Τύποι προδοτών υπάρχουν
πολλών λογιών. Ο «Φον Δημητράκης» δεν είναι ο στυγνός προδότης που τραβά το δρόμο του με πλήρη συvείδηση του έργου του. Είναι ο κωμικοτραγικός ρωμιός πολιτικάντης, που τους ειρηνικούς καιρούς απέτυχε και γελοιοποιήθηκε οικτρά ζητώντας την ψήφο του λαού, κι όμως τον καίει πάντα ο καημός ν’ ανέβει.
Έναν τέτοιο τύπο είχα υπ' όψιν μου πάντα v' ανεβάσω στη σκηνή. Τοποθετώντας
τον μέσα στην κατοχή, είχα όλη την ευκαιρία να τον αναπτύξω και να τον φωτίσω, γιατί τους ανθρώπους αυτούς που τον καιρό της ελεύθερης πολιτικής ζωής αποδοκiμασε και γελοιοποiησε ο λαός, ήρθε v' αποζημιώσει η μεγάλη ευκαιρία που παρουσιάστηκε. Τα Υπουργεία, τις Νομαρχίες, τους Δήμους, τα καβαλούσε ο καθένας, αρκεί να ήταν πρόθυμος να πουλήσει την ψυχή του στον διάβολο. Την πουλήσανε πολλοί που τους έκαιγε ο καημός της εξoυσiας. Πρόσωπα απίθαvα και γελοία χύμηξαν στ' αξιώματα, την ώρα που ο Ελληνικός λαός αγωνιζότανε τον υπέρτατο αγώνα για τη λευτεριά του.
Έτσι το ευνοϊκό κλίμα της κατοχής βοήθησε v' αvθiσουv όλες oi αποτυχημένες φιλοδοξiες. Άλλοι δέχτηκαν να υπηpετήσoυv τον κατακτητή με το πρόσχημα της «πολιτικής σύνεσης», άλλοι δiχως προσχήματα. Eίναι η ατελεiωτη σειρά των κάθε είδους Κουϊσλιγκς που χρησιμοποίησε ο χιτλερισμός για τα σχέδιά του, και που προσφέρθηκαν μ' όλη την ψυχή να εργασθούνε... για το έθνος τους.
Ανάμεσα σ' αυτούς τους αποτυχημένους και νοσηρά φιλόδοξους, ο Χίτλερ δεν δυσκολεύτηκε καθόλου να βρεί τα όργανά του. Ένας τύπος σαν τον «Φον Δημητράκη», γελοίος, αυταρχικός, δειλός, επιπόλαιος, δεν μπορούσε σε καμμιά άλλη περίσταση να ικανοποιήσει τους καημούς και τα όνειρά του παρά μόνο την εποχή εκείvη.
Γι’ αυτό τον τοποθέτησα μέσα στην κατοχή που χαρακτηρίζεται από δυό φλέγουσες πλευρές, το έπος της αντίστασης και την πρoδoσία. Τους ανθρώπους του λαού που ανέβηκαν και θυσιάστηκαν στον αγώνα για τη λευτεριά και τηγ αξιοπρέπεια του ανθρώπου και τους άλλους που κατρακύλισαν στη ντροπή της «συνεργασίας». Η θεατρική ανάπλαση του διπλού αυτού θέματος - ηρωϊκού και κωμικού μαζί με την ανασύνθεση της εποχής σ' ένα πίνακα συνθετικό δεν ήταν έργο εύκολο.
Δούλεψα το θέμα μου με ειλικρίνεια και αγάπη. Στο λαό πού έζησε την εποχή εκείνη μ' όλες τις ψυχικές αντιδράσεις που προκάλεσε, μένει να κρίνει το αποτέλεσμα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΘΑΣ
(Πρόλογος του Δημήτρη Ψαθά από το πρόγραμμα του πρώτου ανεβάσματος του «Φον Δημητράκη» στην ελληνική σκηνή απο τον θίασο των Ενωμένων Καλλιτεχνών με πρωταγωνιστές τους Αιμίλιο Βεάκη και Αντώνη Γιαννίδη, θέατρο «Βρετάνια», Απρίλιος 1946)
Παραστασιογραφία του «Φον Δημητράκη»
Θεατρική περίοδος 1946, θίασος «Ηνωμένοι Καλλιτέχνες», θέατρο Βρετάννια, σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, σκηνογραφία Γιάννη Στεφανέλλη
Βρισκόμαστε στο 1946. Ο Ψαθάς γράφει τον «Φον Δημητράκη» και τον παραδίδει στον Αιμίλιο Βεάκη και στον θίασό του, τους «Ηνωμένους Καλλιτέχνες». Ο συγγραφέας θυμάται: «Μέσα σ ένα κλίμα μεγάλου πολιτικού φανατισμού πρωτοπαίχτηκε η κωμωδία Φον Δημητράκης… Τον Απρίλιο του 1946 δόθηκε πρεμιέρα στο θέατρο Βρετάνια από τον θίασο των Ηνωμένων Καλλιτεχνών, όταν ήταν ακόμα πολύ νωπά τα Δεκεμβριανά και άρχιζε ο μεγάλος εμφύλιος του 1946-49. Καθώς λοιπόν ο θίασος ήταν χρωματισμένος πολιτικά, με ονόματα πασίγνωστα του καλλιτεχνικού κόσμου της Αριστεράς – πρωταγωνιστές ο κολοσσός Αιμίλιος Βεάκης μαζί με τον Αντώνη Γιαννίδη – μόνο την… φρίκη προκαλούσε στον αντίπαλο κόσμο, τόσο ο θίασος, όσο και το θέμα του έργου που παιζόταν. Έτσι το θέατρο κατακλυζόταν μόνο από τα πλήθη της Αριστεράς και τους Εαμικούς, ενώ οι παραστάσεις θύμιζαν συχνά τις εκρήξεις ενθουσιασμού στις πολιτικές διαδηλώσεις…».
