Ο Μιχαήλ Αφανάσιεβιτς Μπουλγκάκοφ (Михаил Афанасьевич Булгаков), προφορά σύμφωνα με το ΔΦΑ [mʲɪxɐˈil ɐfɐˈnasʲjɪvʲɪtɕ bʊlˈgakəf] ήταν Ρώσος συγγραφέας και θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς σατιρικούς τής ρωσικής λογοτεχνίας. Γεννήθηκε στο Κίεβο της σημερινής Ουκρανίας στις 15 Μαΐου του 1891. Πέθανε στις 10 Μαρτίου του 1940 στη Μόσχα και τάφηκε στο Κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι.
Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Αφανάσι Μπουλγκάκοφ, καθηγητή τής Θεολογικής Ακαδημίας τού Κιέβου και της Βαρβάρας Μιχαήλοβνα του γένους Ποκρόβσκαγια.
Τα πρώτα χρόνια
Το 1909 μετά το απολυτήριο τού Α' Γυμνασίου Κιέβου εγγράφεται ως φοιτητής στο γιατρικό τμήμα τού Πανεπιστημίου τού Κιέβου. Το 1913 παντρεύεται για πρώτη φορά. Σύζυγός του γίνεται η Τατιάνα Νικολάγιεβνα Λάππα. Με το ξεκίνημα τού Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δηλώνεται εθελοντής γιατρός του Ερυθρού Σταυρού και βρίσκεται αμέσως στην πρώτη γραμμή όπου και τραυματίζεται βαριά τουλάχιστο δυο φορές. Το 1916 παίρνει το δίπλωμα ιατρικής και βρίσκει θέση ιατρού στην επαρχία στην περιοχή του Σμολένσκ για να κατασταλάξει αργότερα στην πόλη Βγιάσμα.
Στρατιωτική θητεία & συνέπειες
Τον Φεβρουάριο τού 1919, κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφύλιου Πολέμου, ο Μπουλγκάκοφ κλήθηκε να υπηρετήσει ως γιατρός τού Ουκρανικού Δημοκρατικού Στρατού. Μετά από μικρό διάστημα λιποτάκτησε και κατάφερε να ενσωματωθεί πάλι ως γιατρός στον Κόκκινο Στρατό. Τελικά ο Μπουλγκάκοφ κατέληξε στη Λευκή Φρουρά τής Νότιας Ρωσίας. Ένα διάστημα το πέρασε στους Κοζάκους στην Τσετσενία και αργότερα βρέθηκε στο Βλαντικαφκάς. Το μεγαλύτερο μέρος τής οικογένειας του βρέθηκε με το πέρας τού εμφυλίου πολέμου εξορία στο Παρίσι. Ο ίδιος έχασε την ευκαιρία να βρεθεί στο εξωτερικό για εργασία ως γιατρός παρά τα προσκλητήρια τής γερμανικής και γαλλικής κυβέρνησης, καθώς εκείνο το διάστημα είχε αρρωστήσει από τύφο.
Γενικά η υγεία του Μπουλγκάκοφ ήταν σε άσχημη κατάσταση από τα πολεμικά τραύματα. Για να απαλύνει τον συνεχή πόνο ειδικά στα κάτω μέρη του σώματος άρχισε να παίρνει μόνος του ενέσεις μορφίνης. Με το πέρασμα των εβδομάδων η εξάρτηση από την ουσία ολοένα και μεγάλωνε. Μετά κόπων κατάφερε να απεξαρτηθεί από τη ναρκωτική ουσία. Το βιβλίο του "Μορφίνη"( Морфий) που εκδόθηκε το 1926 περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο συγγραφέας εκείνη την περίοδο.
Εγκατάσταση στη Μόσχα
Στα τέλη τού Οκτωβρίου 1921 ο Μπουλγκάκοφ ήρθε στη Μόσχα και άρχισε να εργάζεται για διαφορές εφημερίδες ("Σειρήνα"(Гудок), "Ο Εργάτης"(Рабочий)) και περιοδικά ("Ο ιατρικός εργάτης" (Медицинский работник), "Ρωσία" (Россия), "Αναγέννηση" (Возрождение)). Αυτό το διάστημα θα δημοσιεύσει και σποραδικά διηγήματα στην εφημερίδα των εξόριστων στο Βερολίνο "Την προηγουμένη" (Накануне). Μεταξύ 1922 και 1926 η "Σειρήνα" θα εκτυπώσει πάνω από 120 ρεπορτάζ, δοκίμια και άρθρα του.
Το 1923 ο Μπουλγκάκοφ γίνεται μέλος τής Πανρωσικής Ένωσης Συγγραφέων.
Οικογένεια & τριγμοί στην καριέρα του
Το 1924 γνώρισε την Λιούμποβ Γιεβγκένγιεβνα Μπελοσέρσκαγια την οποία και θα παντρευτεί ένα χρόνο μετά, αφού χώρισε από την πρώτη σύζυγο. Το 1928 το ζεύγος ταξίδευσε στον Καύκασο και επισκέφτηκε τις πόλεις Τιφλίδα, Μπατούμι, Βλαντικαφκάς και Γκουντερμές. Την ίδια χρονιά ο συγγραφέας έχει τις πρώτες εμπνεύσεις για το "Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα" και ξεκινά τη συγγραφή ενός κομματιού για τον Μολιέρο με τον τίτλο "Η καμπαλά τών υποκριτών" (Кабала святош). Στη Μόσχα υπήρξε η πρεμιέρα τού "Η ερυθρά νήσος" (Багровый остров).
