Παγκόσμια ημέρα του θεάτρου, λέει, σήμερα. Μηνύματα, δηλώσεις, αναλύσεις, θεωρίες… με το τσουβάλι οι μεγαλοστομίες οι βαρύγδουπες. Όλο και κάποιος μας ανακοινώνει το μυστικό του μυστικού και τη βαθύτερη ουσία της ουσίας. Μπούκωσα. Του θεατρίνου η ζωτική ανάγκη για δημιουργία παραμένει και θα παραμένει εσαεί θέμα υποκειμενικό και σχετικό. Το θέμα όμως της επιβίωσής του είναι μέγεθος μετρήσιμο κι αντικειμενικό.
Ζει ένας εργαζόμενος με 100 ευρώ το μήνα τη σήμερον ημέρα; Ναι, αν είναι ηθοποιός με τόσα πρέπει να τα βγάλει πέρα. Κι αυτό αν είναι τυχερός και είναι εντός θεάτρου. Αλλιώς ή κάποιος τον ταϊζει ή έχει δεύτερη δουλειά. Ελάχιστοι εξαιρούνται.
Τόσα περίπου βγάζαμε το μήνα, φέτος τον χειμώνα, σε μια παράσταση που επιπλέον πήγαινε πολύ καλά για τόσο δύσκολους καιρούς. Όχι, δεν κάνω πλάκα. Μιλάμε για επιτυχία. Παίζαμε, άλλωστε, για δεύτερη χρονιά. Τα Δευτερότριτα.
Μα πως; θα με ρωτήσεις. Θα σου πω. Τρεις το λάδι, τρεις το ξίδι, τρεις το λαδόξιδο, τόσα περίσσευαν για μας. Το θες και αναλυτικά; Πολύ ευχαρίστως.
Η αίθουσα πολύ μικρή. Σημαντικό αυτό. Για να γεμίζει και για να μπορούμε να την πληρώνουμε, έτσι; Δέκα ευρώ το εισιτήριο. Γέμιζε μεν, αλλά. Οι μισές εισπράξεις πήγαιναν για την αίθουσα και τις ασφαλιστικές εισφορές που επιβάρυναν εμάς, ήταν η συμφωνία. Μείον το νόμιμο ποσοστό επί των εισπράξεων για τα συγγραφικά δικαιώματα. Για μεταφραστικά δεν δίναμε, το είχα μεταφράσει ο ίδιος.
Απόσβεση παραγωγής είχαμε κάνει από πέρσι, μεγάλη υπόθεση αυτό γιατί γλυτώσαμε την αγωνία, αλλά. Πάλι αλλά. Όλο και κάποια έξοδα προκύπτουν. Κάτι το ενοίκιο των κοστουμιών, κάτι ο λογιστής, κάτι η εφορία, κάτι οι αφίσες, κάτι μια μέρα δύσκολη…
Για προσφορά δυο άτομα με ένα εισιτήριο δεν μας έπαιρνε, η αίθουσα ήταν μικρή, μέσα θα μπαίναμε. Οπότε το είδαμε… ηρωικά. Βασιστήκαμε στο στόμα-στόμα. Κι όσοι έρθουν. Έρχονταν, ευτυχώς.
Καλά ως εδώ; Σας έχω κι άλλο. Ήμουν και σε μια δεύτερη παραγωγή, καινούργια. Σαββατοκύριακο. Με χορηγό παρακαλώ. Που κάλυψε το κόστος της παραγωγής. Ε, ναι, για μεγαλεία μιλάμε. Το κόστος της παραγωγής, όχι τις αμοιβές των εργαζόμενων. Συγγραφικά, κοστούμια, σκηνικά… αυτά. Τα βασικά. Γιατί εμείς δεν είχαμε τη δυνατότητα ούτε γι αυτά. Τετραμελής ο θίασος.
Το δια ταύτα σας το είπα, μην επαναλαμβάνομαι. Και δω τα ίδια. Σκάρτα 100 ευρώ το μήνα ο καθένας.
Δεν λέω πως θα δούλευα τέσσερεις μέρες τη βδομάδα, δυο και δυο, και θάβγαζα κανονικό μισθό. Αλλά και πάλι… 200 ευρώ το μήνα, αθροιστικά; Δεν υπάρχει άνθρωπος, ούτε ένας αριθμητικώς, ακόμα και οι φίλοι μου οι μακροχρόνια άνεργοι, που να μην είπε ΄΄πλάκα κάνεις΄΄. Έχω, βλέπεις, την κακή συνήθεια να λέω την αλήθεια. Όταν ρωτάω συναδέλφους αν πληρώνονται όλο μου τα μασάν. Σα να θίγονται, σα νάναι δήλωση αποτυχίας η αλήθεια. Τι να πω;
Ά! Κάποιος σκηνοθέτης και παραγωγός, πολύ εγκάρδιος μαζί μου αρχικά, μοιραζόμαστε βλέπεις μια επιτυχία, μούκοψε και την καλημέρα επειδή είχα γράψει ένα ανάλογο αρθράκι επί του θέματος και τότε. Θα νομίζουν πως σε κλέβω έλεγε και ξανάλεγε. Αφού πάμε καλά.