Ο «γίγαντας» του Ελληνικού θεάτρου Αιμίλιος Βεάκης είχε διαγνώσει το μεγάλο ταλέντο του Δημήτρη Ψαθά από το πρώτο του κιόλας θεατρικό έργο, το «Στραβόξυλο» : «Βλέπω σε σένα τον ανώτερο τεχνίτη της Κωμωδίας…» έγραφε στην συγκινητική επιστολή του στις 4 Μαίου 1940 στον πρωτοεμφανιζόμενο τότε νεαρό θεατρικό συγγραφέα. Και πράγματι πρωταγωνίστησε σε τρείς από τις γνωστότερες κωμωδίες του. (Το καλοκαίρι του 1942 ερμήνευσε τον ρόλο του «Παναγιωτάκη» στην θεατρική «Μαντάμ Σουσού» και τον Ιανουάριο του 1942 ανέθεσε στον συγγραφέα να του γράψει ένα μονόπρακτο το «Κηφισοφών», για τον εορτασμό των 40χρονων της καλλιτεχνικής του σταδιοδρομίας) . Υστερα το 1946, ήρθε η ώρα του «Φον Δημητράκη». Ο Αιμίλιος Βεάκης με τους «Ηνωμένους Καλλιτέχνες» του απογείωσε το θεατρικό αριστούργημα του Ψαθά διαλέγοντας για τον ευατό του τον ρόλο του αντιστασιακού ήρωα, πατριώτη «Λεωνίδα» έχοντας στο πλευρό του τον Αντώνη Γιαννίδη στον ρόλο του πολιτικάντη και προδότη αδερφού του, «Φον Δημητράκη». Τους υπόλοιπους ρόλους ερμήνευσαν οι: Χρίστος Τσαγανέας (Ζαρλάς), Αννα Λώρη (Αννα), Σμάρω Στεφανίδου (Μαρία), Τζόλη Γαρμπή (Φωφώ), Θόδωρος Μορίδης (Γιάννης), Γιώργος Δαμασιώτης (Σεραφείμ), Μαλένα Χριστοπούλου (Ιουλία) και Γιάννης Χαλκιόπουλος (χωροφύλακας) σε μία παράσταση υποδειγματικά σκηνοθετημένη από τον Τάκη Μουζενίδη που άφησε εποχή.
Θεατρική περίοδος 1979-1980, «Νέα Ελληνική Σκηνή» (θίασος Θύμιου Καρακατσάνη), θέατρο «Αλάμπρα», σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα, σκηνικά και κοστούμια Γιώργου Ζιάκα
Ο δεύτερος μεγάλος σταθμός στην πορεία του έργου ήταν το φθινόπωρο του 1979 όταν ο Θύμιος Καρακατσάνης ιδρύει την «Νέα Ελληνική Σκηνή» και ύστερα από προτροπή του Κώστα Γεωργουσόπουλου ανεβάζει τον «Φον Δημητράκη», «τον καρεκλοκένταυρο ήρωα που όμοιος του δεν υπάρχει στο παγκόσμιο ρεπερτόριο» όπως δήλωνε, κρατώντας ο ίδιος τον ομώνυμο ρόλο. Στους υπόλοιπους ρόλους ο Ηλίας Λογοθέτης (εκπληκτικός ως Ζαρλάς), ο Τίμος Περλέγκας (Λεωνίδας), η Μάρθα Βούρτση (Μαρία), η Τιτίκα Βλαχοπούλου (Αννα), η Αθηνά Ζαφόλια (Φωφώ ). Η επιτυχία της παράστασης ξεπερνά κάθε προηγούμενο με την πανηγυρική πρεμιέρα (10 Οκτωβρίου 1979), αφιερωμένη στην «Αντίσταση». Σύσσωμος ο πολιτικός και πνευματικός κόσμος δίνει το παρόν σε μία κατάμεστη πλατεία που αποθεώνει τον Δημήτρη Ψαθά. Η πανηγυρική αυτή πρεμιέρα στάθηκε μοιραία και η τελευταία στη ζωή του κοσμαγάπητου συγγραφέα που το νήμα της τόσο δημιουργικής του ζωής κόπηκε ξαφνικά και αναπάντεχα στις 13 Νοεμβρίου του 1979 από καρδιακή προσβολή. Η Ελλάδα θρηνεί τον χαμό του… Οι παραστάσεις του Φον Δημητράκη εξακολουθούν να σημειώνουν τέτοια πρωτοφανή προσέλευση του κοινού, ώστε το έργο συνεχίζεται και για δεύτερη χρονιά στο θέατρο Αλάμπρα με δεύτερη πρεμιέρα στις 10 Φεβρουαρίου του 1981.
