού επιπέδου. Νομίζω πως όλοι κερδίσαμε πολλά από αυτήν την παράσταση, και οι συμμετέχοντες αλλά και ο κόσμος. Αυτό αποτυπώνεται, βέβαια, και από τις αντιδράσεις του κοινού μετά από κάθε παράσταση. Αξίζουν πολλά μπράβο στο Εθνικό για την επιλογή αυτή». Αναρωτιέμαι αν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στον τρόπο προσέγγισης της μουσικής για μια παράσταση ανάμεσα στον Wilson και τους Έλληνες σκηνοθέτες. «Ο Wilson έχει έναν δικό του τρόπο, όπως όλοι άλλωστε, και αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να αφεθείς σε αυτόν και να ταξιδέψεις μέσα σε αυτό το σύμπαν που θέλει να δημιουργήσει. Σε όλα του τα πρότζεκτ η μουσική παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Έτσι είναι αυτός. Πιστεύει στη μουσική, στη μουσικότητα του λόγου, στη σιωπή... Υπάρχουν σίγουρα και Έλληνες σκηνοθέτες που εκτιμούν τον ρόλο της μουσικής πολύ. Δεν έχω παράπονο! Είχα την τύχη να δουλέψω με σκηνοθέτες που δεν γέμιζαν κενά με τη μουσική και, με διαφορετικό τρόπο βέβαια ο ένας από τον άλλον, αφέθηκαν στην λειτουργία του ήχου. Στην περίπτωση της Οδύσσειας υπάρχει η διαφορά ότι εκτός από συνθέτης είμαι και ο εκτελεστής της μουσικής του έργου και έτσι η μουσική γράφτηκε κατά πολύ μέσα στην πρόβα μαζί με τον Wilson. Ήταν μαγικό».
Ποια είναι όμως τα άμεσα σχέδιά του; «Στις αρχές Μαρτίου θα κυκλοφορήσει η μουσική της Οδύσσειας σε cd. Είμαι πολύ περήφανος για αυτή την ηχογράφηση. Έγινε κάτω από τις καλύτερες συνθήκες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και έχω χρησιμοποιήσει και όλο το sound design που υπάρχει στην παράσταση και που έχει γίνει από το Studio 19st, έτσι ώστε ο ακροατής να έχει τη μυρωδιά της παράστασης είτε την έχει δει είτε όχι. Είναι το πρώτο CD που είμαι 100% ο εαυτός μου και ελπίζω να αρέσει και στον κόσμο που θα το ακούσει. Ευχαριστώ πάρα πολύ τον Wilson και το Εθνικό για την στήριξη και βέβαια τον Κώστα Μπώκο και τον Βασίλη Κουντούρη από το Studio 19st για την άψογη συνεργασία». Πέραν από τις μουσικές που γράφει για το θέατρο, ετοιμάζει μια μελοποίηση πάνω σε 11 ποιήματα του Καβάφη, μια δουλειά για την οποία μου μιλάει με ιδιαίτερο ενθουσιασμό.
Κεφάλαιο κινηματογράφος. Έχει γράψει τη μουσική για την ταινία Γλυκιά Μνήμη του Κυριάκου Κατζουράκη καθώς και για δύο ταινίες μικρού μήκους. Το χειμώνα του 2012 ξεκίνησε τη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη Θεόδωρο Αγγελόπουλο για την ταινία με τίτλο Η άλλη θάλασσα, τα γυρίσματα της οποίας σταμάτησαν μετά τον ξαφνικό θάνατο του μεγάλου δημιουργού. «Αυτός ο τόσο χαρισματικός και φωτισμένος καλλιτέχνης έφυγε από κοντά μας τόσο άδικα. Οι στιγμές και οι εικόνες που έζησα μαζί του στα λίγα γυρίσματα που πρόλαβε να κάνει θα με ακολουθούν πάντα». Μιλώντας γενικά για τον κινηματογράφο, μου αναφέρει ότι τον ενδιαφέρει και τον γοητεύει ιδιαίτερα.
