Στα αρχαία Ιαπωνικά η παράξενη λέξη «Νο» σημαίνει «ταλέντο». Ίσως γι’ αυτό οι Ιάπωνες έδωσαν τη συγκεκριμένη ονομασία στο παραδοσιακό τους θέατρο, που αν και γεννήθηκε το 14ο αιώνα επιζεί ακόμα και σήμερα, με θεατές από ολόκληρο τον κόσμο!
Αρχικά τα έργα του θεάτρου Νο παρουσιάζονταν στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές της χώρας, γι’ αυτό και τα κείμενα βασίζονταν στα ιερά θρησκευτικά βιβλία των Ιαπώνων και οι ηθοποιοί ήταν ιερείς! Ήταν έργα που μιλούσαν για τους σπουδαίους ήρωες και τους θεούς που λάτρευε ο λαός και υμνούσαν τα κατορθώματά τους. Σιγάσιγά βέβαια, κάπου στο 17ο αιώνα, άρχισαν να γράφονται και έργα που είχαν να κάνουν με την καθημερινή ζωή στην Ιαπωνία, όπως ερωτικές ιστορίες και πολεμικές μάχες.
Αν και κάθε έργο στο θέατρο Νο έχει διαφορετική υπόθεση, υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά σε όλες τις παραστάσεις, τα οποία το κάνουν να ξεχωρίζει:
- Οι συντελεστές των παραστάσεων. Κάθε παράσταση του θεάτρου Νο περιλαμβάνει μία χορωδία, την ορχήστρα, έναν πρωταγωνιστή που στην αρχή εμφανίζεται ως άνθρωπος και μετά ως φάντασμα, και αφηγητές που εξηγούν την ιστορία στο κοινό.
- Η σκηνή. Παραδοσιακά οι παραστάσεις παρουσιάζονταν σε εξωτερικούς χώρους που θύμιζαν κιόσκια. Βέβαια στις μέρες μας, μπορεί να παρακολουθήσει κανείς παραστάσεις Νο και σε κλειστά θέατρα.
- Οι μάσκες. Οι μάσκες που φορούσαν οι ηθοποιοί αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του θεάτρου Νο. Ήταν φτιαγμένες από υλικά όπως πηλό, βερνίκι, ύφασμα, χαρτί και ξύλο.
Η παραστάσεις Νο συνοδεύεται από χορωδία και μουσικούς, τους λεγόμενους νο-μπαγιάσι . Έχει χαρακτηριστεί ως "Ιαπωνική Όπερα", αλλά οι φωνές της χορωδίας καλύπτουν λίγες νότες. Πάντως είναι ξεκάθαρο ότι η μελωδία δεν αποτελεί το σημαντικότερο μέρος των τραγουδιών στο Νο. Τα κείμενα είναι ποιητικά, στηριζόμενα σε μεγάλο βαθμό στο ρυθμό της ιαπωνικής ποίησης, ενώ χαρακτηρίζονται και από οικονομία στις εκφράσεις.
Το θέατρο Νο δεν είχε μόνο στόχο τη διασκέδαση του κοινού. Ήταν ένα μέσο να διασωθεί η πλούσια ιαπωνική παράδοση, ένας τρόπος να μαθαίνουν οι νεότεροι την ιστορία του λαού τους και να έρχονται σε επαφή με την θρησκεία τους.
Ο μεγάλος δάσκαλος του Νο, ο Gensho Umewaka, φέτος το καλοκαίρι θα συνεργαστεί με τον δικό μας σπουδαίο Μιχαήλ Μαρμαρινό σε μια παράσταση που θα βασίζεται ίσως στην πιο ωραία ραψωδία της Οδύσσειας, τη Λ, ή αλλιώς τη Νέκυια, όπου ο Οδυσσέας επισκέπτεται τον Άδη και συναντάει τις ψυχές των νεκρών.
Ποιος όμως είναι ο Gensho Umewaka ; Γνωστός καταρχάς ως Rokuro Umewaka VXVI, της γνωστής δυναστεία ηθοποιών που υπηρετήσαν για 700 χρόνια το θέατρο Νο, άλλαξε το όνομά του το 2008 και άρχισε να χρησιμοποιεί το Gensho, το όνομα του πατριάρχη της μεγάλης του οικογένειας.
Αυτό που τον καθιστά ξεχωριστό ανάμεσα στους ομότεχνους του είναι ότι ο Gensho Umewaka πέρα από τα κλασικά κείμενα με τα οποία καταπιάνεται, δημιουργεί και νέα χρησιμοποιώντας τη σπάνια τεχνική του Νο. Ο άνθρωπος που επί σκηνής κατήργησε κάθε όριο έχει μάλιστα συνευρεθεί με τη σπουδαία Ρωσίδα μπαλαρίνα Maya Plisetskaya σε μια παράσταση σταθμό.
Αναμένουμε λοιπόν αυτή την ενδιαφέρουσα συνάντηση στην Επίδαυρο στις 24 και 25 Ιουλίου, όπου ένα από τα μεταφυσικά ποιητικά κείμενα το δικού μας πολιτισμού θα συνομιλήσει με τη σωματική φιλοσοφία της αρχαίας ιαπωνικής Τέχνης, όπως την ονομάτισε ο Μαρμαρινός.
