Ο ΣΚΟΥΠΙΔΟΤΟΠΟΣ ΠΟΤΕ Θ' ΑΝΘΙΣΕΙ, ΠΕΤΕΡ ΒΑΪΣ; ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

..με βιασύνη εμπιστεύομαι τις ιδέες μου
μη με προλάβουν πράγματα φοβερά. Τις
εμπιστεύομαι σε ανθρώπους που δεν με
προσπέρασαν, προσφέρω το άγραφο κείμενο ώστε
να υπάρξει. Να μείνει στην ακοή αυτών των ανθρώπων..
Γιώργος Χειμωνάς (Από ανέκδοτο βιβλίο, 1981)

"Εξαντλείται ο θεατής με τέτοια πράματα" είπε η κυρία Δ. και έφυγε στο διάλειμμα. Ήταν η δεύτερη φορά που παρακολουθούσα την "Ανάκριση". Η "εξαντλημένη" γυναίκα δε βγήκε από το μυαλό μου. Στεγνή, άθικτη ύπαρξη, σχήμα μέσου απροβλημάτιστου πολίτη. Με προοπτικές θύτη. Ποτέ διωκόμενη. Η μέση εξαντλημένη χωρίς σθένος για πραγματικότητα.

Η "Ανάκριση" του Πέτερ Βάις γραμμένη το 1965 και βασισμένη στα πρακτικά της δίκης της Φρανκφούρτης καταδεικνύει τα όρια του αρχετυπικού ναζισμού έτσι όπως μπορεί να υπάρχει σε όλες τις εποχές, σε όλες τις μεριές της γης. Είτε βρέχονται από θάλασσα είτε όχι. Είτε υπάρχει ήλιος είτε όχι. Δεν αναπαριστάται καμία δίκη. Συμπυκνώνεται όλη αυτή η φρικαλεότητα που έλαβε χώρα στο κολαστήριο του Άουσβιτς σε ένα ορατόριο με 11 τραγούδια. Χωρίς ιδιαίτερη δράση και σκηνικά η μέσα στα αίματα προσωπική ιστορία του καθένα γίνεται μια λυρική κραυγή-πετριά "στα τζάμια όλων των φίλων της καταστροφής".

"Στη Δίκη της Φραγκφούρτης κάθισαν στο εδώλιο 22 κατηγορούμενοι. Βασικός κατηγορούμενος ήταν ο πρώην υπασπιστής του διοικητή του στρατοπέδου συγκέντρωσης, Ρόμπερτ Μούλκα. Δίπλα του στο εδώλιο κάθονταν επίσης γιατροί, αποθηκάριοι και επόπτες. Ο Μούλκα, όπως και οι περισσότεροι κατηγορούμενοι, επέλεξε τη σιωπή διαψεύδοντας ότι γνώριζε οτιδήποτε για τη δολοφονία εκατομμυρίων ανθρώπων στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς-Μπίρκεναου."

Παρακολουθώντας την "Ανάκριση" αναρωτιέσαι. Αν είσαι δέσμιος του ελαφρολαϊκού "μπόρα είναι θα περάσει" εξαντλείσαι όπως η κυρία Δ. Αναρωτιέσαι για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γεννιούνται εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Αναρωτιέσαι για τους χιλιάδες ήσυχους από το πλήθος που συντηρούν με το αλαλάζον βουητό τους μεγαλόπνοα ανθρωπάρια με φαντασία.
Δίπλα μου. Κοντά μου. Ευφάνταστοι φασίστες που "ψήλωσαν" στις κοινωνίες των χρηστών ηθών και του εξαγώγιμου οράματος.
Προχωράμε στους ίδιους δρόμους και γεννιόμαστε κάτω από τον ίδιο ήλιο. Σκέφτομαι μόνο τραγούδια και μια ζωή κανονική χωρίς δυσκολίες και σύρματα γύρω γύρω. Οι άλλοι είναι ολόιδιοι με το χθες. Το χθες που είναι το τώρα και κάνει το κείμενο του Βάις επίκαιρο, τραγικά επίκαιρο. Και αυτού του είδους το θέατρο είναι ανάγκη πια να το μάθουν όλοι. Και παιδιά. Πριν μεγαλώσουν και δηλώσουν εξαντλημένοι άνθρωποι. Πριν συνδυάσουν τον θάνατο με την τάξη και την ασφάλεια.

