Με αφορμή ένα πραγματικό γεγονός, τη δολοφονία του αναρχικού και επαναστάτη Ιβάν Ιβάνωφ από τους συντρόφους του το 1869, ο Ντοστογιέφσκι γράφει τους «Δαίμονες» ή «Δαιμονισμένους». Ο Ρώσος φιλόσοφος Μπερντιάγιεφ παρατηρούσε για το μυθιστόρημα ότι:
«Ο χαρακτήρας του βασικού ήρωα, Νικολάι Σταυρόγκιν, εκπροσωπεί το ανθρώπινο αίνιγμα. Είναι ο ήλιος, γύρω από τον οποίο στρέφονται τα πάντα. Ο Σάτωφ, ο Βερχοβένσκι, ο Κυρίλωφ είναι κομμάτια της διασπασμένης προσωπικότητάς του. Το μυστικό και το αίνιγμα του Σταυρόγκιν είναι το μοναδικό θέμα των Δαιμονισμένων. Η δαιμονική επανάσταση είναι μια πτυχή της μοίρας του Σταυρόγκιν. Έτσι ο Ντοστογιέφσκι διεισδύει στο πιο απρόσιτο βάθος των αντιφάσεων της ανθρώπινης φύσης, που σε άλλους συγγραφείς καλύπτεται από τον πέπλο της συμβατικής κοινωνικής ζωής. Η αποκάλυψη όμως αυτού του βάθους της ανθρώπινης φύσης οδηγεί στην καταστροφή, πέρα από τους φραγμούς του οργανωμένου κόσμου. ΄Ετσι, στους Δαιμονισμένους ξεσκεπάζεται η αποσύνθεση μιας παράδοξης προσωπικότητας ανίκανης για την επιλογή και για τη θυσία»
Ο Μπερντιάγεφ ενδεχομένως είχε τους λόγους του να εμμένει στη μορφή του Σταυρόγκιν, τον οποίο ταύτιζε, ίσως, με τον Λένιν. Ωστόσο με την τωρινή μας ιστορική πείρα δεν μπορούμε πια να απομονώνουμε την «παράδοξη» προσωπικότητα του Σταυρόγκιν από τους υπόλοιπους χαρακτήρες. Στους «Δαιμονισμένους» ξεσκεπάζεται η αποσύνθεση μιας ολόκληρης κοινωνίας «ανίκανης για την εκλογή και τη θυσία», που έχει, επίσης, αποτύχει πλήρως στον γονεϊκό και τον καθοδηγητικό της ρόλο.
Η Βαρβάρα Σταυρόγκινα και ο Στεπάν Βερχοβένσκι, πρόσωπα της «καλής κοινωνίας» με μια επίφαση «ευρωπαϊκής μόρφωσης», κάτοχοι των τάσεων του συρμού και εκπρόσωποι μιας κούφιας παιδείας, έχουν «γεννήσει» τα «δαιμονικά» επαναστατημένα παιδιά τους, τον Νικολάι Σταυρόγκιν και τον Πιότρ Βερχοβένσκι. Οι πιο πάνω διαπράττουν αντίστοιχα μια συμβολική μητροκτονία και πατροκτονία. Ο Ντοστογιέφσκι προλαβαίνει εδώ τον Φρόυντ και γίνεται εισηγητής της κοινωνικής ψυχανάλυσης.
Η σκηνοθεσία του Σταύρου Τσακίρη στο «Σύγχρονο θέατρο», βασισμένη στην διασκευή του Αλμπέρ Καμύ και ξαναδουλεμένη στον τροχό της ελληνικής γλώσσας, βλέπει την παιδαγωγική -με την ευρεία έννοια του όρου- διάσταση του έργου και τη φέρνει στην επιφάνεια. Δεν στέκεται μόνο στους κύριους ρόλους, αλλά δίνει μια πλατιά πινακοθήκη «δύσμορφων», παραπλανημένων ψυχών. Ανασύρει με κεντρόφυγους ρυθμούς, με την τεχνική της «περιδίνησης», τα πρόσωπα από τη μάζα. Για να τα φωτίσει κατόπιν μέσα από τα «κενά», τις τρύπες τους, σαν φιγούρες θεάτρου σκιών ή σαν ανθρώπινες κούκλες αιωρούμενες από τα νήματα ενός αόρατου παντοδύναμου κουκλοπαίκτη, που ψελλίζουν τη λέξη: «ελευθερία».
Το κυριότερο, δεν ξεχνά ότι οι βασικοί ήρωες είναι νέοι. Και ότι ο «Δαίμων» δεν εμφανίζεται πια με παράδοξη μορφή. Μπορεί να μας είναι οικείος.
Μια δουλειά συλλογική, σε ύφος ομοιόμορφο απορητικό. Η Δήμητρα Χατούπη ως Βαρβάρα Πετρόβνα Σταυρόγκινα δίνει με διαδοχικές αφαιρέσεις το «ελάχιστο ψυχής», το γυμνό φοβισμένο «εγώ» που μένει, αν αποξέσουμε από το πρόσωπο το κοινωνικό του επίχρισμα. Ο Κώστας Καστανάς φτιάχνει έναν πολύ κοντινό μας «ιμπρεσιονιστικό» Στεπάν Τροφίμοβιτς Βερχοβένσκι, δάσκαλο των τέκνων της «καλής κοινωνίας» και πρόδρομο συνάμα των τσεχωφικών μορφών της «ένδοξης παρακμής».
Ο Σταύρος Καραγιάννης διαμοιράζει ισόρροπα τον Γκριγκόριεφ και τον αφηγητή. Ο Στάθης Μαντζώρος (Σιγκάλεφ) είναι ένας σωστός «δαίμων δολοφόνος» της έρημης στέππας και ο Αλμπέρτο Φάις (Κιρίλωφ) ένας αυθεντικός «αυτόχειρ δαίμων» του αστικού τοπίου της μελαγχολίας. Ο Αλέξανδρος Μπαλαμώτης γίνεται το γήινο, πρόσωπο της επιλογής και της θυσίας (Σάτωφ). Ο Αλέξανδρος Σταύρου (Σταυρόγκιν) δίνει έξοχα τον ιππότη - δαίμονα με την άψογη εμφάνιση και το αγέλαστο, σαν αμλετικό, σκυθρωπό προσωπείο.
Ο Ιωάννης Παπαζήσης (Πιότρ Στεπάνοβιτς Βερχοβένσκι) «ζωγραφίζει» έκτακτα ένα μετεφηβικό, λεπτό, δαιμονικό ακόλουθο Ιάγο - υπασπιστή. Ο Δημήτρης Μαύρος (λοχαγός Λεμπιάτκιν) αποτυπώνει έναν ενδιαφέροντα δαίμονα - γελωτοποιό. Η Κερασία Σαμαρά (τρελή Μαρία), γενναιόδωρα, χαρίζει πρόσωπο στην αθωότητα. Η ΄Εφη Ρευματά (Ντάρια) υπερβαίνει θετικά το ρόλο της φιλόδοξης, διεκδικητικής ψυχοκόρης και η Βίκυ Μαραγκάκη (Λίζα), επίσης θετικά το ρόλο της ερωτευμένης μεγαλοαστής.
Η καλή μετάφραση (Δήμητρα Πετροπούλου), τα κοστούμια του Μετζικώφ, οι φωτισμοί (Κατερίνα Μαραγκουδάκη) τα άρτια video (Μάνος Χασάπης) στηρίζουν την παράσταση. Αυτοί οι Δαίμονες είναι και δικοί μας.
Πηγή: http://www.avgi.gr/article/1770974/oi-dikoi-mas-daimones
