Τεσσαρακοστός πρώτος.
΄΄Ο 41ος΄΄ είναι ένα κλασικό διήγημα του Λαβρένιεφ που έγινε μια υπέροχη ταινία από τον τότε νεαρό Τσουχράι.
Την περίοδο του εμφύλιου πολέμου στην Ρωσία, μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, μια μικρή μονάδα του Κόκκινου στρατού διεξάγει επιχειρήσεις στην κεντρική Ασία. Η καλύτερη σκοπεύτρια –που δε θυμάμαι το όνομά της, ας την πούμε κατ΄ ευφημισμό Ζωή θανατηφόρα– είχε χτυπήσει ήδη σαράντα αντιπάλους. Ο τεσσαρακοστός πρώτος της ξέφυγε την τελευταία στιγμή.
Τον συλλαμβάνουν. Είναι υπολοχαγός της Λευκής Φρουράς που μεταφέρει ένα γράμμα για κάποιο στρατηγό, αλλά δε λέει κουβέντα. Κρατάει κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα. Και η Ζωή αναλαμβάνει να τον οδηγήσει στην κεντρική διοίκηση, σε μακρινή απόσταση, για ανάκριση. Μετά από πολλές ταλαιπωρίες απομένουν οι δυο τους, αποκομμένοι σε ένα ερημονήσι. Η ανάγκη για συντροφικότητα τους φέρνει πιο κοντά και ερωτεύονται ο ένας τον άλλον. Για μια στιγμή ξεχνάνε όλα όσα τους χωρίζουν. Ταξικό διχασμό, εμφύλιο πόλεμο, πολιτική εχθρότητα.
Για μια στιγμή.
Το φινάλε το φανερώνει ο τίτλος.
Ο 41ος της Ζωής θα είναι ο υπολοχαγός. Ένα ακόμα θύμα του όπλου της νεαρής μαχήτριας. Διαφορετικό από τα άλλα. Γιατί δεν είναι μια απρόσωπη σκιά που πέφτει μ΄ έναν πυροβολισμό αλλά ένας άνθρωπος με αδυναμίες και ανάγκες παρόμοιες με τις δικές της. Αυτό που τους χωρίζει είναι το ιδεολογικό τους στίγμα.
Τεσσαρακοστός πρώτος.
Ο 41ος ψαλμός του Δαβίδ μιλάει επίσης για μια ταραχή εσωτερική. Για ένα τραύμα ψυχικό. Για μια απογοήτευση. Για τη δίψα της ψυχής να συναντήσει το Θεό.
΄΄Γιατί, ψυχή μου, είσαι τόσο λυπημένη; Γιατί με συνταράσσεις; Γιατί να περνάω πενθώντας τις μέρες μου και ο εχθρός μου να με καταθλίβει; Ενώ συντρίβονται τα οστά μου οι εχθροί μου με εμπαίζουν και μου λένε κάθε μέρα Πού είναι ο Θεός σου;΄΄
Τεσσαρακοστός πρώτος.
Ο 41ος παράλληλος –αν εντοπίσεις βέβαια κι έναν μεσημβρινό– δίνει ένα στίγμα γεωγραφικό. Ξέρεις πού βρίσκεσαι και πού πατάς, με άλλα λόγια. Ενίοτε και ιδεολογικά. Φτάνει να ξέρεις που θα πας, με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις και γιατί. Ο βόρειος, λόγου χάριν, 41ος παράλληλος διασχίζει την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Χρειάζεσαι κι έναν μεσημβρινό, το ξαναλέω. Συντεταγμένες, δηλαδή. Αλλιώς, δεν έχεις στίγμα, ταυτότητα, προσανατολισμό. Παραπαίεις από τον έναν μεσημβρινό στον άλλο.
Τεσσαρακοστός πρώτος.
Ο 41ος χρόνος από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο 41ος χρόνος της εφτάψυχης μεταπολίτευσης, αποδείχτηκε ο πιο οδυνηρός και κρίσιμος, χωρίς καμιά αμφιβολία, για τη χώρα. Οδήγησε σε περιορισμό της λειτουργίας της δημοκρατίας, σε ένα πραξικόπημα ιδιώνυμο.
Ο 41ος χρόνος της ζωής του νεαρού πρωθυπουργού ήταν ο πιο σημαδιακός και για τον ίδιο. Το παρελθόν του και το μέλλον συναντήθηκαν κι αναμετρήθηκαν με βία. Ήρθε αντιμέτωπος κυριολεκτικά με όλους και με όλα. Η κάπως καθυστερημένη ενηλικίωσή του ήταν ακαριαία και απότομη. Συντριπτική η πραγματικότητα για τους απροετοίμαστους, τους άπειρους, τους ασταθείς. Οι εχθροί του τον εμπαίζουν ενώ του τσακίζουν τα κόκαλα. Οι φίλοι του απ΄την άλλη τον κατηγορούν ότι δεν έχει το θεό του. Τα είδε όλα φέτος. Είδε το Χριστό φαντάρο.
Μέσα του ήρθανε τα πάνω κάτω και τα αριστερά δεξιά.
Δεν ξέρει πού πατάει και πού βρίσκεται.
΄΄Άβυσσος άβυσσον επικαλείται΄΄.
Τεσσαρακοστός πρώτος παράλληλος χωρίς μεσημβρινό.
Και με την έγκριση να γυριστεί η ταινία υπήρχε πρόβλημα. Τι έρωτες και σαχλαμάρες σε τόσο κρίσιμες στιγμές, έλεγαν οι αρμόδιοι στην τότε Σοβιετική Ρωσία. Μπορεί ποτέ να ερωτεύεται μια αγωνίστρια έναν εχθρό της επανάστασης; Αυτό θα ήταν προδοσία.
΄΄Αφού στο τέλος τον σκοτώνει, να γυριστεί΄΄ είπε ο υπεύθυνος.
Υ.Γ. Κατά τη διάρκεια του εμφύλιου στη Ρωσία, ο Λευκός στρατός, που επιχειρούσε να καταπνίξει την επανάσταση, είχε τη υποστήριξη όλων των ευρωπαïκών χωρών. Ακόμα και η μικρή Ελλάδα έστειλε στρατό στην Ουκρανία. Από τη μια φοβόντουσαν την εξάπλωση των σοσιαλιστικών ιδεών και από την άλλη ανησυχούσαν μήπως οι Μπολσεβίκοι δεν αναλάμβαναν καμιά ευθύνη για το χρέος της Ρωσίας.
