"ΠΩΣ ΠΕΡΑΣΑ ΣΤΟ ΣΕΤΣΟΥΑΝ." ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Μπρεχτ παντού φέτος. Σε σκηνές, σε συνέδρια, σε σχολεία, σε συζητήσεις. Έργα που ξαναδιαβάζονται, ποιήματα που ξανασυζητούνται, φράσεις που υπογραμμίζονται για να πεις «τίποτε δεν έχει αλλάξει», για να πεις «η αλήθεια είναι μία, ο εχθρός είναι ένας, ο τρόπος είναι αυτός». Μπρεχτ παντού φέτος. Για καλύτερη και λεπτομερή υλοποίηση της οργής. Για να μπουν στη σειρά οι ξερές αλήθειες. Μία μία. Με τον αριθμό της δίπλα. Αλήθεια πρώτη, αλήθεια δεύτερη, αλήθεια τρίτη. Και δεν διδάσκει κανένας ξερόλας, διδάσκει η ζωή και όσα έρχονται στην επιφάνεια έτσι χωρίς περίβλημα. Μην κλείσεις τα μάτια, μην κλείσεις τα αυτιά. Μόνο κράτα τις λέξεις όπου νομίζεις εσύ  ότι θα παραμείνουν ασφαλείς.
Μπρεχτ και στη Συγγρού φέτος. Η χαρισματική Κατερίνα Ευαγγελάτου και η εκρηκτική της ομάδα παρουσιάζουν τον «Καλό άνθρωπο του Σετσουάν». Ένα έργο του Μπρεχτ που καταγίνεται με το θέμα της καλοσύνης και της εντιμότητας σ’ έναν κόσμο που είναι βουτηγμένος στα σκατά. «Πώς να είμαι καλή, όταν όλα είναι ακριβά;», «Κανείς δεν μπορεί να παραμείνει καλός, όταν η καλοσύνη δεν έχει ζήτηση», «Η φτώχεια παραείναι μεγάλη για να την γιατρέψει ένας μονάχος του», «Με τόση εξαθλίωση αρκεί μια τόση δα αφορμή για να πετάξουν οι άνθρωποι της ζωή τους στα σκουπίδια».
Τρεις θεοί έρχονται στη γη για να βρουν καλούς ανθρώπους που ζουν με βάση τις εντολές και τον Λόγο τους. Μετά από προσπάθεια βρίσκουν στην επαρχία Σετσουάν της Κίνας, την Σεν Τε, μια πόρνη την οποία ανταμείβουν μ’ ένα χρηματικό ποσό. Η Σεν Τε με τα χρήματα αυτά ανοίγει καπνοπωλείο. Αμέσως οι συμπολίτες της αποφασίζουν να την εκμεταλλευτούν και η Σεν Τε προκειμένου να τους αντιμετωπίσει επινοεί έναν άλλο εαυτό που μπορεί χωρίς τύψεις και ενδοιασμούς να είναι σκληρός και αποτελεσματικός χωρίς περιττές δεσμεύσεις. Έτσι, η Σεν Τε παίρνει τη μορφή ,όπου κρίνει η ίδια απαραίτητο,  ενός υποτιθέμενου εξαδέλφου, του σκληρού  Σούι Τα.
«Η Σεν Τε πρέπει να παιχτεί από μιαν ηθοποιό πρώτης τάξεως. Μόνο μια ευφάνταστη καλλιτέχνης μπορεί να παίξει έναν καλό άνθρωπο»: η κύρια απαίτηση του Μπρεχτ. Όχι μόνο ευφάνταστη, όχι μόνο ταλαντούχα. Η Στεφανία Γουλιώτη, αγαπητέ Μπρεχτ, είναι η καλύτερη ηθοποιός της γενιάς της. Και είναι τόσο το μέγεθος των  καλών και σπάνιων στοιχείων που κουβαλάει που τρίβεις και ξανατρίβεις τα μάτια σου για να αποκλείσεις την περίπτωση του ψέματος. Θα μπορούσα να γράψω μια παράγραφο με εκατό φράσεις. Άρθρο: Η, ουσιαστικό: Στεφανία, ρήμα: είναι. Και να κατεβάσω της παναγιάς τα μάτια από επίθετα και ουσιαστικά που να συστήνουν τον όγκο αυτής της γυναίκας, αλλά θέλω να αποφύγω τους δύσπιστους που ανατριχιάζουν στα πολλά λόγια (που είναι φτώχεια) και στα «πολλά κεράσια» που θέλουν μικρό καλάθι. Γι’ αυτό θα ξαναπώ ότι η Στεφανία Γουλιώτη είναι η αποφασισμένη ηθοποιός που έχει σκάψει όλα της τα κύτταρα και έχει στις θήκες της πάθος μαζί με αλήθεια και αγάπη. «Με βία να σταματήσουμε τη βία!» φωνάζει και είναι η εικόνα της εικόνα κοριτσιού στους δρόμους που του κλέψανε το όνειρο. «Όταν δε γίνεται επανάσταση για να σταματήσει το άδικο, τότε η πόλη να βουλιάξει πρέπει». «Γιατί δεν πολεμούν οι θεοί για την ειρήνη; Γιατί να μην χειρίζονται οι θεοί την αγορά; Τι να τις κάνουμε τις εντολές τους;».