Και φέτος πήγαμε καλά, που δεν είχαμε παραγωγό να ανησυχεί μήπως νομίζουνε οι άλλοι πως μας κλέβει, αλλά λεφτά πάλι δε βγάλαμε.
Μια φίλη, ηθοποιός και σκηνοθέτης, που περάσαμε μαζί έναν θεατρικό χειμώνα πολύ σημαντικό για μένα, σε μια συνάντησή μας, που της είπα αυτά που λέω και σε σας, μου απάντησε προκλητικά, κατά τη γνώμη μου, γοητευτικά, κατά τη γνώμη τη δική της: ΄΄Ο Καβάφης και ο Σεφέρης που ήταν και πολύ σημαντικοί έκαναν άλλη δουλειά για να ζήσουν. Γιατί οι ηθοποιοί θα πρέπει να πληρώνονται;΄΄
Δεν είπα τίποτα. Δεν είχε νόημα. Η έξαψή της δεν επέτρεπε την επικοινωνία. Άλλωστε τη δική της επιβίωση –λιτή, να το διευκρινίσω– την έχει εξασφαλισμένη. Μιλάει εκ του ασφαλούς. Άγνωστη αίσθηση.
Ας απαντήσει ο Καβάφης, λοιπόν, αντί για μένα που δεν είμαι και πολύ σημαντικός -το λέω με καμάρι, μην παρεξηγηθώ, όλοι χρειαζόμαστε για να υπάρχουν μια στο τόσο οι πολύ σημαντικοί. Κι ας είναι το δικό μου μήνυμα για φέτος, για την παγκόσμια ημέρα του θεάτρου. Γιατί κι αλλού τέτοια συμβαίνουν.
Είπε, λοιπόν, ο Καβάφης:
Ένας νέος ποιητής μ' επεσκέφθηκε. Ήταν πολύ πτωχός, εζούσε από την φιλολογική του εργασία, και με φαίνονταν σαν κάπως να λυπούνταν βλέποντας το καλό σπίτι που κατοικούσα, τον δούλο μου που τον έφερε ένα καλά σερβιτό τσάι, τα ρούχα μου τα καμωμένα σε καλό ράπτη. Eίπε "Tι φρικτό πράγμα να έχει κανείς να παλεύει να βγάζει τα προς το ζην, να κυνηγάς συνδρομητάς για περιοδικό σου, αγοραστάς για βιβλίο σου".
Δεν θέλησα να τον αφήσω στην πλάνη του και τον είπα μερικά λόγια, περίπου σαν τα εξής. Δυσάρεστη και βαρειά η θέσις του -αλλά τι ακριβά που με κόστιζαν εμένα οι μικρές μου πολυτέλειες. Για να τες αποκτήσω βγήκα απ' την φυσική μου γραμμή κι έγινα ένας κυβερνητικός υπάλληλος (τι γελοίο), και ξοδιάζω και χάνω τόσες πολύτιμες ώρες την ημέρα, στες οποίες πρέπει να προστεθούν και οι ώρες καμάτου και χαυνώσεως που τες διαδέχονται. Tί ζημιά, τί ζημιά, τί προδοσία. Eνώ εκείνος ο πτωχός δεν χάνει καμιά ώρα, είναι πάντα εκεί, πιστό και του καθήκοντος παιδί της Tέχνης.
Πόσες φορές μες στην δουλειά μου μ' έρχεται μια ωραία ιδέα, μια σπάνια εικόνα, σαν ετοιμοκαμωμένοι αιφνίδιοι στίχοι, και αναγκάζομαι να τα παραμελώ, διότι η υπηρεσία δεν αναβάλλεται. Έπειτα σαν γυρίσω σπίτι μου, σαν συνέλθω κομμάτι, γυρεύω να τ' ανακαλέσω αλλά πάνε πια. Kαι δικαίως. Mοιάζει σαν η Tέχνη να με λέγει "Δεν είμαι μια δούλα εγώ για να με διώχνεις σαν έρχομαι, και να 'ρχομαι σαν θες. Eίμαι η μεγαλύτερη Kερά του κόσμου. Kαι αν με αρνήθηκες -προδότη και ταπεινέ- για το ελεεινά σου καλό σπίτι, για τα ελεεινά σου καλά ρούχα, για την ελεεινή καλή κοινωνική σου θέση, αρκέσου μ' αυτά λοιπόν, (αλλά πού μπορείς ν' αρκεσθείς) και με τες λίγες στιγμές που όταν έρχομαι συμπίπτει να είσαι έτοιμος να με δεχθείς, βγαλμένος στην πόρτα να με περιμένεις, όπως έπρεπε να είσαι κάθε μέρα.
Αυτά.
Υ.Γ. Έγινα, βλέπεις, από ανάγκη, στα στερνά, κυβερνητικός υπάλληλος και γω, χωρίς καμία απολύτως πολυτέλεια… Καβαφική ή μάλλον μια μόνον αλλά πολύ σημαντική. Στο σχολείο δεν αισθάνομαι διόλου… κυβερνητικός υπάλληλος. Αντίθετα, το απολαμβάνω. Και οι μαθητές μου το ίδιο. Ευτυχώς. Κι ας μην είναι ο φυσικός μου χώρος.
