To θέατρο-ντοκουμέντο, που κάποιοι θεωρούν ως μια μετεξέλιξη του iστορικού δράματος, ξεκίνησε στη Γερμανία από τον Έρβιν Πισκάτορ. Με αφορμή τον εορτασμό των δέκα χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΓ (1925), ο Πισκάτορ ανεβάζει στη σκηνή ένα θεατρικό έργο που συντίθεται αποκλειστικά από οπτικά και γραπτά ντοκουμέντα της εποχής. Κατόπιν, το θέατρο-ντοκουμέντο μεταφέρθηκε στην Αμερική -με ενδεικτικό παράδειγμα τη «Ζωντανή Εφημερίδα» της Χ. Φλάναγκαν (1935)- αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όμως κατά καιρούς διώκεται ή απαγορεύεται, γιατί θεωρείται επικίνδυνο.
Το θέατρο ντοκουμέντο αντλεί το υλικό του, τους «μύθους» από ντοκουμέντα και πραγματικά γεγονότα, με απώτερο στόχο την αφύπνιση των πολιτών.Έργα, όπως ο «Αντιπρόσωπος» του Ρολφ Χόχουτ και η «Δολοφονία του Μαρά» ή η «Ανάκριση» του Πέτερ Βάις μέχρι τον «Φάκελο Όπενχάιμερ» του Χάιναρ Κίπχαρντ και τον «Τόλερ» του Τάνκρεντ Ντορστ, εμπνέονται από ιστορικά γεγονότα, προτείνοντας μια άλλη ανάγνωση αυτών των γεγονότων.
Το σύγχρονο δράμα-ντοκουμέντο ασχολείται με πολιτικά ή κοινωνικά ζητήματα, αλλά τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας είναι ρευστά: παράλληλα με τη μαρτυρία. Η μουσική και το οπτικό υλικό (βίντεο, φωτογραφίες κτλ) παραμένουν βασικά στοιχεία, όπως και η χρήση μη επαγγελματιών, στην πλειοψηφία τους, ηθοποιών, οι οποίοι τις περισσότερες φορές με κάποιον τρόπο συνδέονταιμε το γεγονός.
Το νέο κύμα του Θεάτρου- Ντοκουμέντου που ίσως θα έπρεπε πια να το ονομάσουμε Θέατρο-Ντοκιμαντέρ ξεκίνησε από την Γερμανία και πάλι, με την εξής καινοτομία: δεν παίζουν ηθοποιοί, αλλά πολίτες. Η ομάδα «Rimini Protokoll» ήταν η πρώτη που έφερε στη σκηνή απλούς πολίτες να μιλήσουν για το θέμα που έχει επιλέξει κι έχει απασχολήσει ή απασχολεί τα άτομα αυτά. Βασικό εργαλείο δουλειάς των καλλιτεχνών που ασχολούνται με αυτό το είδος είναι η έρευνα . Το θέατρο- ντοκουμέντο φέρνει επί σκηνής εκπροσώπους διάφορων κοινωνικών ομάδων, κάποιες φορές μαζί με επαγγελμάτιες ηθοποιούς, που θα καταθέσουν τις προσωπικές τους μαρτυρίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια απόλυτα δομημένη σκηνοθετική γραμμή.
Στην Ελλάδα ο Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης που πρόκειται να αναλάβουν και την Πειρματική Σκηνή του Εθνικού ασχολούνται με το θέατρο-ντοκιμαντέρ. Τα τελευταία χρόνια και πολλοί ακόμα νέοι δημιουργοί, αλλά και μεγάλο μέρος του κοινού στρέφεται σε αυτό το τόσο ζωντανό είδος, που λειτουργεί ως βιωματική εμπειρία. Δεν έχει σημασία τόσο η θέαση, αλλά ο διάλογος που ανοίγει η παράσταση με το κοινό, ένας διάλογος που κάποιες φορές είναι και κυριολεκτικός. Εκεί όπου η τέχνη συναντάει την πραγματικότητα, και δη τη σκληρή πραγματικότητα, κανείς δεν μπορεί πλέον να μείνει απλός θεατής, πρέπει να πάρει θέση κι ίσως έτσι αναλάβει και δράση…
Παρασκευή 5 Ιουνίου 2015
Α.Κ.
