ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΕΡΩΤΑ ΜΕ ΤΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
"Σκότωσαν το Δραγούμη". Το νέο έκανε τη γύρα, στόμα-στόμα, προτού ακόμα ανακοινωθεί επίσημα.
Μέσα στο ασταθές πολιτικό κλίμα που ακολούθησε την απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου στο Παρίσι, το 1920, ο Ιων Δραγούμης δολοφονήθηκε στην λεωφόρο Κηφισίας, στην Αθήνα, από βενιζελικό στρατιωτικό σώμα ασφαλείας, μπροστά στα μάτια των περαστικών.
Σε λίγο τόξερε όλη η χώρα. Εκτός απ’τη Μαρίκα. Της τόκρυψαν όσο μπορούσαν. Η Μαρίκα Κοτοπούλη ήταν το ταίρι του. Μεγάλη ηθοποιός, η πιο μεγάλη του καιρού της λέει ο θρύλος. Την είχε πρωτοδεί στο θέατρο το 1905. Δεκαοχτώ χρονώ εκείνη, εικοσιεφτά εκείνος. Επαιζε την Ηλέκτρα στην Ορέστεια του Αισχύλου, σε μια παράσταση στην Αλεξάνδρεια.
"Ποια είναι αυτή;" ρώτησε τον Καβάφη που καθόταν, λένε, δίπλα του, όταν ακούστηκε η φωνή της. Τον είχε διεγείρει. "Η Κοτοπούλη" του απάντησε εκείνος. Δυσκολεύτηκε πολύ να το πιστέψει. "Αυτό το πραματάκι;" σχολίασε.
Αυτό το πραματάκι το ερωτεύτηκε παράφορα. "Ενιωθα σαν να κάναμε έρωτα εκείνη την ώρα" θα της εξομολογηθεί αργότερα. Και κείνη ανταποκρίθηκε. Μοιράστηκαν πολλά. Προπηλακίστηκαν και άντεξαν. Τα πάθη και των δυό τους έντονα. Λέγονται διάφορα. Άγριος έρωτας. Σαρωτικός. Το μόνο σίγουρο είναι πως, χρόνια αργότερα, όταν η Μαρίκα εκτιμούσε κάποιον ιδιαίτερα και ήθελε να του το δείξει τού' λεγε "Ελα να σου διαβάσω τα γράμματα του Ίωνα."
"Σ’ αγαπάω άγρια σαν το θηρίο, ξέρε το! Σ’ αγαπάω και σε φωνάζει όλο μου το είναι απελπισμένα" της έγραφε.
Μέχρι το τέλος της πολυτάραχης ζωής της ο Δραγούμης ήταν πάντα εκεί. Στα γράμματά του. Σημείο αναφοράς. Ετσι συμβαίνει πάντα με τους μεγάλους έρωτες που ένα βίαιο γεγονός τους πετσοκόβει. Γίνονται μύθος πριν ακόμα ξεθωριάσουν. Και επιζούν άφθαρτοι. Μέσα μας. Με τη σφραγίδα του θανάτου.
Ο έρωτας της Κοτοπούλη με το Δραγούμη υπήρξε λαϊκό ανάγνωσμα για χρόνια.
Εκείνη, γεννημένη στο σανίδι από γονείς θεατρίνους, λαϊκής καταγωγής μα καλλιεργημένη, μικροσκοπική και μάλλον ασχημούλα, αλλά με χαρισματική προσωπικότητα έντονη, ζούσε μέσα στο θέατρο και μέσα από το θέατρο. Δεν έπαψε ποτέ να δοκιμάζει και να δοκιμάζεται επί σκηνής. Και έμελλε να γίνει θρύλος. Εκείνος, γιος πρωθυπουργού και γοητευτικός, μαγνητική προσωπικότητα, υπήρξε ένας από τους κύριους οργανωτές του Μακεδονικού Αγώνα μαζί με τον Παύλο Μελά, άντρα της αδελφής του. Μετά, όταν κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα οι Ιταλοί, πάλεψε για την ένωσή τους με την Ελλάδα. Το 1912 υπηρέτησε στο επιτελείο του αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου που τον έστειλε να διαπραγματευτεί με τον Ταχσίν πασά την παράδοση της Θεσσαλονίκης. Το 1917 εξορίστηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου στην Κορσική, μετά στη Σκόπελο απ’ όπου γύρισε το 1919 για να πεθάνει.
"Φρικτό! Φρικτό! Φρικτό!" αναφώνησε συγκλονισμένος ο ίδιος ο Βενιζέλος, όταν του ανήγγειλαν τη δολοφονία του Δραγούμη. Τους δολοφόνους όμως, λένε, τους συγκάλυψε.
