H Δανάη Θεοδωρίδου είναι μια Ελληνίδα καλλιτέχνης που ασχολείται με το θέατρο και την performance. Ζει εδώ και χρόνια στο εξωτερικό. Πρώτα στο Λονδίνο, τώρα στις Βρυξέλλες. Διδάσκει σύγχρονο θέατρο, δραματουργία και χορό στο Πανεπιστήμιο του Groningen. Δεν έφυγε λόγω κρίσης, έφυγε πιο πριν. Ακούει πάντα ελληνικό ραδιόφωνο και κουβαλάει μέσα της όλες τις πατρίδες. Τη θυμάμαι στο Λονδίνο, κουκουλωμένες και οι δυο, να πίνουμε καφέ, εκείνη να χαίρεται την πόλη κι εγώ να μελαγχολώ...
Επιστημονική φαντασία: Μια χώρα ανακοινώνει περικοπές στις τέχνες λόγω οικονομικής κρίσης. Ως αντίδραση, μεταξύ άλλων, οι καλλιτέχνες της χώρας καλούν τον πρόσφατα εκλεγμένο Υπουργό Πολιτισμού σε διάλογο στο χώρο εργασίας τους, στα στούντιο τους. Αυτός αποδέχεται την πρόσκληση και μετά από την πρωινή εργασία του, τους επισκέπτεται και περνάει όλο το απόγευμα μαζί τους. Η συνάντηση αποτελείται από εισηγήσεις καλλιτεχνών που καταθέτουν συγκεκριμένες προτάσεις τόσο σχετικά με τον τρόπο που θα πρέπει να χρηματοδοτούνται οι τέχνες από το κράτος, όσο και σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης και συνεργασίας των καλλιτεχνικών οργανισμών, τον τρόπο που θα πρέπει να λειτουργούν οι επιτροπές επιχορηγήσεων κτλ. Την κάθε τοποθέτηση ακολουθούν οι ερωτήσεις, οι σκέψεις, αλλά και οι προτάσεις του Υπουργού σχετικά με τα όσα έχουν ειπωθεί. Όλη η συνάντηση καταγράφεται λεπτομερώς. Η βραδιά τελειώνει με μια υπέροχη συναυλία δύο πιάνων που λαμβάνει μέρος σε κοντινό θέατρο (τα δυο γεγονότα συμπίπτουν συμπτωματικά). Λίγες μέρες αργότερα, το Υπουργείο Πολιτισμού της χώρας ανακοινώνει την αύξηση χρηματοδότησης σημαντικών καλλιτεχνικών οργανισμών.
Το παραπάνω σενάριο αποτελεί το απόγευμα της Δευτέρας 24 Νοεμβρίου στο κέντρο των Βρυξελλών. Η ζωή ευτυχώς κάποιες φορές συνομιλεί με το φανταστικό με τρόπους που εκπλήσσουν.
Ζω σχεδόν οκτώ χρόνια πια αλλού, δεν το κατάλαβα πως πέρασαν... Δεν έφυγα λόγω της «κρίσης». Από κάποια περίεργη διαίσθηση ίσως, η έξοδός μου συνέβη λίγο νωρίτερα. Γιατί ήθελα να έρθω σε επαφή με πρόσωπα και πράγματα μη διαθέσιμα εκεί, να δω κι άλλους τρόπους και προτάσεις εκπαίδευσης, τέχνης, ζωής κτλ. Ή μάλλον θα ήταν καλύτερο να πω πως έφυγα ακριβώς λόγω της κρίσης. Η κρίση αυτή όμως αφορά κάτι πολύ πιο παλιό, πολύπλοκο, βαθύ και -δυστυχώς προς το παρόν τουλάχιστον- αμετακίνητο, που έχει να κάνει με τον τρόπο που οι (περισσότεροι) κάτοικοι εκείνης της χώρας επιλέγουν [sic] να ζουν, να οργανώνουν την κοινωνία τους και να φέρονται ο ένας στον άλλον. Κάθε τόπος έχει τα θετικά και τα αρνητικά του, η Ελλάδα αποτελεί απλώς και μόνο μια από τις χώρες της Ευρώπης, ο καθένας διαλέγει τη μοίρα του και τα συν και τα πλην που του ταιριάζουν. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
Στις άλλες πατρίδες μου (πέντε χρόνια στο Λονδίνο και περίπου τρία πια στο Βέλγιο) έκανα ένα πρακτικό διδακτορικό για τη δραματουργία του σύγχρονου θεάτρου και χορού στην Ευρώπη, ενθάρρυνα τους φοιτητές μου να αντιμετωπίζουν τη γνώση και τη σκέψη με πιο ενεργητικό και εφευρετικό τρόπο από μη παραγωγικούς διαχωρισμούς όπως αυτούς μεταξύ «θεωρίας» και «πράξης», οργάνωσα πολλές ερευνητικές συναντήσεις καλλιτεχνών και θεωρητικών, έφτιαξα και παρουσίασα μια σειρά καλλιτεχνικών δουλειών (πολλές και στην Ελλάδα), έγραψα και δημοσίευσα αρκετά μου κείμενα. Κι αυτό εξακολουθώ να κάνω. Εδώ και εκεί.
