Σαν σήμερα...6 Αυγούστου 1961
Στον αιώνα μας, η Μήδεια του Κερουπμίνι ανέβηκε για πρώτη φορά στις 30 Δεκεμβρίου 1909 - χωρίς επιτυχία- σε παγκόσμια πρεμιέρα στη Σκάλα με την Ester Mazzoleni ως Μήδεια. Έκτοτε εξαφανίσθηκε και πάλι από τα λυρικά θέατρα. Μονάχα το 1953 αναβιώθηκε μετά από 44 χρόνια στο Teatro Comunale της Φλωρεντίας και αυτό ειδικά για τη Μαρία Κάλλας, που άρχιζε τότε να μεσουρανεί στην Ιταλία.
Η Κάλλας τραγούδησε το έργο με τα recitativi του Lahner, στα ιταλικά όμως σε μετάφραση του Carlo Zangarini (στην πρωτότυπη γαλλική version του το έργο ανέβηκε μόλις το 1995 στη Martina Franca της Ιταλίας με την Tamar ως Μήδεια και σε μ. διεύθυνση του Fournillier). Η επιτυχία ήταν τόση ώστε την ίδια χρονιά η Σκάλα συμπεριέλαβε το έργο εκτάκτως στο πρόγραμμα της σαιζόν της. Έκτοτε το έργο επέβαλε προσωπικά η Κάλλας με τις ερμηνείες της στην Ιταλία, Αμερική, Αγγλία και Ελλάδα.
Μεγάλες πριμαντόνες όπως οι Rysanek, G. Jones, Bumbry, Gorr, Verrett, Silja, Caballe, Gencer, Olivero, Barstow, Esposito επωμίστηκαν κατά καιρούς τα βασανισμένα συναισθήματα της ηρωίδας, καμία όμως δε θριάμβευσε όσο η Κάλλας.
Μετά τον Κερουμπίνι ακολούθησαν και άλλες όπερες πάνω στο ίδιο θέμα, των: Mayer (1813), Pacini (1841)-προσωπικός θρίαμβος της μεγάλης ντίβας του παρελθόντος G. Pasta- κ.α. Στο αιώνα μας των: Milhaud, Dohl, R. Liebermann, Μ. Θεοδωράκη κ.α. Κρατήστε ωστόσο τη Μήδεια του Κερουμπίνι, τις έχει επισκιάσει όλες...
Αισθητική
Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες άρχισε να γράφει τη Μήδεια ο Κερουμπίνι δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκές. Το λιμπρέττο του Γάλλου ποιητή Hofmann ήταν ένα τυπικό κείμενο σύμφωνα με τις επιταγές και τα κλισέ της εποχής. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Ο συνθέτης ήταν υποχρεωμένος να αφήσει τους διαλόγους του έργου σε πεζό λόγο, σύμφωνα με τους κανόνες της Opera Comique.
Ο θίασος που αποτελούσε την Opera Comique στεγαζόταν στο Theatre Feydeau και παρουσίαζε αποκλειστικά 'κωμικές' όπερες (μουσικά έργα με διαλόγους πρόζας). Η Οπερά του Παρισιού είχε μονάχα το προνόμιο να ανεβάζει γαλλικές όπερες. Έχοντας όμως αναλάβει τη διεύθυνση του Feydeau, ο Κερουμπίνι ήταν αναγκασμένος να συμμορφωθεί με τους κανόνες και είναι πραγματικά παράδοξο το γεγονός ότι η Μήδεια, έργο τόσο δραματικό, παρουσιάστηκε ως κωμική όπερα.
Ο συνθέτης για τη Μήδεια γνώριζε πολύ καλά - όπως φαίνεται- με πιο τρόπο θα εισχωρήσει στο κέντρο της δράσης, του δράματος και πως θα 'βάλει φωτιά' στο κείμενο. Η διαδικασία ανάπτυξης των θεμάτων του έχει την ελευθερία εκείνη που συναντούμε αρχικά στον Mozart και αργότερα στον Beethoven. Η μουσική του είναι εναλασόμενη, καυτή, απρόβλεπτη πολλές φορές, σκοτεινή και υποχθόνια, αλλά και υπερήφανη, ευγενική με επιβλητικά ορχηστρικά μέρη.
Ο Κερουμπίνι ξέρει πώς να καθυποτάξει την ορχήστρα σε τρομερές σιωπές, σιωπές που γεννούν αφάνταση ένταση, όπως επίσης και να την οδηγήσει από μεγάλες πολυφωνικές εκρήξεις σε μονόφωνα ανατριχιάσματα. Η ορχήστρα του δε συνοδεύει απλά το τραγούδι, συμμετέχει και στις πιο μύχιες σκέψεις των ηρώων. Παίρνει συμφωνικές διαστάσεις και κάποιες φορές πρωταγωνιστικό ρόλο, χωρίς να εμποδίζει το τραγούδι με μεγάλες αντηχήσεις, αλλά αντιδρώντας με εσωτερικές εντάσεις.
Η Μήδεια είναι ο βασικός άξονας του έργου, όλα περιστρέφονται γύρω της, όμως ο συνθέτης πρόσεξε ιδιαίτερα όλους τους ρόλους και η διαγραφή των χαρακτήρων είναι εξαιρετική, καθώς και η φωνητική γραμμή, χωρίς εκζητήσεις, κολορατούρες και βοκαλισμούς.
Συνέθεσε μια υπέροχη πάρτα για τη Neris (πιστή θεραπαινίδα της Μήδειας) που ίσως είναι ο πρώτος ρόλος για μεσόφωνο στα μουσικά χρονικά. Σκιαγράφησε έναν πολύ ευγενικό ρόλο για μπάσο (Creonte - βασιλιά της Κορίνθου), έναν ιδιαίτερα δύσκολο ρόλο για ηρωικό τενόρο (Giasone - αρχηγός Αργοναυτών) και ένα σύντομο μα ταυτόχρονα απαιτητικό ρόλο για lirico leggiero σοπράνο (Glauce, κόρη του βασιλιά).
Όσο για την κεντρική ηρωίδα, ο συνθέτης γνώριζε ότι η Μήδεια δεν ήταν μονάχα μια σατανική μάγισσα. Ήξερε ότι ήταν απόγονη του Ήλιου, θεού του φωτός αλλά και ιέρεια της Εκάτης, θεάς του σκότους. Πάλευε στο είναι της το απολλώνιο φως με το υποχθόνιο σκοτάδι, το καλό με το κακό. Το τραγούδι της είναι άλλοτε πυρετικό, απελπισμένο και άλλοτε παθιασμένο και υπερήφανο. Η Μήδεια του είναι μια λέαινα πληγωμένη. Η φωνητική γραφή του ρόλου είναι συντριπτική, γραμμένη για φωνή δραματικής υψιφώνου που φτάνει στην ψηλή περιοχή ως το b bemol, καλύπτει μεγάλη έκταση, έχει ιδιαίτερα απαιτητική χαμηλή και μεσαία τεσιτούρα και είναι μεγάλης διάρκειας.
