Η σκηνοθέτης και καθηγήτρια μιμικής και σωματικού θεάτρου του Tμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ναυπλίου Αντωνία Βασιλάκου μεταφράζει ένα κείμενο του Αρτώ για την παράσταση «Ο άνθρωπος είμαι εγώ» της Ομάδας Illustrations Confuses που θα παρουσιαστεί στην Ανοιχτή Πλατφόρμα του Εθνικού Θεάτρου στις 29 και 30 Απριλίου και στις 2 και 3 Μαΐου 2015. Μια παράσταση εμπνευσμένη από τις ιδέες του ανατρεπτικού δημιουργού.
Έτυχα ιδιαιτέρως καλής υποδοχής στο Παρίσι μετά την έξοδό μου από το ίδρυμα Ροντέζ. Είναι γεγονός ότι ήμουν εσώκλειστος για εννέα χρόνια. Έμεινα εννέα χρόνια φυλακισμένος, για μια βρόμικη ιστορία με την αστυνομία που δε ρυθμίστηκε ποτέ. Είναι γεγονός ότι κατά τα τρία πρώτα χρόνια του εγκλεισμού μου με κράτησαν σε συνθήκες απομόνωσης σε κάθε ψυχιατρικό άσυλο όπου βρισκόμουν και με είχαν δηλώσει ως νεκρό.
Είναι γεγονός ότι κατά τη διάρκεια αυτών των τριών χρόνων εγκλεισμού, εγώ, ο Αντονέν Αρτώ, γεννημένος στη Μασσαλία την 4η Σεπτεμβρίου του 1896, 50 ετών, συγγραφέας 5 ή 6 ποιητικών συλλογών, ηθοποιός και σκηνοθέτης, δηλητηριαζόμουν συστηματικά μέρα με τη μέρα.
Δεν εννοώ ότι δηλητηριαζόμουν από άσχημα νέα ή από κακόβουλες επισκέψεις, ούτε μιλάω για δηλητηρίαση από οξεία μέθη. Λέω ότι δηλητηριάστηκα, ναρκώθηκα, εξαναγκάστηκα να ρουφήξω τοξικές σκόνες, σαν κάποιος από τον οποίον προσπαθούμε απεγνωσμένα να απαλλαγούμε – και για τα όποια οι διοικήσεις των ασύλων λάμβαναν καθημερινά και πέραν του σύνηθες οδηγίες από υψηλά ιστάμενα πρόσωπα.
Έγκλειστος για 17 ημέρες και δεμένος χειροπόδαρα στο άσυλο της Χάβρης, με μετέφεραν στο άσυλο της Ρουέν, τα πόδια μου δεν με κρατούσαν και μια μέρα που σηκώθηκα για να πάω στην τουαλέτα έπεσα κάτω, σε πλήρη αδυναμία να ανασηκωθώ, ο επικεφαλής γιατρός, που δεν ξέρω γιατί, με παραμόνευε, με κατηγόρησε ως απατεώνα και ως εκ τούτου με πέταξε στο χαλάκι ενός κελιού, χωρίς σώβρακο, όπου παρέμεινα ένα μήνα.
Δεν μπόρεσα να ρουφήξω μια κουταλιά σούπας ή καφέ χωρίς να με πιάσει αμέσως μια τρομερή δυσεντερία, αιματηρή τις περισσότερες φορές. Περνάω τις νύχτες μου χέζοντας, στο δίκλινο κελί, η τουαλέτα μια τρύπα στο πάτωμα, χωρίς καζανάκι, τα σκατά μένουν εκεί μέχρι να έρθει κάποιος να τα πάρει.
Οφείλω να πιστέψω ότι τα φάρμακα που γλιστρούν στα πιάτα έχουν μεγάλη ισχύ εντερικής αποκόλλησης, διότι ο σωρός των περιττωμάτων που μου είχε αποσπασθεί κατά τη διάρκεια της νύχτας ήταν τόσος που απώθησε τον φύλακα μου κατά την είσοδο στο κελί μου στις έξι η ώρα το πρωί.