Το μυαλό μου γυρίζει λίγο στον Παράδεισο, το τραγούδι που είχαμε γράψει μαζί. Θυμάμαι τη φωνούλα της μικρής Ανδρομάχης που ο πατέρας της (ο ενορχηστρωτής Δημήτρης Μπαρμπαγάλας) μαζί με την Τάνια Τσανακλίδου είχαν επιλέξει για να κλείσει το κομμάτι. Η Ανδρομάχη πια θα είναι γύρω στα πέντε. Μεγάλωσε! Ίσως αν το τραγούδι γραφόταν τώρα, τη θέση της να είχε πάρει ο μικρός Ρωμανός, ο γιος του Θοδωρή που ήρθε στον κόσμο πριν μερικούς μήνες. Τον ρωτώ αν είναι αισιόδοξος για την Ελλάδα στην οποία θα μεγαλώσει ο γιος του. Ποιος άραγε να είναι ο ρόλος τον οποίο μπορεί να παίξει ο πολιτισμός στην καινούρια αυτή πραγματικότητα που βιώνουμε; «Ενώ βλέπω τον γιο μου και η χαρά του και η αθωότητά του με γεμίζουν αισιοδοξία, ξέρω πως χωρίς παιδεία αυτή η χώρα θα πηγαίνει όλο και χαμηλότερα. Έχουμε κολλήσει με τη οικονομία και προσπαθούν όλοι να βρούνε λύσεις, ενώ το πρόβλημα είναι αλλού. Μόνο ο πολιτισμός μπορεί να μας κάνει να ανθίσουμε. Φοβάμαι όμως πως δεν θα γίνει γρήγορα αυτό. Είμαστε σε πολύ λάθος δρόμο, δυστυχώς».
Εγώ φαντάζομαι τον Ρωμανό ενήλικα, χρόνια μετά. Να ακούει τις μουσικές του πατέρα του, να ταξιδεύει, να αισθάνεται περήφανος για αυτό που ο Θοδωρής έχει πετύχει. Και ίσως κάποια μέρα κι αυτός, στο πιάνο ενός μεγάλου θεάτρου, ερμηνεύσει τη μουσική που ο ίδιος θα έχει γράψει για μια σπουδαία παράσταση. Ίσως και όχι! Ποιος ξέρει; Εξάλλου η ζωή είναι απρόβλεπτη παράσταση. Φτάνει να έχουμε στα δάχτυλα το εισιτήριο και να πάρουμε τη θέση μας στον εξώστη. Μόνο αυτό….
_____________________________________________________________
O Σταύρος Σταύρου, γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1988. Παράλληλα με τις σπουδές του στο Λονδίνο (Βυζαντινές Σπουδές και Σπουδές στη Διοίκηση Πολιτισμού) ασχολείται επαγγελματικά με τη δισκογραφία ως στιχουργός. Έχει συνεργαστεί με συνθέτες όπως οι Σταμάτης Κραουνάκης, Θοδωρής Οικονόμου, Διονύσης Τσακνής κ.α. Κομμάτια του έχουν τραγουδήσει οι Τάνια Τσανακλίδου, Γιάννης Κότσιρας, Μελίνα Ασλανίδου, Ελεωνόρα Ζουγανέλη, Φίλιππος Πλιάτσικας, Γιώργος Καραδήμος, Ρίτα Αντωνοπούλου, Ευρυδίκη κ.α. Έχει γράψει τραγούδια τίτλων για τηλεοπτικές σειρές (Mega Κύπρου και Sigma), ενώ στο θέατρο έγραψε στίχους για την παράσταση "Αντιγόνες" και το παιδικό μιούζικαλ "Γουρουνιάσματα" (Κύπρος 2012). Το 2009 κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή.