Το θέατρο είναι τέχνη, αισθητική απόλαυση, ανάταση, ακόμη και όταν θίγει τα πλέον επίκαιρα, κοινωνικά ή πολιτικά θέματα. Το θέατρο δημιουργεί μυσταγωγία. Οι δύο παραστάσεις που παρουσιάζονται στη συνέχεια βρίσκονται, κατά τη γνώμη μου, στα δύο άκρα.
Κ.Π. Καβάφης-Α. Ταρκόφσκι-Χ. Μίλερ: «Κουαρτέτο Οφηλία» * Ιδέα-μουσική: Παναγιώτης Βελιανίτης Σκηνοθετική επιμέλεια: Θεόδωρος Τερζόπουλος Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, Θέατρο Αττις
«Κουαρτέτο Οφηλία» «Κουαρτέτο Οφηλία» Η μουσική περφόρμανς του Π. Βελιανίτη ανέβηκε στην Αθήνα, πριν από τη διεθνή περιοδεία της, στο πλαίσιο της Επετείου «με μουσικές εξαίσιες, με φωνές» για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Κ.Π. Καβάφη που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Τέσσερα ποιήματα, δύο του Καβάφη, «Τα παράθυρα» σε αγγλική εκδοχή και «Τα τείχη» στα ελληνικά, ένα του Αρσένι Ταρκόφσκι «Τα πρώτα ραντεβού» και ένα του Χάινερ Μίλερ, η «Οφηλία», από τη «Μηχανή Αμλετ», συνθέτουν τη μουσικοφωνητική παράσταση με τη σύμπραξη της μεγάλης Ρωσίδας λυρικής ερμηνεύτριας, με διάσημες επιδόσεις σε έργα προκλασικής και σύγχρονης μουσικής (όπως του Τζον Κέιτζ), Ναταλία Πσενιτσνίκοβα.
Ο Βελιανίτης, στη μουσική παράδοση του Κέιτζ και του Γιώργου Απέργη αλλά και των παραστάσεων του Ρ. Ουίλσον, δημιουργεί μουσικά και ηχητικά περιβάλλοντα όπου η φωνή εμπλέκεται ως ακόμη ένα όργανο με την παρουσία του εκτελεστή θεατροποιημένη εδώ υπό την επιμέλεια του Θεόδωρου Τερζόπουλου, όπου το σώμα, η κίνηση, η έκφραση γίνονται ρυθμός και συντονιστής ήχων.
Το νόημα
Η πολυγλωσσία της παράστασης «Κουαρτέτο Οφηλία» δημιουργεί αφορμή για διαφοροποίηση ύφους και προσωδίας, αλλά και αιτία αναμέτρησης με το νόημα: οι λέξεις των ποιημάτων, όταν δεν ακούγονται καθαρά, αχνοφαίνονται πίσω από τη φωνητική τους ποιότητα. Η εναλλαξιμότητα μεταξύ αντιληπτού νοήματος και ήχου αναγκάζει τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα των ποιημάτων να δημιουργούν νέες συνθέσεις, νέες σημασίες, αβεβαιότητες ή ανακαλύψεις, θέτοντας επί τάπητος την ίδια την ουσία της σύγχρονης επικοινωνιακής ασυνεννοησίας.
Ωστόσο, πέρα από την οντολογική διάσταση που δημιουργεί η αναμέτρηση με τα φωνήεντα και τα σύμφωνα ως ηχητικά ανάλογα της ύλης και της σκέψης, η ηλεκτρονική μουσική του Βελιανίτη, με τη ζωντανή επεξεργασία της φωνής με σύγχρονα μέσα κάνοντάς την να πολλαπλασιάζεται, να δημιουργεί παρηχήσεις κ.ά., δημιούργησε ένα επιτελεστικό περιβάλλον μυσταγωγίας και υψίστης απόλαυσης. Ακούγοντας το εξαίρετο κομμάτι που έντυνε το ποίημα του Ταρκόφσκι που αμυδρά δημιουργούσε ηλεκτρονικό περιβάλλον βυζαντινής τελετουργίας, άθελα αναλογίστηκα ότι μια τέτοια μουσικοφωνητική ερμηνεία θα μπορούσε κάλλιστα να συνοδεύει χορό αρχαίας τραγωδίας.
Η παράσταση
Το όλο σκηνικό στήσιμο δεν ήταν άμοιρο της βαθύτερης μυσταγωγίας που προκαλούσε το άκουσμα. Οι πρισματικές λωρίδες φωτισμού (Θ. Τερζόπουλος-Κ. Μπεθάνης) στο βάθος της σκηνής του θεάτρου Αττις, που αυξάνονταν καθώς η περφόρμανς προχωρούσε, τα ορθογώνια-οθόνες στους πλαϊνούς τοίχους όπου προβαλλόταν η σκιά της ερμηνεύτριας και συνομιλούσαν με το οριζόντιο ορθογώνιο πάνω στο οποίο η ίδια πατούσε, προκαλούσαν περίτεχνες φωτοσκιάσεις. Το κόκκινο φόρεμα που σχεδίασε η Λουκία, με το βαρύτιμο μαντό που κύλησε σταδιακά από τους ώμους ως να το επέβαλλαν οι κινήσεις των χεριών, συνέβαλε με τη σειρά του στην όλη αίσθηση τελετουργικού δρώμενου.
Η όλη περφόρμανς υπήρξε κατά τη γνώμη μου μια ύψιστης αισθητικής αξίας εμπειρία, που σπάνια έχουμε την ευκαιρία να απολαμβάνουμε στα αθηναϊκά δρώμενα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΤΣΟΥΛΗΣ
