Τo Θέατρο Απόλλων
επίσης γνωστό ως Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων» είναι θέατρο που βρίσκεται στην Ερμούπολη της Σύρου. Το έμβλημα της πολιτιστικής ανάπτυξης της Ερμούπολης, κατασκευάστηκε το 1862-1864 σε σχέδια του διάσημου ιταλού αρχιτέκτονα Πιέτρο Σαμπό και η σχεδίαση του είναι επηρεασμένη από τέσσερα τουλάχιστον ιταλικά πρότυπα. Η λειτουργία του άρχισε στις 20 Απριλίου 1864, με το Ριγκολέττο του Βέρντι.
Στην Ερμούπολη της τριακονταετίας 1830-1860 παρατηρείται μεγάλη θεατρική κίνηση, με πρώτη κίνηση την ίδρυση τοπικού θιάσου από την Ευανθία Καΐρη, την συγγραφέα αδελφή του μεγάλου διαφωτιστή Θεόφιλου Καΐρη.
Στις 30 Οκτωβρίου 1861 το Δημοτικό Συμβούλιο δέχτηκε τις προτάσεις των πολιτών και αποφάσισε ομόφωνα να ανεγερθούν Θέατρο και Λέσχη στην κεντρική πλατεία. Τα έξοδα κατασκευής του θεάτρου τα υπολόγισαν σε 60.000 δρχ. με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές αντιδράσεις για την απόφαση αυτή. Παρ'όλα αυτά η ανέγερση μιας μόνιμης στέγης για το θέατρο, που από το 1828 περιπλανιόταν στις ξύλινες αποθήκες, στις λέσχες και τα καφενεία, έγινε δεχτή με ανακούφιση από το θεατρόφιλο κοινό.
Το θέατρο Απόλλων θεμελιώθηκε στα τέλη του 1862, στο οικόπεδο της πλατείας θεάτρου (σήμερα πλατεία Ιω. Βαρδάκα), πολύ κοντά στην κεντρική πλατεία Μιαούλη, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πιέτρο Σαμπό που δούλευε τότε ως αρχιτέκτονας στο Δήμο της Ερμούπολης.
Εγκαίνια και άνθηση
Στις 20 Απριλίου 1864 έγιναν με μεγάλη επισημότητα τα εγκαίνια του θεάτρου, με την παρουσία του εμπνευστή της κατασκευής Μιχ. Σαλβάγου. Τα πρώτα έργα που παρουσίασαν στο νεόκτιστο θέατρο εκτός του Ριγκολέτο, ήταν τέσσερα μελοδράματα: η Ευνοούμενη, η Τραβιάτα, ο Επιμένων νικά και οι Κιβδηλοποιοί παιγμένα από ιταλικό θίασο.
Τον Απρίλιο του 1866 το θέατρο δίδεται σε ελληνικό θίασο, την Ελληνική Δραματική Εταιρία, που με επιστολή του στης 22 Φεβρουαρίου 1866 ο Ραγκαβής (ως πρόεδρος της επιτροπής του Εθνικού θεάτρου) έχει συστήσει στην επιτροπή Δημοτικού θεάτρου ΑΠΟΛΛΩΝ.
Ανεξάρτητα όμως από την αρχιτεκτονική του ποιότητα, το κτίριο δεν χαρακτηριζόταν για τη στερεότητά του. Το 1874 κιόλας χρειάστηκε γενική επισκευή, ενώ νέες επισκευές ακολούθησαν το 1881, 1890 (καθίσματα και σκηνή) και 1896 (γενική).
Μετά το κτίσιμο του νέου εντυπωσιακού θεάτρου, η ακμή της θεατρικής κίνησης συνεχίζεται ακολουθώντας την ευημερία και την ακμή της πόλης. Παρά την κάμψη της πόλης τα επόμενα χρόνια, το θέατρο ανθεί σε όλο τον μεσοπόλεμο και τα μεγαλύτερα ονόματα του νεοελληνικού θεάτρου φιλοξενούνται στην σκηνή του, πάντα με λαμπρές παραστάσεις.
Καταστροφές από τον πόλεμο
Δυστυχώς, κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το θέατρο υπέστη πολύ μεγάλες καταστροφές, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη για τις μεταπολεμικές επεμβάσεις, που αλλοίωσαν σε ένα βαθμό την φυσιογνωμία του κτιρίου.
Κατά τη διάρκεια του ελληνοιταλικού πολέμου το θέατρο κακοποιείται, γίνεται κινηματογράφος και στα χρόνια που ακολουθούν δεν θα ξαναέρθει ποτέ στην αρχική του κατάσταση, αν και μεταπολεμικά έγιναν μερικές θεατρικές παραστάσεις, με κορυφαία αυτή της Μαρίκας Κοτοπούλη που έδωσε στις 24 Μαρτίου 1953 την τελευταία παράσταση της ζωής της.
