Στοιχειό. Θηρίο. Δεν υπάρχει άλλη λέξη.
Ούτε καλός ηθοποιός ούτε ιδιαίτερος. Αυτοί είναι χαρακτηρισμοί για ηθοποιούς διαχειρίσιμου μεγέθους.
Μιλάμε για άλλες προδιαγραφές. Οσοι έχουν νοιώσει στη σκηνή το ενεργειακό εκτόπισμα ενός θεατρικού στοιχειού καταλαβαίνουν τι εννοώ. Αλλη συνθήκη. Δεν ξέρω αν οφείλεται σε διαδικασία συμπύκνωσης, συγκέντρωσης, αν πρόκειται για χάρισμα εκ φύσεως ή για αποτέλεσμα αφοσίωσης και εξάσκησης αδιάκοπης. Ξέρω μονάχα πως καλείσαι να ανταποκριθείς, όταν το συναντήσεις, σε άλλη δυναμική, γι αυτό λέω θηρίο.
Σου έχει τύχει να κολυμπάς εξ επαφής με ένα δελφίνι; Όχι εσύ στη βάρκα και κείνο στο νερό, μαζί κι οι δυό. Μονάχα τότε συναισθάνεσαι τη δύναμή του. Εκείνο στο στοιχείο του, στο μέγεθός του και συ…. σαν να ορθώνεται αντίκρυ σου ο Πρωτέας και να καλείσαι να ανταποκριθείς σε μια αναμέτρηση. Duende.
Διόλου δεν υπερβάλλω. Λίγα λέω. Μου έχει συμβεί να ανασυγκροτούμαι εσπευσμένα, να πολλαπλασιάζομαι από ανάγκη, για να υπάρξω, για να μη γίνω μια χαψιά στο στόμα του θηρίου, να μη με καταπιεί. Θα διακινδυνεύσω ένα όνομα, ενδεικτικά, απ΄τη γενιά μου. Λυδία Κονιόρδου. Δουλέψαμε μαζί πολύν καιρό και σε απρόβλεπτες συνθήκες. Δεν έχανε ποτέ το στόχο από τα μάτια της. Πάντα ετοιμοπόλεμη, γερά προετοιμασμένη, με τεχνική αξιοθαύμαστη, ακόρεστα φιλόδοξη και, επιπλέον, ένα ένστικτο επιβίωσης θηρίου.
Στοιχειό ήταν και η Κατίνα Παξινού. Ένα θηρίο σκηνικό, πανίσχυρο. Οσοι την έχουν δει το έχουν νοιώσει. Συμπυκνωμένη ενέργεια τρομακτική. Ένα ποτάμι ορμητικό και φλογισμένο που σε παράσερνε. Δε σ΄ ένοιαζε αν έπαιζε με μέτρο, ΄΄σωστά και ζυγιασμένα΄΄, αν υποθέσουμε πως κάποιος ξέρει τι θα πει σωστά και ζυγιασμένα. Τα μέτρα του θηρίου είναι άλλα. Ενώπιόν σου ξετυλιγόταν μια ζωική ενέργεια ανεξάντλητη με άπειρες αποχρώσεις, σχηματοποιημένες έντεχνα, βιωματικές και μεταδοτικές μία προς μία, που σου ανακαλούσαν μνήμες κυτταρικές από ανεξερεύνητες περιοχές της ύπαρξής σου. Απάνω της έβλεπες ποιος είσαι, ως πλάσμα ανθρώπινο, πόσα μπορείς να νοιώσεις και να πράξεις.
Ηξερε, λένε, μουσική πολύ καλά κι αυτό βοηθούσε. Ηταν σε θέση, λένε, να ΄΄τραγουδάει΄΄ το ρόλο παίζοντας με ημιτόνια και αντιστίξεις. Θέατρο-μουσική. Το απόλυτο ζητούμενο. Μπαινόβγαινε στο ρόλο ακαριαία χωρίς να χάνει ούτε στιγμή τον έλεγχο. Ανοιγοκλείναν οι συναισθηματικές βαλβίδες κατά βούληση, υπάκουα κι αυτόματα. Το τέλειο εργαλείο, κατά τον Ντιντερό. Στόχος να συγκινεί, όχι να συγκινείται.
Στοίχειωσε την παιδική μου ηλικία, στη Δωδώνη. Εβαλε, άθελά της, το χεράκι της, σε διαμορφώσεις επιθυμιών και διαδρομών. Και χαρακτήρα, γιατί όχι; Ποιος ξέρει τις πηγές του ; Οταν διψάς σκύβεις και πίνεις. Μέσα σου καταχωνιασμένες μνήμες στα τρίσβαθα της ύπαρξης.
Την είδα τελευταία φορά ΄΄Μάνα κουράγιο΄΄. Η τελευταία της παράσταση. Τέλειωνα το σχολείο. Δεν ξέρω τι με έσπρωξε να πάω στα παρασκήνια πριν ολοκληρωθεί καλά-καλά το χειροκρότημα. Ενοιωθα σαν υπνωτισμένος.
