Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ ήταν Γάλλος φιλόσοφος, λογοτέχνης και κριτικός, γνωστότερος εκπρόσωπος του υπαρξισμού. Θεωρούσε ότι οι διανοούμενοι πρέπει να παίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία και ο ίδιος υπήρξε ένας στρατευμένος καλλιτέχνης στηρίζοντας τις αριστερές πολιτικές επιλογές του με τη ζωή του και το έργο του.
Το 1929 πήρε πτυχίο φιλολογίας και κατά τη διάρκεια των σπουδών του γνώρισε τη Σιμόν ντε Μπωβουάρ η οποία παρέμεινε σύντροφός του μέχρι το τέλος.
Η πρώτη του λογοτεχνική επιτυχία ήταν το 1938 και είχε τον τίτλο Ναυτία. Έπειτα, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, βρέθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και εκεί συνειδητοποίησε για τα καλά ότι ο άνθρωπος έχει χρέος απέναντι στην κοινωνία και πως δεν μπορεί να είναι ατομιστής. Μετά την αποφυλάκισή του, τίθεται πλέον υπέρ της στρατευμένης τέχνης και διανόησης και έτσι συμμετέχει στο αντιστασιακό δίκτυο "Σοσιαλισμός και ελευθερία".
Το 1943 ανεβάζει μάλλον με αποτυχία το θεατρικό έργο Οι μύγες (Les Mouches) που ερμηνεύεται όμως ως παρακίνηση για αντίσταση. Πρόκειται για δράμα σε τρεις πράξεις, επηρεασμένο από το μύθο των Ατρειδών που αναπτύσσει μια φιλοσοφική αντίληψη της τραγωδίας με υπαρξιακά στοιχεία. Την ίδια χρονιά γράφει και το Κεκλεισμένων των θυρών (Huis clos), που θα παρασταθεί με επιτυχία τον Μάιο του 1944 και που θα τον εδραιώσει ως θεατρικό συγγραφέα.
Λίγο πριν τη απελευθέρωση του Παρισιού, ο Καμύ τον καλεί να συμμετάσχει στο σημαντικότερο αντιστασιακό δίκτυο της εποχής "Η μάχη". Ο Σαρτρ θα γράψει για την ομώνυμη παράνομη εφημερίδα και θα γίνει διάσημος περιγράφοντας την απελευθέρωση του Παρισιού στα πρωτοσέλιδά της. Αυτή η φήμη θα του εξασφαλίσει αργότερα ένα ταξίδι στην Αμερική, όπου θα απολαύσει υποδοχή αντιστασιακού ήρωα.
Ο Σαρτρ έχει ήδη γίνει διάσημος: απολαμβάνει εξαιρετική επιτυχία και κυριαρχεί στα γαλλικά γράμματα. Ιδρύει το περίφημο λογοτεχνικό περιοδικό "Μοντέρνοι καιροί" (Les Temps modernes), όπου γράφουν εκτός από τον ίδιο η Σιμόν ντε Μπωβουάρ, ο Μερλώ Ποντύ και ο Ρεϊμόν Αρόν.
Η δημοτικότητα που απολαμβάνει είναι τεράστια: όταν στις 29 Οκτωβρίου 1945 προσκαλείται από έναν σύλλογο σε μία μικρή αίθουσα του Σαιν Ζερμαίν ντε Πρέγια να δώσει διάλεξη με τίτλο "Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός", συνωστίζεται τόσος κόσμος, που επικρατεί πανδαιμόνιο. Ο υπαρξισμός έχει πλέον γίνει μόδα και θα παραμείνει μέχρι τη δεκαετία του ’60 που θα αρχίσει να υποχωρεί μπροστά στις νέες θεωρίες του δομισμού.
Το 1964, προς έκπληξη της παγκόσμιας κοινής γνώμης αλλά παραμένοντας πιστός στις απόψεις του, αρνείται το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, γιατί θεωρεί ότι αν το αποδεχόταν, θα δέσμευε την ελευθερία του. Συνεχίζει να προκαλεί όταν προεδρεύει μαζί με τον Μπέρτραντ Ράσελ στο "δικαστήριο Ράσσελ", ένα φανταστικό αυτοδιορισμένο δικαστήριο, αποτελούμενο από διανοούμενους διαφόρων εθνικοτήτων. Συμμετέχει ενεργά στα γεγονότα του Μάη του '68.
Καταπονημένος από τις πνευματικές και σωματικές υπερβολές -πίνει, καπνίζει, λαμβάνει ναρκωτικές ουσίες- το Μάρτιο του 1972 έχει ένα σοβαρό επεισόδιο που τον αφήνει σχεδόν τυφλό και τον υποχρεώνει να υποταχθεί στο τέλος του παραγωγικού του έργου και επιδεικνύει ένα έντονο ανθρωπιστικό ενδιαφέρον, ανεξάρτητο από πολιτικούς συσχετισμούς.
Πεθαίνει σαν σήμερα, στις 15 Απριλίου 1980 σε ηλικία 75 ετών στο Παρίσι από πνευμονικό οίδημα. Στην κηδεία του, που έγινε στις 19 Απριλίου 1980, συνέρρευσαν 50.000 άνθρωποι για να τιμήσουν τελευταία φορά τον μεγάλο φιλόσοφο. Η τελευταία κατοικία του Σαρτρ και της συντρόφου του Σιμόν ντε Μπωβουάρ, βρίσκεται στο νεκροταφείο του Μονπαρνάς στο Παρίσι.
Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ κατά τη διάρκεια της ζωής του έγραψε τα εξής θεατρικά έργα: Baronia (1940), Οι Μύγες (1943), Κεκλεισμένων των θυρών (1943), Νεκροί χωρίς τάφο (1946), Η πόρνη που σέβεται (1946), Τα βρώμικα χέρια (1948), Ο Διάβολος και ο καλός Θεός (1951), Kean (1953), Nekrassov (1956), Οι καταδικασμένοι της Αλτόνα (1960), Les Troyennes d’apres Euripide (1965), L’Engrenage (1969).
Σέβη Ματσακίδου
Τετάρτη 15 Απριλίου 2015
