Στον πανέμορφο πολυχώρο «Αγγέλων Βήμα» δίνεται, σε σκηνοθεσία της Άσπας Τομπούλη, το άγνωστο έργο του γνωστού στην Ελλάδα Ιάπωνα Γιούκιο Μισίμα, με τον (ειρωνικό) τίτλο: «Ο φίλος μου ο Χίτλερ». Είναι ένα έργο χρήσιμο, τόσο για να προσεγγίσουμε την αντιφατική προσωπικότητα του συγγραφέα όσο και για να αποκτήσουμε μια εικόνα σαφή της εξίσου αντιφατικής, θολής εποχής μας, που επαγγέλλεται θαύματα και «γεννά» τα τραύματα. Ο ταλαντούχος συγγραφέας Μισίμα διέθετε, όντως, διχασμένη προσωπικότητα. Από πλούσιο σπίτι, αναθρεμμένος δυτικά και συγχρόνως φανατικός οπαδός των παραδοσιακών ιαπωνικών αξιών, υπερεθνικιστής, δηλωμένος ομοφυλόφιλος, μισογύνης και εχθρός της δημοκρατίας, πίστευε ότι ο πολιτισμός της Ιαπωνίας είχε διαβρωθεί από τον αμερικάνικο τρόπο ζωής και ήθελε να αποκαταστήσει το ηρωικό και «αγνό», πολεμικό, «ανδρικό» πνεύμα της κάστας των «Σαμουράι». Συντηρούσε ιδιωτικό μισθοφορικό στρατό, επιχείρησε ένα οπερετικό πραξικόπημα και αυτοκτόνησε με «σεπούκου» (χαρακίρι), μετά την αποτυχία του.
Ο Μισίμα εστιάζει αυτό το έργο του στη σύγκρουση του Χίτλερ με τον στενό του φίλο και συνεργάτη (κρυφό ομοφυλόφιλο και μισογύνη) διοικητή του ιδιωτικού στρατού των «Ταγμάτων Εφόδου» Έρνστ Ρεμ. «Βλέπει» τον δεύτερο ως έναν ιδανικό «Σαμουράι» (είναι γνωστές οι ομοφυλοφιλικές πρακτικές των Σαμουράι») και ως ένα δυνητικό «Άγγελο εξολοθρευτή», που θα «καθαρίσει» τον κόσμο από το «μίασμα» των διεφθαρμένων επαγγελματιών πολιτικών και στρατιωτικών της καριέρας, για να αποκαταστήσει τον αμιγώς «ανδρικό» κόσμο των φαντασιώσεών του! Ταυτίζεται ο ίδιος με τον Ρεμ, που ο Χίτλερ δολοφόνησε για να ανοίξει τον δρόμο στη δική του εξουσία. Εξ ου και ο ειρωνικός τίτλος: «Ο φίλος μου ο Χίτλερ!». Θεωρεί τον Χίτλερ ως προδότη του «καθαρού» ιδανικού, επειδή προσχώρησε στην πολιτική και συμμάχησε με το μεγάλο κεφάλαιο! (Κρουπ). Ερέθισμα καθοριστικό της γραφής αυτού του έργου πρέπει να στάθηκε, πιστεύω, ανάμεσα σε άλλα, και μια φράση του Ανρί ντε Μοντερλάν, δηλωμένου επίσης, μισογύνη και ομοφυλόφιλου, φιλοναζιστή, Γάλλου συγγραφέα, που ο Μισίμα θαύμαζε απεριόριστα: «Ο πόλεμος έχει το καλό ότι μας απομακρύνει από τις γυναίκες!»
Η σκηνοθέτιδα (και μεταφράστρια) Άσπα Τομπούλη (επιμέλεια κίνησης: Φώτης Νικολάου) παίρνει στα χέρια της το έργο και το ανασκευάζει νόμιμα και δημιουργικά, το ανατρέπει στην ουσία, κρατώντας μόνο το κέλυφος, την πλοκή του ως πρόσχημα, για να μας δείξει πόσο επικίνδυνο είναι να εμπιστευόμαστε και να ακολουθούμε τυφλά τις εντολές των εξ ουρανού «σωτήρων»· σήμερα μάλιστα που ο φιλοναζισμός υψώνει ξανά απειλητικό κεφάλι. Και πόσο επικίνδυνη είναι, σε όλες τις περιπτώσεις, η σύμπλευση του αμετανόητου, τυχοδιωκτικού μεγάλου κεφαλαίου με τους ορκισμένους εχθρούς της δημοκρατίας. Η Τομπούλη έχει προσθέσει στο έργο μια γυναίκα - κομπέρ που το προλογίζει και παρεμβαίνει ανάμεσα στις σκηνές του· τραγουδά, χορεύει και σχολιάζει μπρεχτικά, «από απόσταση» τα δρώμενα, σε ύφος βερολινέζικου καμπαρέ. Με ρεαλιστικά / αφαιρετικά σκηνικά - κοστούμια (Τόλης Τατόλας), με ανάλογους φωτισμούς (Ηλίας Κωνσταντακόπουλος), με ομόλογους ήχους (Δημ. Ιατρόπουλος). Τα όμορφα, λυπημένα και χαρούμενα τραγούδια του μεσοπολέμου (ενορχήστρωση Νίκου Λαβράνου) δίνονται σε θαυμάσια απόδοση της σκηνοθέτιδας. Για να προκύψει αβίαστα ένα δεύτερο «έργο μέσα στο έργο», με άμεσες κοινωνικές και πολιτικές αναφορές. Μετατοπίζεται θετικά το στίγμα, δεν είναι πια μια πάλη ερπετών, ο Χίτλερ εναντίον του Ρεμ. Είναι ο άνθρωπος και ο εχθρός του, δηλαδή η αγορά με τις εκάστοτε «κουμπαριές» της, με το λούμπεν και με τον υπόκοσμο.
Η προικισμένη Μαρλένε Καμίνσκυ (αφηγήτρια και κομπέρ) μου έφερνε στο νου ένα παλιό γλυπτό που ιστορεί τη νίκη της γυναίκας επάνω στα τέρατα. Ο βιρτουόζος Γιάννης Ροζάκης (Κρουπ) είναι ένα εκλεκτό «σόλο βιολί» ψυχρών μουσικών χρωμάτων. Ο Κώστας Καζανάς ως Ρεμ δίνει με ανατριχιαστική αμεσότητα τη μουσική του κροταλία. Ο Χίτλερ του Νίκου Νίκα ντύνεται εύλογα με μουσικές κατσαρολικών που σέρνονται πίσω από άμαξα Καγκελαρίου. Ο Βασίλης Ρίσβας (συνδικαλιστής) παίζει σαν ζογκλέρ με τις ψηλές και τις χαμηλές νότες.
Πολενάκης Λ.
Η ΑΥΓΗ