Η σκηνοθέτης επέλεξε τη γραμμή «θεάτρου εν θεάτρω». Ο θίασος αποτελείται από νέους  άντρες και γυναίκες Αλεξάνδρα Λέρτα (Γυναίκα, Ιδιοκτήτρια Μι Τσου), Δαυίδ Μαλτέζε (Μαραγκός, Αστυνομικός, Γέρος), Νικόλας Παπαγιάννης (Άντρας, Τρίτος Θεός, Γιανγκ Σουν), Μαρία Παρασύρη (Χήρα Σιν, Κουνιάδα, Δεύτερος Θεός), Όμηρος Πουλάκης (Πρώτος Θεός, Κουνιάδος, Κουρέας Σου Φου), Νάνσυ Σιδέρη (Ανιψιός, Κυρία Γιανγκ, Γριά), Σωτήρης Τσακομίδης (Βανγκ, Παππούς, Ιερέας) που θα παρουσιάσουν  το έργο του Μπρεχτ. Οι ηθοποιοί αλλάζουν στην σκηνή, έχουν όλα τα απαραίτητα σκηνικά τους αντικείμενα και ρούχα σε μια άκρη, υποδύονται δυο τρεις ρόλους ο καθένας και πριν από κάθε σκηνή περιγράφουν αυτό που θα ακολουθήσει. Συχνά απευθύνονται στο κοινό, ενώ δε λείπουν στη μέση της δράσης και οι επεξηγηματικές παρενθέσεις. Αυτές οι τελευταίες ή παρέσυραν κάποιους να γελάσουν ή προκάλεσαν σε αρκετά σημεία δυσφορία. Και για να φτάσει στα αυτιά μου, φαντάσου πόσο ήταν έντονη (τσου, τσου, τσου). Τα σκηνικά και τα κοστούμια λειτουργικά, έξυπνα, ελάχιστα. Οι μάσκες στην περίπτωση των θεών καλή σκέψη. Οι φωτισμοί υπάρχουν για να ξεχάσεις ότι όλα αυτό συντελείται σε μια απλή σκηνή. Υπέροχος ο Σάκης Μπιρμπίλης. Θα αναφερθώ και στα ειδικά εφέ του Μιχάλη Σαμιώτη γιατί πρώτη φορά είδα αληθινή βροχή σε θέατρο και εντυπωσιάστηκα σα μικρό παιδί. Η κίνηση της Πατρίσια Απέργη. Της γνωστής, της έμπρακτης, της πολλά υποσχόμενης, ναι. Η μουσική του Σταύρου Γασπαράτου. Τα τραγούδια ερμηνεύονται ζωντανά από τους ηθοποιούς, ενώ η μουσική παράγεται μ’ έναν τρόπο που θυμίζει μουσική παρέα σε δρόμο μεγάλης πόλης. Μην ξεχάσω να πω για τις αναφορές στον έρωτα από τον συγγραφέα και στην υπόνοια ότι ο έρωτας και η μητρότητα μπορούν να φέρουν τα σύννεφα στη γη.
Στον επίλογο αυτού του κειμένου θέλω να χωρέσω την εξής σκέψη που γεννήθηκε σε μένα και σε δυο-τρεις ακόμη από το κοινό που στο τέλος το συζητήσαμε. Το 180ο λεπτό της παράστασης έκλεισε με τον Σωτήρη Τσακομίδη που υποδύεται τον Βανγκ να μιλάει μέσα από μια ντουντούκα μισά ελληνικά, μισά γερμανικά. Στα ελληνικά σκόρπιες μπρεχτικές φράσεις: «Ελπίζω στους σεισμούς που έρχονται», «Τι ωφελεί να κρατάς τα νύχια των χεριών σου καθαρά, όταν ο υπόλοιπος είσαι χωμένος μέσα στις λάσπες». Αυτή η εναλλαγή γερμανικών και ελληνικών, έχω την εντύπωση ότι είχε τους λόγους της και έναν λόγο παραπάνω. Το άκουσμα της γερμανικής γλώσσας με επιτηδευμένο, καρικατουρίστικο ζήλο παραπέμπει σε πρώτη φάση στον Χιτλερ και σε δεύτερη σε οποιονδήποτε έχει σαν στόχο να καθοδηγήσει, να αποτρέψει, να μιλήσει μπροστά σε πολύ κόσμο. Αν θυμηθώ αυτό που ειπώθηκε ότι ο «Ο καλός Άνθρωπος του Σετσουάν» δεν ανήκει στα διδακτικά του Μπρεχτ, εύκολα μπορώ να υποθέσω ότι η ταλαντούχα σκηνοθέτης έχει ένα θέμα με το θέμα (αυτό). Η γροθιά στο στομάχι δίνεται με έναν μόνο τρόπο. Και ας πονέσει το κοινό. Καιρός ήταν. Και για να γίνω και εγώ ειρωνική στο τελευταίο λεπτό του κειμένου μου: χωράει η Στέγη (Γραμμάτων και Τεχνών) το ύψος ενός από τους μεγαλύτερους πολέμιους της αστικής τάξης ή τον προτιμάει κουτσουρεμένο; Ρωτάω.

ΧΡΥΣΑ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