Πιστεύουμε ότι είμαστε ελεύθεροι και δεν είμαστε, οι κοινωνίες πιστεύουν ότι είναι ελεύθερες, και δεν είναι, οι κυβερνήσεις πιστεύουν ότι είναι ελεύθερες, και δεν είναι, τα έθνη πιστεύουν ότι είναι ελεύθερα, και δεν είναι, οι πόλεις πιστεύουν ότι είναι ελεύθερες, και δεν είναι, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι ελεύθεροι, εννοώ απαλλαγμένοι από τη συνείδησή τους, και είναι ακριβώς σε αυτό το σημείο όπου ο άνθρωπος παγιδευμένος σε τέσσερις φερετροσανίδες σκέφτεται πως θα μπορούσε να είχε περισσότερη ελευθερία, αν τα πράγματα ήταν όπως φαίνονται, αλλά δεν είναι όπως φαίνονται, και γι'αυτό ακριβώς μαχαίρωσαν, φυλάκισαν, δηλητηρίασαν, αποχαύνωσαν με ηλεκτρικά μέσα εμένα, τον γέρο- Αρτώ, για να τον αποτρέψουν από το ν’ανοίξει το στόμα του, για το συγκεκριμένο ζήτημα που γνωρίζω και το οποίο συνίσταται στο ότι η ζωή είναι νοθευμένη, μια μηχανορραφία από την αρχή έως το τέλος, η συνείδηση έχει υποταχθεί, μια καταπληκτική οργάνωση εγγυάται την υποδούλωσή της, με σειρά από φαρσοκωμωδίες και τώρα πια με στοιχειοθετημένα γεγονότα και έγγραφα.
Δε θέλω να με δογματίζουν,
Δε θέλω πλέον να με δογματίζουν,
Δε θέλω πλέον να δογματίζομαι, ξέρω πως με δογματίζουν και όντως δογματίζομαι
όπως ξέρω ότι κάποιο φαύλο πνεύμα συνεχίζει παράφορα να δογματίζει αυτήν την ανθρωπότητα,
ψυχικά και σωματικά,
γιατί δεν είναι οι φιλοσοφίες, οι θρησκείες, τα δόγματα, οι μεταφυσικές θεωρίες,
που δογματίζουν,
είναι το σώμα που δογματίζει το σώμα.
Δεν είμαι,
δεν υπάρχω,
αυτό πιστεύω,
πνευματώδης φιλοσοφία ίσως.
Πιστεύω πως είμαι άνθρωπος και όχι ον και πως ο άνθρωπος δεν είναι ένα ον και δεν μπορεί να είναι ένα χωρίς να εκπέσει και χωρίς να προδώσει. Ο άνθρωπος της πτώσης αποτέλεσε ένα ον, ο άνθρωπος εγένετο όν επειδή κατρακύλησε. Και πριν; Πριν, το ζήτημα της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας δεν υφίστατο. Κανείς δεν μπορούσε να πει, δεν ήθελε να πει αν ήταν ή δεν ήταν πριν τάδε ή δείνα γενέσθαι.
Το «είμαι» προϋποθέτει έναν καταμερισμό, μια παύση, ένα είδος θανατικής καταδίκης που καθορίζει τη φύση, ταξινομεί είδη και ποιότητες, διακρίνει την αξία τους.
Ο άνθρωπος, μεταξύ της αξίας και της ποιότητας, λησμονεί πως είναι πρωτίστως και μόνο ένα σώμα, ένα σώμα που δεν αντέχει να είναι, χωρίς να ρεύεται, χωρίς να εκρήγνυται, χωρίς να σιαλορροεί και χωρίς να πέρδεται.
Ο άνθρωπος είμαι εγώ, οι άλλοι δεν είναι εγώ. Δεν μπορώ να είμαι χωρίς να εκρήγνυμαι. Διότι όλα αυτά δεν είναι μια φιλοσοφία, αλλά πόλεμος. Ως εκ τούτου η ρυπαρότητα που μου επιβλήθηκε κάνει άμεσα εμφανή τα σημάδια της στην πλήρη έκτασή τους.
Ήρθε η ώρα, για καλά, είναι μάλιστα πια αργά. Πρέπει να εναντιωθούμε με φυσικά μέσα. Τα σώματα προελαύνουν όλο και περισσότερο, σύντομα θα τα δούμε εκτεθειμένα και γυμνά.
Ο Αντονέν Αρτώ πέθανε. Άσκοπα ασχολείστε μαζί του.
Απόσπασμα από το «Histoire vécue d’Artaud-Mômo », Oeuvres Complètes, Τόμος 26ος, Editions Gallimard, Παρίσι, 1994.