Το θέατρο Απόλλων κρίθηκε ακατάλληλο για λειτουργία στη συνέχεια, ενώ το 1959 αποφασίστηκε από τον Δήμο η ανακαίνισή του. Η γενική επισκευή του άρχισε τελικά το 1970 και προκάλεσε μεγάλη αλλοίωση στο εσωτερικό του. Τα ξύλινα θεωρεία αντικαταστάθηκαν με μπαλκόνια από μπετόν.
Σημαντική υπήρξε η δράση των συλλόγων «Θεατρικός Εκπολιτιστικός Όμιλος Σύρου ο Απόλλων» (ιδρύθηκε το 1977) και «Καλλιτεχνικός Όμιλος ο Σουρής» (1978), που έδιναν παραστάσεις στο τσιμεντένιο θέατρο για να κινήσουν το ενδιαφέρον του κοινού.
Η πρώτη φάση της ανακαίνισης, με χρηματοδότηση από το κράτος και την ΕΟΚ, ολοκληρώθηκε το 1991. Το θέατρο επαναλειτούργησε για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια περίπου, με την Δ' Συνάντηση Ερασιτεχνικών θιάσων Αιγαίου (29 Οκτωβρίου έως 8 Νοεμβρίου 1991) στην οποία πήρε μέρος o Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Σύρου. Τις νέες οροφογραφίες φιλοτέχνησε το 1998 ο Δημήτρης Φόρτσας.
Το θέατρο σήμερα
Οι εργασίες αποκατάστασης ολοκληρώθηκαν το 2000 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πέτρου Πικιώνη εγκεκριμένα από το Υπουργείο Πολιτισμού υπό την επίβλεψη και την συμβολή των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου. Από το 2002 λειτουργεί στο χώρο του θεάτρου ο «Χώρος Αναμνήσεων του Θεάτρου Απόλλων», με διάφορα εκθέματα, όπως αφίσες, κοστούμια διαφόρων παραστάσεων και άλλα.
Σήμερα φιλοξενεί διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και φεστιβάλ, όπως τo "Φεστιβάλ Αιγαίου" και το "Διεθνές Φεστιβάλ Κλασσικής Μουσικής Κυκλάδων".
Αρχιτεκτονική
Για το θέατρο Απόλλων είναι πολύ διαδεδομένη η άποψη ότι αποτελεί μικρογραφία της Σκάλας του Μιλάνου, όμως αυτό δεν είναι ακριβές. Η αρχιτεκτονική του έχει επηρεαστεί από ιταλικά πρότυπα και η σχεδίαση του είναι επηρεασμένη από τέσσερα τουλάχιστον ιταλικά πρότυπα: τη Σκάλα του Μιλάνου (1776), το ανακαινισμένο θέατρο Σαν Κάρλο της Νάπολης (1816), το ακαδημαϊκό θέατρο στο Καστελφράνκο (1745) και τέλος το Τεάτρο ντελα Πέργκολα της Φλωρεντίας (1755). Αντίθετα ο τρόπος στήριξης της θολωτής οροφής ακολουθεί το γαλλικό σύστημα της εποχής.
Εσωτερικά η σκηνή ήταν πλάτους μπούκα 9μ., βάθους 10μ. και αρκετά περιορισμένη για τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού λυρικού θεάτρου, που τηρούσε όμως τις αναλογίες της ιταλικής παράδοσης. Ο διάκοσμος των θεωρείων ήταν απλός, με ανοιχτό χρώμα και πλαίσια με ανάγλυφη ροζέτα στο κέντρο και επίχρυσα φυτικά κοσμήματα στις γωνίες. Τα καθίσματα, οι κουπαστές και οι κουρτίνες των θεωρείων ήταν βελούδινες. Γύρω από το πολύφωτο της οροφής υπήρχε οροφογραφία με παραστάσεις ποιητών και μουσικοσυνθετών.
Εξωτερικά το Θέατρο δεν είχε πλούσιο αρχιτεκτονικό διάκοσμο. Είναι ένα απλό διώροφο κτίριο, με χαμηλή μαρμάρινη βάση και σοβατισμένες όψεις. Οι όροφοι χωρίζονται με ταινία από πωρόλιθο και έχουν στέψη με φαρδύ γείσο σε γεισίποδες. Στο κεντρικό τμήμα της κύριας όψης, ολόκληρο από μάρμαρο, τονίζεται έντονα ο κατακόρυφος άξονας με τέσσερις παραστάδες σε όλο το ύψος, που φέρουν επιστήλιο. Όλο το κτίριο έχει ενιαίο γείσο, τοξωτά ανοίγματα στο ισόγειο και ορθογωνικά στον όροφο.
