Η Άννα Μιχελή είναι βοηθός σκηνοθέτη, σκηνοθέτης και ηθοποιός. Φέτος είναι υπεύθυνη συντονισμού Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης του θεάτρου Πόρτα στο πλευρό του Καλλιτεχνικού Διευθυντή Θωμά Μοσχόπουλου και εργάζεται ως συνεργάτης και βοηθός σκηνοθέτης στις παραστάσεις του ιδίου. Αυτές τις μέρες κάνει πρόβες για την καινούρια παραγωγή του θεάτρου Πόρτα, «Μότζο», του Τζ. Μπάτεργουερθ σε σκηνοθεσία Θ. Μοσχόπουλου που θα ανέβει τέλος Φεβρουαρίου.
"Είμαι βοηθός σκηνοθέτη. Λύνω προβλήματα που δεν ξέρετε ότι έχετε, με τρόπους που δεν γνωρίζετε ότι υπάρχουν". Ήταν το logo πάνω στην μπλούζα που μου πήρε ένας φίλος και νομίζω συνοψίζει κατά πολύ τη δουλειά του βοηθού σκηνοθέτη.
Έχω δουλέψει ως ηθοποιός, έχω αρχίσει σιγά-σιγά να κάνω τις δικές μου δουλειές ως σκηνοθέτης και τα τελευταία δέκα χρόνια έχω παράλληλα δουλέψει και ως βοηθός. Και από κάθε εμπειρία μου έχω διαπιστώσει ένα πράγμα: Η δουλειά του βοηθού σκηνοθέτη είναι μια παρεξηγημένη δουλειά, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Και η παρεξήγηση ξεκινάει κατ’ αρχήν από τους ίδιους τους ανθρώπους που την κάνουν. Συνήθως δε θεωρείται ένα αυθυπόστατο επάγγελμα. Στην καλύτερη περίπτωση κάποιος αναλαμβάνει αυτό το ρόλο με διάθεση απόκτησης περαιτέρω γνώσεων πάνω στη δημιουργική διαδικασία ενός σκηνοθέτη, σε άλλες περιπτώσεις με στόχο να «ανοίξει μια πόρτα» στο χώρο. Σε κάθε περίπτωση όμως το θεωρούμε συνήθως ένα προσωρινό ενδιάμεσο στάδιο για κάτι… «άλλο».
Έτσι κι εγώ. Ξεκίνησα να δουλεύω ως βοηθός σε παραστάσεις όπου έπαιζα, απλά και μόνο γιατί ήμουν πιο οργανωτική ή παρατηρητική και γιατί «κάποιος έπρεπε να το κάνει». Στη συνέχεια το έκανα, επιθυμώντας να μάθω περισσότερα για το σκηνοθετικό έργο κάποιου σκηνοθέτη. Αρκετά νωρίς κατάλαβα όμως ότι αν ήθελα να είμαι καλή σε αυτό που έκανα έπρεπε να το αντιμετωπίσω ως επάγγελμα με δική του υπόσταση και όχι ως ένα είδος «σεμιναρίου» το οποίο «ξεπλήρωνα» με μια υποστηρικτική συμμετοχή στη διαδικασία.
Κι έτσι άρχισα να το αγαπώ. Άρχισα να καταλαβαίνω τη σπουδαιότητα του, να απολαμβάνω τις χαρές του, να εκτιμώ την τεράστια εμπειρία που αποκτά κανείς εξασκώντας το, σχετικά με κάθε τομέα του θεάτρου.
Οι αρμοδιότητες ενός βοηθού σκηνοθέτη περιλαμβάνουν σχεδόν… τα πάντα και είναι ένας βασικός και απαραίτητος υποστηρικτικός ρόλος στη δημιουργία μιας παράστασης. Για παράδειγμα, ο βοηθός είναι ο άνθρωπος που συντονίζει τις πρόβες, που συχνά αναλαμβάνει την έρευνα του θεωρητικού πλαισίου, που καταγράφει τη διαδικασία της πρόβας, συμπυκνώνει και υπενθυμίζει τις μεθόδους που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης, υποστηρίζει την υποκριτική δουλειά των ηθοποιών, συντονίζει τους άλλους καλλιτεχνικούς συντελεστές (φωτιστές, σκηνογράφους, ενδυματολόγους κλπ), λειτουργεί ως κεντρικός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ παραγωγής και των άλλων συντελεστών, «τρέχει» την παράσταση τον πρώτο καιρό, συντονίζοντας τεχνικούς, χειριστές κλπ., και φυσικά συμμετέχει στη δημιουργική διαδικασία.
Όλα αυτά σε άλλα μέρη του κόσμου θεωρούνται δουλειές τεσσάρων και πάνω ανθρώπων. Έτυχε, για παράδειγμα, να ζήσω για ένα μικρό διάστημα στο Λονδίνο, σπουδάζοντας σκηνοθεσία. Εργάστηκα λοιπόν και εκεί ως βοηθός σκηνοθέτη σε κάποιες παραγωγές και με έκπληξη διαπίστωσα πώς όσα είχα μάθει να κάνω ως βοηθός στην Ελλάδα, εκεί ήταν αρμοδιότητες που μοιράζονταν εκτός από τον βοηθό σκηνοθέτη, στον stage manager, τον deputy stage manager, τον assistant stage manager, τον production manager και άλλους. Επαγγέλματα δηλαδή που εδώ, στις περισσότερες παραγωγές, ούτε καν υπάρχουν!
Κι όμως στην Ελλάδα, ισχύει αυτό το παράδοξο: Ο βοηθός σκηνοθέτη, που τόσες ευθύνες αναλαμβάνει, σε πολλές περιπτώσεις δε θεωρείται «επίσημο επάγγελμα», ούτε καν από τους ανθρώπους οι οποίοι το εξασκούν και κατά συνέπεια συχνά δεν αμείβεται και επαρκώς.
Φυσικά έχουν σημασία και οι άνθρωποι με τους οποίους κανείς πρώτο-συνεργάζεται για να τον βοηθήσουν να αποκτήσει μια τέτοια επαγγελματική συνείδηση. Κι εγώ υπήρξα τυχερή. Τυχερή γιατί η βασική μου συνεργασία, με το Θωμά Μοσχόπουλο, ξεκίνησε με τις καλύτερες προϋποθέσεις και συνεχίζεται έτσι μέχρι σήμερα. Τυχερή γιατί διαδέχτηκα σε αυτή τη θέση έναν εξαιρετικό επαγγελματία, τον Τάσο Αγγελόπουλο, τυχερή γιατί συνυπήρξα με ομάδες που σύσσωμες αναγνώριζαν και επιδίωκαν τη χρησιμότητα του βοηθού σκηνοθέτη και φυσικά τυχερή γιατί δούλεψα και δουλεύω στο πλευρό ενός σκηνοθέτη που με τιμά ως συνεργάτιδα του και που –πράγμα πολύτιμο- μου αφήνει χώρο να συμμετέχω και να συμβάλλω στη δημιουργική του διαδικασία.
Και σε όποιο πόστο κι αν βρεθώ στο μέλλον, θα επιδιώκω πάντα το επάγγελμα του βοηθού σκηνοθέτη να αποκτήσει υπόσταση στη συνείδησή μας. Ενός επαγγέλματος που θα διεκδικεί τον τόσο απαραίτητο ρόλο του στη δημιουργική και παραγωγική διαδικασία μιας παράστασης, ενός επαγγέλματος που θα έχει τις απολαβές που δικαιούται, και φυσικά ενός επαγγέλματος που θα εξασκείται με συνειδητότητα.