Θεατρική περίοδος 1981-82, «Νέα Ελληνική Σκηνή» (θίασος Θύμιου Καρακατσάνη), θέατρο «Αλάμπρα»
Το έργο συνεχίζεται με αμείωτη επιτυχία, δίπλα στον Θύμιο Καρακατσάνη (Φον Δημητράκη) εμφανίζονται την δεύτερη χρονιά και οι: Χρυσούλα Διαβάτη, Σταύρος Ξενίδης και Κ. Γρηγοράτου.
Θεατρική περίοδος 1981, «Θεσσαλικό Θέατρο», σκηνοθεσία Κώστας Τσιάνος, σκηνικά-κοστούμια Γιώργος Ζιάκας, μουσική Λουκιανός Κηλαϊδόνης
Στο υπέροχο αυτό ανέβασμα πρωταγωνίστησαν οι Κώστας Τσιάνος, Αν. Χατζησοφιά, Γκ. Τριάντη, Μ. Κανελλοπούλου κ.ά.
Θεατρική περίοδος 1986 «Δημοτικό Θέατρο Καλαμάτας», σκηνοθεσία Κώστας Μπάκας
Θεατρική περίοδος 1989, «ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου», σκηνοθεσία Πάνος Παπαϊωάννου, Σκηνικά-κοστούμια Θεοδόσης Δαυλός, μουσική Χρήστος Λεοντής
Θεατρική περίοδος 1993, Εθνικό Θέατρο (κεντρική σκηνή Κοτοπούλη-Ρεξ), σκηνοθεσία Πάνος Παπαϊωάννου, σκηνικά-κοστούμια Γιώργος Ανεμογιάννης, μουσική Χρήστος Λεοντής
Η νέα πρεμιέρα του Φον Δημητράκη συμπίπτει με τα εγκαίνια του θαυμάσια ανακαινισμένου θεάτρου Κοτοπούλη-Ρεξ που ανήκοντας πλέον στο δυναμικό του Εθνικού μας Θεάτρου σηκώνει για πρώτη φορά την πορφυρή του αυλαία στις 15 Φεβρουαρίου του 1993 παρουσιάζοντας το αριστούργημα του Ψαθά σε την εξής διανομή: Γιάννης Μιχαλόπουλος (Φον Δημητράκης), Χρήστος Δαχτυλίδης (Λεωνίδας), Μάκης Ρευματάς (Ζαρλάς), Πέπη Μεταλλείδου (Μαρία), Ρέα Φορτούνα (Αννα), Φιλιώ Γκόντζου (Φωφώ), Κώστας Κλεφτογιάννης(Σεραφείμ), Ειρήνη Κονίδου (Ιουλία) κ.α. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη που οι παραστάσεις παρατείνονται και πλέον το πέρας των προγραμματισμένων ημερών.
Θεατρική περίοδος 1999 , Θίασος Θύμιου Καρακατσάνη, θέατρο «Βεάκη», σκηνοθεσία Θύμιος Καρακατσάνης, σκηνικά-κοστούμια Γιώργος Ασημακόπουλος
Ο Θύμιος Καρακατσάνης 20 χρόνια μετά την εμφάνισή του ως θιασάρχης και φτασμένος πια πρωταγωνιστής επαναλαμβάνει τον ρόλο-σταθμό στην καριέρα του σημειώνοντας νέα επιτυχία, έχοντας στο πλευρό του τους ηθοποιούς Βασίλη Κολοβό (Λεωνίδας), Αντιγόνη Γλυκοφρύδη (Μαρία), Χρήστο Μπίρο (Ζαρλά), Λήδα Ματσάγγου (Αννα), Αλεξάνδρα Καρακατσάνη (Φωφώ).
