1940-1956
Το θέατρο της κατοχής και της αντίστασης.
Το θέατρο στα χρόνια της εθνικής αντίστασης,βρισκόταν πάντα εκεί, αναπόσπαστο κομμάτι τους αγώνα.Τα παρασκήνια των αθηναϊκών θεάτρων χρησίμεψαν συχνά ως κρυψώνες,είτε για έντυπο υλικό είτε για όπλα, αλλά ακόμη ήταν τόπος περίθαλψης των τραυματισμένων από τις συγκρούσεις με τους γερμανούς στους δρόμους της Αθήνας, πατριωτών.
Το ελληνικό θέατρο όχι μόνο δεν παραδόθηκε στον κατακτητή ανεβάζοντας έργα ναζιστών δραματουργών,αλλά συνέχιζε να παρουσιάζει ακόμη και έργα που η φασιστική λογοκρισία είχε απαγορεύσει,όπως έργα συγγραφέων του συμμαχικού συνασπισμού.
Η ανάγκη της γνωριμίας με την σοβιετική κουτούρα και πολιτισμό,γεννιέται σιγά σιγά.Ο Γ.Σεβαστίκογλου, μεταφράζει την «Προπαίδεια του ηθοποιού» του Στανισλάβσκι ,για τους ηθοποιούς και μαθητές του Κ.Κούν, καθώς και μελέτες για τους Βαχτάνγκοφ ,Τάϊροφ ,Μέγιερχολντ, πάντα κρυφά ή κεκαλυμένα με παραπλανητικούς τίτλους και ονόματα.
Μέσα στα χρόνια της κατοχής,σ’ ένα δωμάτιο του Ωδείου στην οδό Φειδίου,γεννήθηκε και το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κούν,που η συμβολή του στην διαμόρφωση του νεοελληνικού θεάτρου θα σταθεί στη συνέχεια εξαιρετικά σημαντική.Το Θ.Τέχνης και ο Κ.Κουν θα γνωρίσουν για πρώτη φορά στο κοινό έργα πρωτοποριακά μέσα από την παγκόσμια δραματουργία,ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για νέα πρότυπα που θα ασπαστούν νέοι έλληνες συγγραφείς.
Εκτός από το θέατρο που δρα κάπως έτσι στην Αθήνα και στα αστικά κέντρα,σημαντική είναι η παρουσία του θέατρου στο αντάρτικο,του στρατευμένου θέατρου της αντίστασης ,μέσα στα πλαίσια του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.
Εκπρόσωποι είναι ο Βασίλειος Ρώτας και ο Γ.Κοτζιούλας,οι οποίοι με τους ερασιτεχνικούς τους θιάσους, έδιναν παραστάσεις ,ο πρώτος στη Θεσσαλία κι ο δεύτερος στη Ηπειρο,με έργα πολιτικού και πατριωτικού περιεχομένου ,όπως «Ο Γερμανοτσολιάς», «Τα Ελληνικά Νιάτα» , «Το Πιάνο» , «Οι Γραμματιζούμενοι» κ.ά.
Ενα είδος θεάτρο,γεννημένο και προορισμένο για να υπηρετήσει τον πατριωτισμό και τις ιδεολογικές θέσεις της συγκεκριμένης περιόδου,αμέσως μετά την απελευθέρωση περνά μοιραία στο περιθώρειο.
Από το 1945 κι υστερα, στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου,αλλά και μέχρι το 1956,μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από το σύνδρομο της ελληνικότητας,το θέατρο θα βρεί έκφραση μέσα από δύο αντίθετες γραμμές πλεύσης για την αναζήτηση της ταυτότητας του ελληνισμού.
Η μία μερίδα είναι εκείνων των συγγραφέων που ως επί το πλείστον είναι ενταγμένοι ιδεολογικά στον χώρο της Αριστεράς, με ονόματα όπως οι : Νότης Περγιάλης ,Βασίλης Ρώτας , Αλέξης Δαμιανός , Ιάκωβος Καμπανέλλης κ.α.Είναι εκείνοι που αναζητούν την ταυτότητα του ελληνισμού μέσα στην σύγχρονη πραγματικότητα και τις πρόσφατες ιστορικές εμπειρίες με σημείο αναφοράς,σύμβολο, τον Λαό. Παράλληλα η άλλη μερίδα,των συγγραφέων εκείνων όπως οι :Αγγ.Τερζάκης , Ν.Καζαντζάκης , Αγγ.Σικιελιανός, Μελας , Θεοτοκάς κ.ά.,αναζητά την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού,μέσα από την έννοια του Εθνους που είναι η συνέχεια του Βυζαντίου και της Αρχαιότητας
Ντοκουμέντο: «..Μήνες μετά την απελευθέρωση, παίρναμε στην Αθήνα γράμματα,σταλμένα από τα πιο απόμακρα χωριά της Θεσσαλίας και της Ηπείρου,όπου τα επονίτικα θέατρα καθενός απ’ αυτά τα χωριά,μας ζητούσαν έργα για το ρεπερτόριό τους,δηλώνοντάς μας τελεσιγραφικά,πως αν αμελούσαμε ή παρααργούσαμε, θα διασκεύαζαν οι ίδιοι για την σκηνή ό,τι βιβλίο βρίσκονταν στα χέρια τους,στην ανάγκη και αποσπάσματα από το «Κεφάλαιο» του Μαρξ….» Γ.Σεβαστίκογλου [Περιοδικό Λέξη Σεπ-Οκτ. 92]
