Σκέψεις πάνω στο θεατρικό έργο της Μ .Κάλμπαρη: «Αλμανάκ»
της Ελένης Κουτσιλαίου
«Πολλά τα τέρατα και τα σημεία των καιρών
Που όταν ετούτη η εποχή τελειώσει
Θα 'χουν εξηγηθεί […]
Θα μείνουν όλα απολιθώματα, λέπια, προβιές, καβούκια
Συνομοταξίες ακίνδυνες.[…]
Κι αν δεν τελειώνει ο φόβος, θα ναι αλλιώτικος στο μέλλον
Τα δικά μας τέρατα δεν θα τρομάζουν κανέναν»
(«Εισαγωγή των Τεράτων» , Λύντια Στεφάνου)
Το «Αλμανάκ» είναι μια ιδιότυπη «τράπεζα πληροφοριών» που δίνει τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε ετερόκλητα και διαφορετικής αξίας γεγονότα με χρονολογική σειρά που συνέβησαν «σαν σήμερα». Αυτό το ανακουφιστικό χρονικό στιγμιότυπο του «σαν σήμερα» έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού μπορείς να ανατρέξεις σε ολέθριες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας, που όμως επουλωμένες από το χρόνο παύουν να είναι τόσο επώδυνες. Μια αναδρομή στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού με παιγνιώδη διάθεση και ανώδυνα αποτελέσματα, ακόμα και μέσα από τις πιο θλιβερές του σελίδες που αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος μπορεί να σταθεί σχεδόν αλώβητος μόνον απέναντι στην ξεχασμένη μνήμη.
Η Μ. Κάλμπαρη στο νέο ομώνυμο θεατρικό της έργο χρησιμοποιεί όλες τις ιδιότητες ποικιλίας, ελευθερίας, θεματικής πολυφωνίας, ύφους, ελαφρότητας που προσφέρει ένα Αλμανάκ, για να δημιουργήσει το θεατρικό της σύμπαν, καταργώντας όμως την πιο σημαντική : «το σαν σήμερα». Το θεατρικό «Αλμανάκ» επαναλαμβάνει άσπλαχνα ξανά και ξανά με λέξεις, εικόνες, σκέψεις το καθοριστικό και άγριο «σήμερα» των τελευταίων χρόνων της Ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης με τα βιωμένα επακόλουθα στην δική μας Ελληνική πραγματικότητα, χωρίς να αφήνει κανένα περιθώριο υπεκφυγής στο θεατές. Όλες οι ψηφίδες που απαρτίζουν το μωσαϊκό μιας κοινωνίας σε συναγερμό θα μετατραπούν σε ζωντανές γνώριμες σε μας φιγούρες, για να εξιστορήσουν με ανατριχιαστική ευκρίνεια όλα όσα ζούμε και μας τρομάζουν.
Θα δημιουργήσει ένα θίασο τερατώδους εντόπιας «Commedia dell’arte» που απαρτίζεται από τους γνωστούς «τύπους», παρωχημένων πλέον αυτοσχεδιασμών, με έναν παρηκμασμένο και χιλιοειπωμένο καμβά σεναρίου, για να αποκαλύψει μια κοινωνία επάρατου μικροαστισμού, που καταπνίγει κάθε υγιές κύτταρο, ή το διαβρώνει ενσωματώνοντας το. Μιας κοινωνίας πανικόβλητης που έχει ξεχάσει τις προσχηματικές της συμπεριφορές και παραληρεί υπέρ του αφυδατωμένου νεοσυντηριτισμού της, θεωρώντας τον ως μόνη σωτηρία. Τον θίασο απαρτίζουν ένας πολιτικός που ασελγεί κατ' εξακολούθιση στο Δημοκρατικό πολίτευμα, ένας διανοούμενος που φλυαρεί για το τίποτα, ένας κληρικός που εκβιάζει την πίστη, ένας φιμωμένος κατευθυνόμενος δημοσιογράφος και τηλεοπτικές περσόνες που με τα προφητικά λεγόμενά τους ενισχύουν τη φυσική μας αδράνεια ως πολίτες.
Αποδέκτες αυτής της τερατώδους performance «οι πολίτες αυτής της χώρας» που στις ρεαλιστικού υπόβαθρου σκηνές αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης και ηθικά διλήμματα, τα οποία δεν έχουν το ανάστημα να αντιμετωπίσουν κι έτσι συνθλίβονται. Με μόνη κληρονομιά, την παρατεταμένη πολιτειακή εφηβεία, που περνά από γενιά σε γενιά, παραδέχονται με αμήχανη θλίψη την ανεπάρκειά τους. Στέκονται έκθαμβοι και έντρομοι μπροστά στη ζωή τους, δημιούργημα των προτεραιοτήτων ενός κράτους- Καιάδα, και της δικής τους αποφυγής ενηλικίωσης.
Μέσα από το παραμύθι της ωραίας κοιμωμένης που χρησιμοποιείται ως μοτίβο, θα αναλογιστούμε σε πόσο βαθύ ύπνο βρισκόμαστε οικειοθελώς καθώς συνεχίζουμε να θεωρούμε την αδιαφορία ως μέσο αυτοπροστασίας , τον συντηρητισμό ως πατρίδα μας, την πίστη ως εξαναγκασμό, την κατά συρροή φίμωση της αλήθειας ως είδηση, τον εξόφθαλμο λαϊκισμό ως άσκηση πολιτικής, την υποκρισία ως τέχνη.
Η Μ. Κάλμπαρη χρησιμοποιεί ετερογενείς θεατρικούς κώδικες –πολλές φορές και αντιθετικούς μεταξύ τους- τους οποίους κατορθώνει να κάνει αλληλοσυμπληρούμενους, καθώς και ποικίλες θεατρικές γλώσσες προκειμένου να πετύχει ένα εύγλωττο, πλούσιο και πολυμορφικό αποτέλεσμα. Τις ρεαλιστικές σκηνές ψυχικής ασφυξίας «των ανθρώπων της διπλανής πόρτας» διαδέχονται οι υπερβατικού κωμικοτραγικού περιεχομένου σκηνές των ιθυνόντων που οι αλληγορικές άυλες φωνές οι οποίες αναγγέλλουν τα γεγονότα του Αλμανάκ κατορθώνουν να τις ενώσουν σε μια μείξη υλικών.
«Στη χώρα των παράλληλων μονολόγων» , το έργο προκαλεί τον κάθε σκεπτόμενο πολίτη να αναζητήσει την ετοιμότητα που απαιτεί η συγκυρία των καιρών χαράσσοντας μια διαδρομή όπου θα αφήσει στη λήθη τα κληροδοτήματα της πολιτειακής ανεπάρκειας, προσφέροντας τον εαυτό του ως εχέγγυο ελπίδας.
(Το έργο «Αλμανάκ» παραστάθηκε για πρώτη φορά πέρσι στο πλαίσιο παρουσίασης οκτώ σύγχρονων Ελληνικών έργων από το θέατρο Τέχνης (Γενάρης 2014) σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη και ήταν ανάμεσα στα διακριθέντα έργα στην «πλατφόρμα Ευρωπαϊκού θεάτρου Eurodram» (2014).Τη φετινή περίοδο συμπεριλήφθηκε στο Εναρκτήριο πρόγραμμα του θεάτρου Τέχνης, στην θεματική Ενότητα : «Συμβαίνει τώρα» ,και παίχτηκε ως τις 26 Οκτωβρίου 2014).
Η Ελένη Κουτσιλάιου είναι θεατρολόγος.