Λίγα λεπτά νωρίτερα, έσερνε, μοναχή της πια, μια ολάκερη καντίνα, ένα βαρύ κάρο με ρόδες. Ζαλωνόταν, όπως θα λέγαμε στον τόπο μου, την επιχείρησή της. Είχε ήδη ταϊσει με τη σάρκα των παιδιών της τον αδηφάγο πόλεμο, τον εργοδότη της, αυτόν που εξασφάλιζε την επιβίωσή της, το μεροκάματό της. ΄΄Με το μπαρούτι κονομάς. Αλήθεια είναι πως ο πόλεμος ξολοθρεύει τους φτωχούς μα και στην ειρήνη δεν την γλυτώνουν΄΄ έλεγε. Κι έβγαινε από τη σκηνή αγέρωχη, αδάμαστη, δυναμική, αμετανόητη. Το κοινό παραληρούσε.
Βρέθηκα μπροστά σε ένα ανθρώπινο ερείπιο, εξοντωμένο, τοσοδά, που μετά βίας στεκόταν όρθιο. Την υποβάσταζαν δυο άνδρες στις κουίντες για να την οδηγήσουνε στο καμαρίνι της. Δεν το περίμενα. Αυτό που είχα δει πριν από λίγο δεν ήταν μεταμόρφωση, ήταν μετάλλαξη. Κοσμογονία.
Δεν έδειξε να ενοχλείται απ΄ τον παρείσακτο. Όταν βολεύτηκε στην πολυθρόνα της, ξανάγινε, μέσα σε μια στιγμή, η Κατίνα Παξινού. Με μάτι αστραφτερό και ανακτημένες τις δυνάμεις και το χιούμορ της, μούπιασε φιλικά κουβέντα, χαμογελώντας, να νοιώσω άνετα. Μπήκε στο θέμα κατευθείαν, χωρίς εισαγωγές. ΄΄Εσύ θα γίνεις θεατρίνος΄΄ μου ανακοίνωσε. Δεν είχα βγάλει κιχ. Μόνο κοιτούσα θαμπωμένος, σα νάχα μπει σε άβατο. ΄΄Το λεν τα μάτια σου΄΄ μου ξεκαθάρισε αμετάκλητα, εγώ ήμουν αποσβολωμένος. Δεν ήξερα αν μου έπεφτε καν λόγος να πω κάτι. Δεκαεφτά χρονών ήμουνα. Σάματις ήξερα και γω τι θέλω τι δε θέλω. Μόνο τι θάθελα ήξερα. Δε φτάνει.
Όταν έπαιζε την Αγαύη στις Βάκχες, πολλά χρόνια νωρίτερα, ρόλο με απαιτήσεις ιδιαίτερες στην κίνηση, φορούσε, λένε, έναν κορσέ με ατσάλινες μπαλένες για να κρατιέται ο κορμός στητός. Ητανε πάνω από εξήντα. Στο μεταξύ η υγεία της την πρόδωσε. Κανένας δεν κατάλαβε ποτέ τι της συνέβαινε. Αντλούσε δύναμη από το κοινό και την ψυχή της. Μέχρι το τέλος, σαράντα χρόνια πριν, Φλεβάρης ήταν του ΄73.
Υπάρχουνε θεατρικά στοιχειά, δεν είναι μύθος. Οχι πολλά, αλλά υπάρχουν. Για να εμπνέουν τους υπόλοιπους. Εδώ η θάλασσα, εκεί τα βράχια. Δυνάμεις ενεργειακές μεγαλειώδεις. Στοιχειά της φύσης. Ακαταπόνητα. Διαλέγεις και παλεύεις τη μετάλλαξη. Αναγκαστικά. Ανάμεσα, συνθλίβεσαι.
Υ.Γ. Λένε πως μυστικά ρωτούσε, την ώρα της παράστασης, τον Μινωτή, τον σύντροφο και συνεργάτη της, αν προτιμάει να του ετοιμάσει μακαρόνια με κιμά ή κεφτεδάκια για να φάνε ενώ συγχρόνως έπαιζε και προκαλούσε στο κοινό δονήσεις αλησμόνητες. Ακούγεται παράδοξο, το ξέρω, μα δεν είναι. Η αυθυπαρξία, η αυτάρκεια, η πληρότητα του ρόλου δεν εμποδίζει το εργαλείο, τον θεατρίνο, να παρεμβάλλει, χωρίς παρενέργεια καμία, την κατάλληλη στιγμή, μια ακαριαία δράση παράλληλη, χωρίς ποτέ να χάνει τον έλεγχο της θεατρικής συνθήκης. Σα να σηκώνεις από κάτω ένα αντικείμενο που κατά λάθος έπεσε την ώρα της παράστασης. Μυστικά της δουλειάς. Και εμπειρία.
΄΄Αγια-παπάγια, του λόγγου σιωπή΄΄! Δεν έγινα θηρίο σκηνικό, κυρία Παξινού. Δεν είχα τις προδιαγραφές; Δε δούλεψα αρκετά; Όλα μαζί; Ποιος ξέρει; Ενοιωσα όμως τι θα πει στοιχειό, πώς λειτουργεί επί σκηνής και πάνω στο κοινό, απόλαυσα τη δύναμη αυτής της τέχνης και εξ επαφής και εκ των ένδον. Εγινα μέλος οικογένειας. Μοιράστηκα στιγμές. Προκάλεσα στιγμές. Και γλύτωσα, δεν με κατάπιαν τα θηρία. ΄΄Κι αν δε σου φτάνουνε τα κότσια, τράβα μπροστά, μη σταματάς…΄΄