Η Κοτοπούλη σωριάστηκε στο πάτωμα όταν τόμαθε κι άρχισε να γδέρνει τα σανίδια και τα μάγουλά της με τα νύχια της, ουρλιάζοντας.
Επέζησε. Παρέα με τα γράμματα του Ιωνα. Η ζωή σε παρασέρνει.
"Στη γη είμαι και με τρώει το σκουλήκι. Ποιος με θυμάται; Κανένας δεν ήρθε μαζί μου στο χώμα. Γρήγορα θα γιατρευτεί η πληγή τους απ’ το θάνατο μου. Κι όσοι έμειναν ζωντανοί τους παίρνει η ζωή και τους στριφογυρίζει στον τρελό της χορό" έγραφε, προφητικά, ο Δραγούμης στο ημερολόγιο του.
Μετά από χρόνια, η Κοτοπούλη εξομολογήθηκε σε φίλους εκλεκτούς, έμπιστους και αγαπημένους, κάτι που προκαλεί στους θεατρίνους συγκίνηση και δέος ως τα τώρα. Κατέθεσε δημόσια έναν κώδικα απόκρυφο και ιερό, που διαταράσσει και παραξενεύει βαθιά όποιον δεν είναι θεατρίνος. Τη λειτουργία του ηθοποιού, τη φύση του. Του αληθινού ηθοποιού που τον αποκαλύπτουν τα ίδια τα αντανακλαστικά του.
"Ξέρεις, εκείνη τη στιγμή, τι σκέφτηκα; Εκείνη τη στιγμή που σπάραζα; Που ξέσκιζα τις σάρκες μου και τα σανίδια κι ήθελα να πεθάνω; Το ξέρω, φαίνεται αφύσικο. Κι όμως μου πέρασε απ’ το νου, χωρίς να θέλω, αυτό που θα σου πω. Άραγε όταν παίζω την Ηλέκτρα και πέφτω χάμω και θρηνώ για τον Ορέστη το κάνω όπως τώρα για τον Ίωνα;"
Εχω αφηγηθεί τούτο το περιστατικό πολλές φορές. Το χρησιμοποιώ σαν αποδεικτικό στοιχείο. Κι ας ξέρω πως μονάχα οι ηθοποιοί καταλαβαίνουν τι σημαίνει. Η λειτουργία του ηθοποιού είναι θέμα του έργου που παίζω τούτον τον καιρό. Μετά το τέλος της παράστασης υπάρχουν πάντα κάποιοι θεατές που σκόπιμα ξεμένουν για να το κουβεντιάσουμε. Οι πιο ψαγμένοι αντιλαμβάνονται πως το ζητούμενο για τον ηθοποιό είναι να συγκινήσει και όχι να συγκινηθεί ο ίδιος. Πως η ταύτιση με το ρόλο ποτέ δεν είναι ολοκληρωτική. Πως είναι ελεγχόμενη. Αυτό θα πει ηθοποιός. Ένα εργαλείο που με την αυταπάρνηση, την εμπειρία και το μόχθο, βελτιώνεται.
"Το ένστικτο του ηθοποιού δεν σας εγκατέλειψε ως την τελευταία στιγμή" λέει το πρόσωπο που ενσαρκώνω στον άλλο ρόλο που ενσαρκώνει έναν ηθοποιό. ΄΄Ως την τελευταία στιγμή συνεχίσατε να παίζετε, να υποδύεσθε". Ως τη στιγμή του θανάτου. Αδιανόητο; Όχι.
Με αγγίζει ως τα κατάβαθα αυτή η φράση. Χωρίς να με φορτίζει. Σα μια αλήθεια που κατανοώ βαθιά. Και αποδέχομαι.
Ναι. Τίποτα δεν κρατάει για τον εαυτό του ο ηθοποιός. Τα μοιράζεται όλα. Ο εαυτός του, με ό,τι αυτό σημαίνει, είναι το εργαλείο του, το μόνο δημιούργημά του. Και του είναι διαθέσιμος και χρήσιμος, ανά πάσα στιγμή, για έναν έρωτα άγριο, αδηφάγο, ανελέητο, μοναδικό. Το θέατρο.
Υπάρχουν έρωτες με τη σφραγίδα του θανάτου εξαρχής. Το πένθος ένδυμα ψυχής. Πεθαίνεις για να γεννηθεί ένας ρόλος. Έρωτας-αυταπάρνηση. Οδυνηρός και απολαυστικός. Μεγαλειώδης. Έρωτας-ερημιά.
Υ.Γ. Ερωτας, ακατανίκητη μανία. Ιερή. Ο δ΄έχων μέμηνεν.
Ο Δημήτρης Πετρόπουλος παίζει στο "Δηλητήριο" του Ροντόλφ Σιρέρα, στο Θέατρο Αλκμήνη, κάθε Κυριακή ώρα 19:00 μέχρι τις 2 Μαρτίου.