Δεν είμαι μόνη. Είμαστε πολλοί. Γενικά και ειδικότερα στο χώρο των παρασταστικών τεχνών. Ο Janez μας αποκαλεί «ελληνική μαφία», όχι επίσημα οργανωμένη, αλλά με πολύ αισθητή παρουσία, «όπως κάθε μαφία». Πριν λίγους μήνες, μια στενή συνεργάτης, καθώς ετοιμάζαμε ένα κείμενο μαζί, με ρώτησε: «Γιατί μόνο εγώ έγραψα στο βιογραφικό μου εδώ ότι είμαι από την Ελλάδα κι εσύ όχι;»
Γιατί πατρίδα είναι αυτό που σε μεγαλώνει, που σε προσέχει και το προσέχεις. Γιατί το ότι είμαι από την Ελλάδα και το τι σημαίνει αυτό είναι πέρα από αναφορές. Γιατί έχω δει πολύ θάλασσα για να χωρέσει σε ένα προσδιοριστικό εθνικό επίθετο. Γιατί δε βρίσκω τίποτα πιο ανιαρό, προβληματικό και επικίνδυνο από τον «ελληνικό πολιτισμό», το «πόσο τον αγαπούν οι ξένοι» και το πόσο σημαντικό είναι να «αναζητήσουμε την ελληνική μας ταυτότητα».
Γιατί προσφάτως έμαθα πως ο λόγος που προτάθηκε σε κάποιον «ξένο» να παρουσιάσει στη θέση μας στην Ελλάδα κάτι με το οποίο οι συνεργάτιδες μου κι εγώ ασχολούμαστε πολύ περισσότερο καιρό, είναι γιατί «Είμαστε Ελληνίδες και ο κόσμος εκεί δε θα το δεχόταν».
Γιατί έτσι κι αλλιώς θα είμαι πάντα απ’ την Ελλάδα (και να 'θελα δε γίνεται αλλιώς).
Με το βλέμμα συχνά στραμμένο στην Ανατολή, σ’ όσους κι όσα αγαπώ απέραντα εκεί, απολαμβάνω τις ουτοπίες που φτιάξαμε, εγώ και άλλοι γύρω μου, με κόπο, προσπάθεια και επιμονή. Και περνάω το καλοκαίρι μου με τη Μαρία και τη Μαίρη, την Kerstin και τη Φωτεινή.
Ως ξένη επισκέπτομαι την Ελλάδα τακτικά. Παραμένοντας μετανάστης, ζω πάντα στην Ελλάδα. Ακούω ακόμα μόνο ελληνικό ραδιόφωνο και συχνά είμαι στο παρά πέντε να δηλώσω συμμετοχή σε κάποιον από τους διαγωνισμούς του.
Τα σύνορα είναι μέσα μας.
Κι όπως πρόσφατα είπε η Fabi (Χιλιανή που μένει χρόνια στο Λονδίνο): «Πάντα προτιμώ να ανακαλύπτω νέα μέρη και να συνεχίζω να διατηρώ την απόσταση...»
Χαιρετισμούς από Βρυξέλλες (ή για να είμαι πιο ακριβής: από το τρένο που πηγαίνει από το Άμστερνταμ στις Βρυξέλλες, ώρα 20:16).
Δανάη Θεοδωρίδου
Α.Κ.