Το 1929 συναντά την Γιέλενα Σεργκέγιεβνα Σιλόβσκαγια που το 1932 θα γίνει η τρίτη γυναίκα του και θα τον εμπνεύσει για τον ρόλο τής Μαργαρίτας στο φημισμένο έργο του.
Ήδη από το 1927 η καριέρα του είχε αρχίζει να δέχεται τριγμούς καθώς οι κριτικοί τον θεωρούν πολύ αντισοβιετικό. Το 1930 η καριέρα του σταματά τελείως από τη λογοκρισία, τα έργα του Μπουλγκάκοφ δεν δημοσιεύονται πλέον και τα κομμάτια του εξαφανίζονται από το πρόγραμμα των θεάτρων. Σε επιστολές προς τον αδερφό τού Νικολάι που διαμένει στο Παρίσι ο Μπουλγκάκοφ παραπονιέται για την αχάριστη για αυτόν κατάσταση και τις οικονομικές του δυσχέρειες. Το ίδιο διάστημα απευθύνθηκε και στην πολιτική ηγεσία τής ΕΣΣΔ με την ικεσία παροχής είτε άδειας μετανάστευσης είτε εργασίας ως βοηθός σκηνοθέτη στο Θέατρο Τεχνών Μόσχας Τσέχωφ МХТ. Ο ίδιος ο Στάλιν, ο οποίος ήταν ενθουσιασμένος από το θεατρικό έργο "Μέρες τουρμπινών" (Дни Турбиных), τηλεφώνησε στον Μπουλγκάκοφ και υποσχέθηκε βοήθεια. Ο συγγραφέας εργάστηκε το 1930 καταρχάς στο Κεντρικό Θέατρο τής Εργαζόμενης Νεολαίας TRAM και μετά ως το 1936 στο MXT στη θέση τού βοηθού σκηνοθέτη. Το 1932 συνεργάστηκε στην παρουσίαση τού έργου τού Γκόγκολ "Οι Νεκρές Ψυχές". Από το 1936 και μετά εργαζόταν στο Θέατρο Μπολσόι ως συγγραφέας Λιβρέτων και μεταφραστής.
Τα τελευταία χρόνια
Το 1939 εργαζόταν πάνω στο λιβρέτο "Ράσελ" (Рашель) και σε ένα κομμάτι εγκώμιο για τον Στάλιν το "Μπατούμ" (Батум), το οποίο, αντίθετα με τις προσδοκίες τού συγγραφέα, απαγορεύτηκε να δημοσιευτεί και να ανέβει επί σκηνής. Εκείνο το διάστημα επιδεινώθηκε και η υγεία του ραγδαία. Οι γιατροί διέγνωσαν υπερτονική νεφροπάθεια, ασθένεια που είχε οδηγήσει και τον πατέρα του σε θάνατο. Ο Μπουλγκάκοφ ξεκίνησε τότε να υπαγορεύει στη γυναίκα του τις τελευταίες παραλλαγές τού "Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα".
Από τον Φεβρουάριο τού 1940 συγγενείς και φίλοι βρίσκονταν πλάι στο κρεβάτι του αρρώστου, ο οποίος και απεβίωσε στις 10 Μαρτίου 1940.
Το έργο του
Οι από τον Μπουλγκάκοφ κατά κάποιο τρόπο γελοιοποιημένες παραστάσεις τής καθημερινότητας στην νεοσυσταθείσα Σοβιετική Ένωση έχουν συχνά φανταστικά ή παράλογα χαρακτηριστικά – ένας τυπικός τρόπος άσκησης κοινωνικής κριτικής στη ρωσική λογοτεχνία από την εποχή τού Γκόγκολ.
Το πιο γνωστό έργο του συγγραφέα είναι το "Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα", μια σατιρική έκδοση βασισμένη στο έργο "Φάουστ" τού Γκαίτε. Στο μυθιστόρημα ο Σατανάς επισκέπτεται τη Μόσχα τής δεκαετίας τού '30 και μαζί με την ακολουθία του θα κάνει άνω κάτω την τοπική κοινωνία. Το έργο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε λογοκεκριμένες συνέχειες στο λογοτεχνικό περιοδικό "Μόσκβα" μόλις το 1966/1967, σχεδόν 30 χρόνια μετά τον θάνατο του Μπουλγκάκοφ. Η πρώτη πλήρης έκδοση σε μορφή βιβλίου εμφανίστηκε το 1973. Ορισμένοι κριτικοί θεωρούν το βιβλίο ως το καλύτερο ρωσικό μυθιστόρημα τού 20. αιώνα.
"Η καρδιά ενός σκύλου" γράφτηκε το 1925, αλλά δημοσιεύθηκε στη Σοβιετική Ένωση μόλις το 1987. Ανάλογη τύχη είχαν και πολλά από τα έργα του, θεατρικά και μη, που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά χρόνια πολλά μετά τον θάνατο του συγγραφέα.
*Το έργο του Μιχαήλ Αφανάσιεβιτς Μπουλγκάκοφ "Δον Κιχώτης" („Дон Кихот“) παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στο Κ.Θ.Β.Ε. σε σκηνοθεσία Γ. Λεοντάρη.
