Η μεγάλη θεατρική χειμερινή περίοδος έληξε την Κυριακή των Βαΐων και ο απολογισμός είναι αν μη τι άλλο θετικός. Πολλές και διαφορικές παραστάσεις, νέοι καλλιτέχνες, αλλά και μια μεγάλη μερίδα του κόσμου που εγκατέλειψε συνήθεις για τα ελληνικά δεδομένα τρόπους διασκέδασης και στράφηκε στο θέατρο, είτε για οικονομικούς λόγους (μπορεί να βρει κανείς εισιτήριο ακόμα στην τιμή των δέκα ευρώ), είτε επειδή σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε το κοινό φαίνεται πως έχει ανάγκη να σκεφτεί, να προβληματιστεί, να συγκινηθεί, να γελάσει - καθένας με τις προτιμήσεις του.
Και πραγματικά ο θεατρικός χάρτης τόσο στην Αθήνα όσο και σε άλλες πόλεις είναι μάθημα δραματολογίας., καθώς το ρεπερτόριο περιέχει τα πάντα: έργα κλασικά, σύγχρονα, ελληνικά, ξένα, άπαιχτα, χιλιοπαιγμένα, performances, χορός, χοροθέατρο... Δεν υπάρχει τίποτα που να μην μπορείς να βρεις στις ελληνικές σκηνές.
Ποιες όμως τάσεις κυριάρχησαν τη σεζόν που μόλις έκλεισε; Καταρχάς σημειώθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα στροφή: ακόμα και κεντρικά θέατρα που χρειάζονται για να επιβιώσουν μεγάλο αριθμό εισιτήριων και κάποτε λειτουργούσαν με γνώμονα του να παράγουν πιο διασκεδαστικά θεάματα, στράφηκαν σε έργα σπουδαία που μέχρι πρότινος μπορεί από μια μερίδα του κόσμου να θεωρούνταν πολύ «βαριά». Κι όμως οι μεγάλες σκηνές κέρδισαν το στοίχημα και ανεβάζοντας έργα «δύσκολα» κατάφεραν να προσελκύσουν μεγάλο αριθμό θεατών. Κι αυτό είναι πραγματικά παρήγορο και ανακουφιστικό. Οι παρέες σήμερα στα εστιατόρια μιλάνε πολύ περισσότερο για Μπρεχτ, Σάρα Κέην και Τένεσι Ουίλιαμς παρά ποτέ. Tο καλό κοινό κάνει τι καλές παραστάσεις…
Παρατηρήθηκε επίσης μια μεγάλη ανάγκη των καλλιτεχνών να δραματοποιήσουν έργα λογοτεχνικά και να τα διασκευάσουν. Πολλές παραστάσεις βασίστηκαν σε βιβλία, πράγμα που δείχνει την ανάγκη για ολοένα καινούργια κείμενα. Ίσως ήρθε η ώρα οι Έλληνες συγγραφείς που πραγματικά έχουν αρχίσει να παράγουν σημαντικό έργο να σηκώσουν τα μανίκια και να τροφοδοτήσουν τις σκηνές μας με κείμενα γραμμένα στη γλώσσα μας, κείμενα που μιλάνε για τη δική μας πραγματικότητα.
Φυσικά ο Τσέχωφ είχε την τιμητική του, μιας και h χρόνια ήταν αφιερωμένη σε αυτόν. Θίασοι πρωταγωνιστών, κρατικοί, νεανικές ομάδες ασχολήθηκαν με το Ρώσο δραματουργό που τόσο βαθιά κατάλαβε τον άνθρωπο, τη σκοτεινή και τη φωτεινή του πλευρά, τη γελοιότητα και την τραγωδία του.
Παραδόξως το devised theater που είχε κατακτήσει τους νεότερους καλλιτέχνες τα τελευταία χρόνια, έδωσε τη θέση του σε παραστάσεις που γίνεται «με αφορμή» μεγάλα και σημαντικά κείμενα του παγκόσμιου θεάτρου. Ακόμα και οι «μετρ» του είδους φέτος καταπιάστηκαν με σπουδαίους συγγραφείς, χρησιμοποιώντας την τεχνική και την εμπειρία τους από το devised με αξιοπρόσεκτα αποτελέσματα, χωρίς βέβαια να λείπουν και οι περιπτωσεις που αυτή η αφορμή ήταν απλώς πρόφαση. Αλλά αυτό είναι αναμένόμενο: όταν μιλάμε για μια τόσο μεγάλη παραγωγή (ξεπεράσaμε τις 1500 παραστάσεις) εννοείται ότι θα υπάρχουν και ατυχείς στιγμές. Όμως αυτη η συνεχής ενασχόληση εκαπαιδεύει τους καλλιτέχνες και δημιουργει αυτό που λέμε "παράδοση".
Από την άλλη όμως αν και το επίπεδο τόσο των παραγωγών όσο και του καλλιτεχνικού αποτελέσματος, κυρίως του δεύτερου, έχει ανέβει πολύ, κάνοντας το ελληνικό θέατρο, χωρίς υπερβολή, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα της Ευρώπης, φέτος δεν είδαμε έναν αληθινό πειραματισμό ή μια καινούργια πρόταση. Ίσως οι καλλιτέχνες, ακόμα κι αυτοί που φημίζονται για την πρωτοποριακή τους οπτική, μουδιασμένοι ακόμα από την οικονομική στενότητα, προτιμούν να βαδίζουν σε ασφαλείς δρόμους κι όχι να δοκιμαστούν σε νέους τρόπους έκφρασης που θα πηγάζουν και θα προκύπτουν από τη γενικότερη κοινωνική κατάσταση.
Το δεύτερο καi το σημαντικότερο πλήγμα είναι ότι οι καλλιτέχνες κυριολεκτικά στενάζουν. Η ανάπτυξη του θεάτρου στον τόπο μας στηρίζεται αποκλειστικά στη δική τους αυταπάρνηση και σκληρή εργασία. Όμως πόσο ακόμα θα αντέξουν χωρίς βοήθεια; Το χειροκρότημα του κοινού δεν εξαργυρώνεται σε καμία τράπεζα δυστυχώς και σίγουρα οι καλλιτέχνες έχουν αρχίσει να πλήττονται σχεδόν θανάσιμα, αφού οι περισσότερες παραστάσεις δεν προσφέρουν μισθούς, αλλά ποσοστά. Ποσοστά εξαιρετικά αμφίβολα πολλές φορές. Αναπόφευκτα, αν δε βρεθεί μια λύση για τον πολιτισμό, η έκρηξη αυτής της δημιουργικότητας γρήγορα θα εξασθενήσει, συν ότι χωρίς μια ενιαία πολιτική η πολιτιστική παραγωγή μιας χώρας δεν έχει εξέλιξη και το όποιο καλό αποτέλεσμα δεν είναι παρά ένα μικρό πυροτέχνημα που αργά ή γρήγορα θα σβήσει.
Τρίτη 14 Απριλίου 2015
Α.Κ.