Η γραφική για κάποιους διαπίστωση ότι κινδυνεύουμε είναι η πιο σαφής διαπίστωση από μη πανικόβλητους ανθρώπους. Δεν μπορείς να διακόψεις την ανάπτυξη ενός φασιστικού σώματος και μιας φασιστικής ψυχής. Δεν είσαι θεός. Μπορείς όμως να φτιάξεις έναν κόσμο που αυτόματα θα περιθωριοποιεί, θα ακινητοποιεί, θα αποδυναμώνει τέτοιες φωνές.

Η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Σταύρος Τσακίρης στο θέατρο "Τζένη Καρέζη" εξυπηρετεί τον στόχο του συγγραφέα που δεν ήταν άλλος από το να βρει "ο θεατής την αιτία και όχι τους υπαίτιους". Με μια ομάδα ικανών ηθοποιών από τον Κώστα Καζάκο και την Εύα Κοταμανίδου, τον Θόδωρο Γράμψα και τον Παύλο Ορκόπουλο (με την εξαίρετη δωρικότητά του. Τον "ζήλεψα") μέχρι τη Μαρία Τζάνη και τον Γιάννη Γούνα, τον Κωνσταντίνο Καζάκο, την Τζένη Κόλλια και τον Ευθύμη Ξυπολυτά παράγεται ένα αποτέλεσμα που πρέπει να διαχειριστείς σαν άνθρωπος που θέλει να δει "αυτόν τον σκουπιδότοπο ν' ανθίζει".

Μου άρεσε η φυσικότητα του Κώστα Καζάκου και το καλοδουλεμένο ένστικτο όλων των ηθοποιών. Τα κυνικά μάτια του Κώστα Μπάρα. Τον "αντιπάθησα".

Όχι το κλάμα του ανθρώπου που βασανίστηκε χωρίς έλεος, αλλά η εν ψυχρώ καταγγελία του φασισμού όχι ως φαινόμενου που πέρασε, αλλά ως φαινόμενου με βαθιές ρίζες που συνεχίζει να υπάρχει όσο ο "καπιταλισμός και οι κρίσεις του μαίνονται".

Η παράσταση τελειώνει με τον δημοσιογράφο Νίκο Μπογιόπουλο να συνοψίζει, διασχίζοντας τη σκηνή, το κομμάτι εκείνο της ιστορίας που αναφέρεται στην ανοιχτή συνεργασία βιομηχανιών με φασιστικές κυβερνήσεις τα χρόνια 1933-1945. "Ο φασισμός δεν μπορεί να πολεμηθεί παρά σαν καπιταλισμός στην πιο ωμή και καταπιεστική του μορφή, σαν ο πιο θρασύς κι ο πιο δόλιος καπιταλισμός."

Με αυτή τη φράση των 25 λέξεων του Μπρεχτ κάποιοι συμφωνούν κάποιοι διαφωνούν.
Αυτοί που διαφωνούν είναι αυτοί που μιλούν για ελπίδες και όχι για βεβαιότητες.
Αυτοί είναι και οι πιο επικίνδυνοι.

Μικρό Χωριό
Χριστούγεννα 2013
Χ.Φ

INFO

Πέτερ Βάις / Peter Weiss H Aνάκριση / Die Ermittlung
Απόδοση, Δραματουργική επεξεργασία, Σκηνοθεσία, Μουσική Επιμέλεια: Σταύρος Τσακίρης
Δραματολόγος: Δήμητρα Πετροπούλου
Σκηνικά/Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου
Βίντεο: Νάντια Σκούρτη
Φωτισμοί: Θανάσης Σταυρόπουλος

Διανομή:
ΑΝΑΚΡΙΤΗΣ: Κώστας Καζάκος
Μάρτυρες – Θύματα
ΜΑΡΤΥΣ 1: Παύλος Ορκόπουλος
ΜΑΡΤΥΣ 2: Τζένη Κόλλια
ΜΑΡΤΥΣ 3: Θόδωρος Γράμψας
ΜΑΡΤΥΣ 4: Γιάννης Γούνας
ΜΑΡΤΥΣ 5: Μαρία Τζάνη
ΜΑΡΤΥΣ 6: Εύα Κοταμανίδου

Κατηγορούμενοι- Ναζί

Υπεράσπιση των κατηγορουμένων: Δημήτρης Καλατζής
Wilhelm Boger[1906-1977]: Σπύρος Τσεκούρας
Hans Stark [1921-1991]: Κωνσταντίνος Καζάκος
Franz Hofmann [1906-1973]: Κώστας Μπάρας
Yosef Kler [1904-1988]: Ευθύμης Ξυπολυτάς