Η αφοσίωση του Δήμου Αβδελιώδη είναι σπάνια στις μέρες μας. Ένα άνθρωπος απόλυτα ταμένος στην τέχνη του που επί τρία δουλεύει πάνω στην Απολογία του Σωκράτη, αναζητώντας την ουσία του λόγου, το νόημα πίσω από τον ήχο. Το εγχείρημά τελικά θα πάρει σάρκα και οστά το καλοκαίρι από το Κ.Θ.Β.Ε., θυμίζοντας μας ιδέες και αξίες που σήμερα έχουν σχεδόν ξεθωριάσει.
Γιατί επιλέξατε την Απολογία;
Ξεκίνησα πριν από πολλά χρόνια την ιδέα μιας τετραλογίας επάνω στο έργο του Πλάτωνα, μέσα στην οποία θα υπήρχε και η Απολογία του Σωκράτη, με σκοπό την ανάδειξη και την ενθύμηση της σκέψης του Πλάτωνα, μέσα από τις δυνατότητες της θεατρικής τέχνης. Το έργο του συγκεφαλαιώνει και περικλείει όλη την κορυφαία αντίληψη που διαμόρφωσε ο αρχαίος ελληνικός κόσμος και του προσέδωσε το χαρακτηρισμό ενός οικουμενικού πολιτισμού. Η Απολογία είναι από τα πλέον τραγικά και συνταρακτικά έργα, που σημάδεψε και καθόρισε τον νεαρό τότε Πλάτωνα που το έζησε, γιατί ο Σωκράτης καταδικάστηκε ενώπιον των πιο αγαπημένων του φίλων και θαυμαστών, όχι γιατί δεν είχε το δίκιο με το μέρος το, αλλά γιατί δεν μπόρεσε και δε δέχτηκε να ακολουθήσει τη συμβολική, ρητορική και παγιωμένη «γλώσσα» του Δικαστηρίου, όπου η ειλικρίνεια θεωρήθηκε υπεροψία και η αθωότητα προσβολή. Τον καταψήφισε η πλειοψηφία των Δικαστών, επειδή τους έλεγε μόνο αλήθειες.
Πώς σκοπεύετε να διασκευάσετε σε θεατρικό αυτό το φιλοσοφικό κατά βάση κείμενο;
Μια απολογία σε ένα δικαστήριο είναι από τη φύση της είναι θεατρική, χωρίς να κάνει κανείς καμιά προσπάθεια. Ο Σωκράτης απολογείται στο υπαίθριο Δικαστήριο της Ηλιαίας, ενώπιον 501 κληρωτών δικαστών, και υποθέτουμε ενός πολύ μεγαλύτερου πλήθους τριγύρω, που είχε πάει να παρακολουθήσει από περιέργεια ή και ενδιαφέρον τη δίκη. Ο λόγος του Σωκράτη είναι απλός, γεμάτος οίστρο, δεν έχει καθόλου δυσκολίες κατανόησης, γιατί δε φιλοσοφεί, αλλά με όπλο τη φιλοσοφία γίνεται άμεσος και συναρπαστικός την κάθε στιγμή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η σκηνή όπου απευθύνει ερωτήσεις προς τον κατήγορό του, τον Μέλητο, ο οποίος θα βρίσκεται στις κερκίδες και θα δίνει τις απαντήσεις ανάμεσα στο κοινό της παράστασης, το οποίο κοινό εξ αντικειμένου θα κατέχει τις θέσεις των Δικαστών.
Για ποιο πράγμα τελικά "απολογείται" ο Σωκράτης και σε τι αφορά αυτή η απολογία το σημερινό αναγνώστη-ακροατή;
Είναι από τα πιο σημαντικά έργα στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού, γιατί δίνεται η μάχη μεταξύ του είναι και του φαίνεσθαι για πρώτη φορά, όπως επαναδιατυπώνεται εκπληκτικά και στον Φαίδρο, και συνεχίζεται ο απόηχος του αργότερα στον σαιξπηρικό Άμλετ. Ο Σωκράτης πιστεύει πως είναι ντροπή να δίνει κανείς τόση σημασία για δόξα για τιμές και για χρήματα και να μη φροντίζει για τη σωφροσύνη, την αλήθεια και την ψυχή του ώστε να γίνει άριστη, πως η αρετή δε γίνεται με χρήματα, αλλά από την αρετή μπορούν να προέλθουν τα χρήματα και όλα τα αγαθά για τους ανθρώπους. Ο ίδιος θεωρεί ότι είναι εντεταλμένος στην υπηρεσία του Θεού να τους παρακινεί και να τους υπενθυμίζει τα της αρετής, έχοντας παραμελήσει προς τούτο τους δικούς του ανθρώπους και χωρίς να λαμβάνει χρήματα ποτέ από κανένα. Όμως μια από τις κατηγορίες-που δεν μπόρεσε βέβαια ούτε ο ίδιος ο Μέλητος να αποδείξει στην μεταξύ τους στιχομυθία ενώπιον των δικαστών- ήταν ότι διέφθειρε τους νέους, εισάγοντας καινά δαιμόνια, καινούργιες θεότητες δηλαδή.
Σήμερα εσείς ποια θεωρείτε ότι είναι τα καινά δαιμόνια;
Τα καινά δαιμόνια είναι διαχρονικά καινούργια, όποια νέα ιδέα ή πράξη θα μπορούσε να διαταράξει ή να αναιρέσει μια δεδομένη τάξη και εξουσία πραγμάτων, ενοχλεί.
