Πολλές θεατρικές σκηνές εντάσσουν στο ρεπερτόριο τους μεγάλα μυθιστορηματικά έργα που διασκευάζονται για το θέατρο και βρίσκουν το δρόμο τους στη σκηνή. Αυτό δεν είναι μια καινούργια «μόδα», πάντα η μεγάλη λογοτεχνία εμπνέει τους καλλιτέχνες. Σίγουρα βέβαια παίζει ρόλο σε αυτή την επιλογή και η ανάγκη των ανθρώπων του θεάτρου να βρουν καινούργια κείμενα. Και τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα αποτελούν μια ασφαλή λύση.
Πώς όμως μπορεί κάποιος να διασκευάσει ένα λογοτεχνικό έργο, ιδιαίτερα αν είναι και τεράστιο σε έκταση, όπως πολλά απ’ όσα ανεβαίνουν στις αθηναϊκές σκηνές, κι όχι μόνο.
Ένας δρόμος είναι μια μεταγραφή του έργου σε διαλόγους, αφού πρώτα χωριστεί σε σκηνές και ενότητες. Σε αυτή την περίπτωση όμως χάνεται σε μεγάλο βαθμό ένα από τα πιο ισχυρά στοιχεία της λογοτεχνίας που είναι η αφήγηση και η περιγραφή. Πολλοί σκηνοθέτες, έχοντας διαγνώσει αυτό τον κίνδυνο, ακολουθούν το δρόμο της δραματοποίησης μερικών σημείων, ενώ κρατούν τον αφηγηματικό λόγο αυτούσιο σε μια πιο ελεύθερη απόδοση του εκάστοτε βιβλίου.
Ένας τρίτος δρόμος, εξαιρετικά ενδιαφέρον κατά τη γνώμη, είναι η εντελώς προσωπική διαχείριση και διαπραγμάτευση του λογοτεχνικού κειμένου, όπου ο κάθε καλλιτέχνης και η ομάδα του καλείται να «πει» στην πραγματικότητα τι σημαίνει για τον ίδιον το εν λόγω κείμενο. Κάποτε ο Α. Βούλγαρης διασκευάζοντας του 1984 του Όργουελ μου είχε πει ότι "αν κάποιος θέλει να μάθει πώς είναι το βιβλίο δεν έχει παρά να το διαβάσει" και νομίζω ότι έχει απόλυτο δίκιο. Η δύναμη της λογοτεχνίας λειτουργεί κυρίως σε αναγνωστικό επίπεδο, όπου ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να επιμένει ή να επανέλθει σε κάποιο σημείο. Το θέατρο όμως που είναι μια εικονοποιητική τέχνη δε δίνει αυτή την ευκαιρία με αποτέλεσμα κατά τη θεατρική μεταφορά μεγάλων βιβλίων να καταστρέφεται ένα σημαντικό και πολύτιμο κομμάτι τους. ‘Όταν όμως οι καλλιτέχνες κάνουν εικόνα όχι το ίδιο βιβλίο, αλλά την αίσθηση που έχουν αποκομίσει από αυτό- για ποιο λόγο το αγαπούν, τι τους συγκινεί σε αυτό, τι υπάρχει εκεί μέσα από τον εαυτό τους και τις ανησυχίες- τότε σίγουρα το αποτέλεσμα έχει αν μη τι άλλο ενδιαφέρον. Αυτό έκανε για παράδειγμα ο Μιχαήλ Μαρμαρινός με τον « Πύργο» του Κάφκα, μια παράσταση θα έλεγα υπόδειγμα για τη θεατρική μεταφορά ενός Βιβλίου.
Αν λοιπόν φέτος θέλετε να περιπλανηθείτε σε λογοτεχνικούς λαβυρίνθους στο Θέατρο Τέχνης παρουσιάζεται το «Θηρίο στη Ζούγκλα» του H. J ames από την ομάδα προτσές. Στο Αγγέλων Βήμα ο Αντώνης Γαλέος αντιμετωπίζει τον πατριάρχη του νουάρ James Cain και την «Έξαψή του», ενώ ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος στο θέατρο Αλκμήνη παρουσιάζει το φιλοσοφικό κείμενο του Πλάτωνα που έγραψε προς υπεράσπιση της ηθικής ακεραιότητας του δασκάλου του, του Σωκράτη. Τέλος, η Βάσια Παναγοπούλου συμπράττει με τον Αλέξανδρο Κοέν στο Χυτήριο και ανεβάζουν « Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ».
Αλλά και οι Έλληνες συγγραφείς έχουν τη τιμητική τους: ο Σωτήρης Χατζάκης μεταφέρει στη σκηνή του Ρεξ τους " Μυστικούς αρραβώνες" του Ξενόπουλου σε διασκευή του Άκη Δήμου, ο Δημήτρης Τάρλοου στο θέατρο Πορεία έρχεται αντιμέτωπος με τη «Μεγάλη Χίμαιρα» του πάππου του , Δ. Αβδελιώδης συνεχίζει ακάθεκτος με το «Αμάρτημα της μητρός μου» του Βιζυηνού στο Θησείον, όπως και ο Άρης Μπινιάρης με το « Θείο Τραγί» του Σκαρίμπα στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων. Η Λένα Κιτσοπούλου και ο «Μουνής» της μεταφέρονται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου από τους 4 frontal και ο Σταύρος Tσακίρης έχοντας στο πλευρό του τη Δήμητρα Χατούπη ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατρο την «Μητέρα του σκύλου» του Μάτεσι.
Μια ενδιαφέρουσα μεταφορά ενός πολύ « δύσκολου» κειμένου του « Μεγάλου Ανατολικού» του Α. Εμπειρικού παρουσιάζεται στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων από τον Μ. Γαλιατσάτο, αλλά και ο « Βασιλιάς της Ασίας» του Γ. Χειμωνά από τον Κ., Χατζή με τη Λυδία Κονιόρδου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Αγγελική Καρυστινού
