Όσο παρακολουθούσα την παράσταση «Ο Πουπουλένιος» που ανέβασε φέτος ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης στο Θέατρο Αθηνών, σκεφτόμουν ένα άλλο μικρό πουπουλένιο πλάσμα που, αμέσως μόλις γεννήθηκε, πέταξε μακριά για να σωθεί: να μη μεγαλώσει ποτέ.
Ο «Πουπουλένιος» του Ιρλανδού Μάρτιν Μακ Ντόνα και ο «Πήτερ Παν» του Σκοτσέζου Τζέιμς Μάθιου Μπάρι, έργα γραμμένα με τεράστια χρονική διαφορά, παραμυθένια αφηγήματα και τα δύο (έστω κι αν το πρώτο θα το χαρακτήριζα «παραμύθι στραμπουλιγμένο» και επ’ ουδενί παιδικό) έρχονται να σκαλίσουν χειρουργικά το αιώνιο «όχι» μας προς την αναπόδραστη ενηλικίωση. Η διαφορά είναι ότι στο έργο του Μακ Ντόνα τα παιδιά αρνούνται να μεγαλώσουν θέλοντας να αποφύγουν μια μελλοντική κακοποίηση, ενώ στον Μπάρι το να μεγαλώνεις είναι εκ προοιμίου ένας θρήνος. Και αν σκεφτεί κανείς ότι η κακοποίηση είναι μια έννοια που δεν περιλαμβάνει μόνο το προφανές της σωματικότητας και ότι, αφού δεν υπάρχει σχολείο γονιών, ο όποιος τραυματισμός της παιδικής ψυχής θεωρείται αναπόφευκτος, πάλι τα «χαμένα παιδιά» και των δύο έργων συναντιούνται στον ίδιο βωμό, στην ίδια χώρα του Ποτέ. Ο Πουπουλένιος είναι διεστραμμένα προστατευτικός: πείθει παιδιά να αυτοκτονήσουν εγκαίρως, γιατί ξέρει ήδη το μέλλον τους, μια ζωή γεμάτη δυστυχία.
Ο Πήτερ Παν θεωρεί ότι έτσι κι αλλιώς ο ενήλικος βίος είναι δυστυχία. Και πολεμάει το γέρο Κάπτεν Χουκ που θέλει να τον κάνει «άντρα». Αλλά στον Πουπουλένιο δεν υπάρχει Κάπτεν Χουκ. Ακόμα και οι δύο «κακοί» του έργου είναι κι εκείνοι χαμένοι στη Χώρα του Ποτέ, πλάσματα κατάστικτα από οικογενειακές μοίρες – έχοντας ερμηνεύσει βολικά μέσα τους το καλό και το κακό, ώστε να επιβιώσουν.
Σε ένα δικτατορικό καθεστώς, ο Κατούριαν, συγγραφέας ασυνήθιστων παιδικών ιστοριών (οι οποίες παρεμπιπτόντως έχουν κάτι από το βιβλιαράκι «Ο Μελαγχολικός θάνατος του Στρειδάκη» του Τιμ Μπάρτον, άλλος πολυαγαπημένος παράφρονας παραμυθάς) και ο καθυστερημένος μικρότερος αδερφός του, Μίσαλ, συλλαμβάνονται και ανακρίνονται από δύο αστυνομικούς γιατί οι ιστορίες του πρώτου έχουν ομοιότητες με τις δολοφονίες παιδιών που γίνονται στην πόλη. Αυτό το γοητευτικό θρίλερ με το σκληρό χιούμορ του είναι ο «Πουπουλένιος», μια παράσταση που λογικά δεν περιμένεις να δεις στην εμπορική πιάτσα, σε ένα κεντρικό θέατρο της Αθήνας.
Αναλογίζομαι, λοιπόν, το τι τράβηξε ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης αποφασίζοντας ένα τέτοιο εγχείρημα. Κι επίσης μπορώ να φανταστώ το τούβλο που θα έπεσε στα κεφάλια των παραγωγών, διαβάζοντας το έργο. Από αυτή την άποψη, η επιτυχία του «Πουπουλένιου» μού δίνει διπλή χαρά. Προφανώς ο Μαρκουλάκης έβαλε ένα προσωπικό στοίχημα και το υπερασπίστηκε με πάθος ως σκηνοθέτης, μεταφραστής και ηθοποιός. Μακριά από ναρκισσιστικά κόλπα, χωρίς εξεζητημένα φορμαλιστικά τρικ, αφήνοντας χώρο στο κείμενο να απλωθεί, και με «συνεργούς» άλλους τρεις δυνατούς παίκτες: ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, ο Νίκος Κουρής και ο Γιώργος Πυρπασόπουλος, ηθοποιοί γνωστοί για τις δεξιότητές τους, εδώ παίζουν μπάλα με κοινό άξονα την υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη. Αυτό εξάλλου είναι κάτι που διαπνέει ολόκληρη την παράσταση, συμπεριλαμβανομένων και των σκηνικών της Αθανασίας Σμαραγδή η οποία δημιούργησε θαυμάσια ένα γκρίζο σύμπαν ενηλικίωσης, στο φόντο ενός χρωματιστού παιδικού ονείρου. Ενός ονείρου που γυρνάει, για πλάκα, σε εφιάλτη.
Μυρτώ Κοντοβά