Επιλέγετε να χρησιμοποιήσετε το πρωτότυπο κείμενο; Γιατί; Πώς θα επικοινωνήσει με το σύγχρονο θεατή;
Η επιλογή μου να ακουσθεί το έργο στην αρχαία ελληνική, όπως το έγραψε ο Πλάτωνας, δεν έγινε για να δημιουργήσει εντυπώσεις πρωτοτυπίας. Ό λόγος είναι πρακτικός και ελπίζω πως θα εκτιμηθεί από αυτούς που θα δουν και θα ακούσουν την παράσταση, γιατί μόνο από το άκουσμα της φωνής της αρχαίας γλώσσας μπορούμε μόνο να νιώσουμε τα πραγματικά αισθήματα και το ήθος του Σωκράτη, παρόλο που θα υπάρχουν ταυτόχρονα υπότιτλοι στα νέα ελληνικά. Είναι αυτονόητο αλλά όχι απόλυτα συνειδητό πως κάθε μεταφραστική απόπειρα όσο πιστή κι αν είναι στο πρωτότυπο, δεν μπορεί να το υποκαταστήσει, αφού δημιουργεί μια εντελώς νέα δομή με άλλες λέξεις που έχουν έναν άλλον ήχο, μιαν άλλη μουσικότητα. Έτσι δεν ακούμε πια την πραγματική φωνή του κειμένου αλλά μιαν άλλη, που έχει άλλη μουσική και άλλο ήθος. Με τους υπότιτλους λοιπόν θα καταλαβαίνουμε, αλλά από το άκουσμα του αρχαίας ελληνικής γλώσσας θα νιώθουμε και θα αισθανόμαστε μπροστά μας τον Σωκράτη.
Ποιος ο στόχος σας με την Απολογία;
Eίναι η πρώτη φορά στην ιστορία του Θεάτρου, αλλά και για τα φιλολογικά δεδομένα που επιχειρείται να ακουσθεί η Απολογία του Σωκράτη στην αρχαία ελληνική γλώσσα ύστερα από τρία χρόνια μεθοδευμένων προβών με τον ηθοποιό και συνεργάτη μου Βασίλη Καραμπούλα, για να ακουσθεί με ένα φυσικό και οικείο τρόπο χωρίς κανένα χαρακτήρα πειραματισμού. Είναι ό,τι πιο δύσκολο αλλά και πιο ενδιαφέρον έχω κάνει. Την πρόταση αυτή, που την εναγκαλίσθηκε θερμά ο Γιάννης ο Βούρος και την έχει αναλάβει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, θα πραγματοποιήσει φέτος το καλοκαίρι μια μεγάλη περιοδεία σε 30 τουλάχιστον Αρχαία θέατρα ανά την Ελλάδα, όπως είχε γίνει και πέρσι με την παράσταση του Φεστιβάλ «Η Γυναίκα της Ζάκυθος»με την Όλια Λαζαρίδου, σε συνεργασία πάντα με το ΔΙΑΖΩΜΑ και την αμέριστη βοήθεια του Σταύρου Μπένου. Ακόμα κουβαλάμε τον απόηχο αυτής της συγκλονιστικής εμπειρίας που ζήσαμε πέρσι σ’ αυτούς τους χώρους με το κοινό. Φέτος η «Πλάτωνος Απολογία Σωκράτους με τη δύση του ήλιου» θα ξεκινάει στις 19:15 ώστε το τέλος της να συμπίπτει με το ηλιοβασίλεμα και να συνδυάζεται με περίπατο στους θαυμάσιους αυτούς χώρους που ξαναγίνονται λειτουργικοί χάρις σ’ αυτή την ιδέα του ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ και την στήριξη των Εφοριών Αρχαιοτήτων.
Μελετάτε την παράδοση μέσα από τις παραστάσεις και τη σύνδεση του σύγχρονου Έλληνα με τις ρίζες του συνήθως. Πόση αλήθεια σύνδεση έχουμε με την αρχαία Ελλάδα εμείς οι σημερινοί Έλληνες; Μπορούμε πράγματι να τη θεωρούμε κληρονομία και παρελθόν μας;
Λατρεύω κάποια έργα από την παράδοση, όχι γιατί είναι απλώς γοητευτικά και ωραία, αλλά γιατί είναι χρήσιμα στο να διαχειριστούμε σωστά, θέματα της τέχνης και της ζωής. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι κληρονομιά για όλη την ανθρωπότητα. Τα κείμενα αυτά λόγω της ελληνικής γλώσσας είναι φυσική μας κληρονομιά, γιατί η νέα ελληνική είναι η αδιάλειπτη και αναγκαία εξέλιξή της.
Τι άλλο ετοιμάζετε;
Ελπίζω να ολοκληρώσω σύντομα τις δύο παραστάσεις που ανήκουν στην τριλογία που ξεκίνησα πέρσι για τον Παπαδιαμάντη με το «Όνειρο στο Κύμα ,Έρως Ήρως» και θα συνεχισθούν με «Το Καμίνι & Το Μοιρολόγι της Φώκιας» και τη «Φόνισσα». Έχω βάλει στο πρόγραμμα να ξεκινήσω ταινία.
Ένα μεγάλο σας όνειρο;
Να κάνω ταινία την Ιλιάδα.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ.
Τρίτη 31 Μαρτίου 2015
Α.Κ.