Μια από τις μεγαλύτερες φούσκες στον χώρο της εκπαίδευσης είναι αυτή που δημιουργήθηκε και έσκασε πρόσφατα, γύρω από τις σπουδές στην υποκριτική. Εδώ και μια δεκαετία περίπου ξεφύτρωσαν πολλές σχολές, εργαστήρια, σεμινάρια, αλλά και ότι άλλο μπορούσε να φανταστεί κάποιος, για να αλιεύσει τους πολλούς νέους και… όχι μόνο, που ήθελαν κυρίως λόγω της άνθησης των τηλεοπτικών σειρών, να «μεταμορφωθούν» με γρήγορες διαδικασίες σε ηθοποιούς.
Πάνω από το πενήντα τις εκατό όλων αυτών έκλεισαν τα τελευταία τρία χρόνια. Αναμενόμενο θα πει κανείς, αν παρατηρήσει πως η ζήτηση έπεσε κατακόρυφα σε σχέση με παλιότερες μέρες. Από τις σαράντα σειρές που έγιναν μέσα σε μια χρονιά σήμερα μιλάμε στην καλύτερη περίπτωση για τέσσερις με πέντε σειρές το χρόνο. Στο θέατρο δε πολλές σκηνές έκλεισαν, άλλες άνοιξαν, και άλλες συγχωνεύτηκαν. Ακόμη όμως και ένας μεγάλος αριθμός ηθοποιιών που εργάζονται είτε αμείβονται με πολύ λίγα χρήματα είτε με ποσοστά, η πολύ απλά το κάνουν δωρεάν για να μην κάθονται σπίτι τους. Ο μεγάλος αριθμός των χώρων εκπαίδευσης ηθοποιών( σχολές, εργαστήρια κλπ) δημιούργησε ένα στρατό ανέργων που πλέον αναζητούν αμειβόμενη εργασία στο χώρο με το δίκαννο. Και πολλές φορές με συνθήκες που προσβάλουν την ανθρώπινη προσωπικότητα. Οι τηλεοπτικές σειρές έχουν κατακλυστεί από βοηθητικούς ηθοποιούς, τεχνικούς, και άσχετους φίλους οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις ερμηνεύουν μικρούς ρόλους παίρνοντας ελάχιστα η και καθόλου λεφτά.
Στο θέατρο ο κάθε «ΔΙΑΣΗΜΟΣ» άσχετα με τον αν είναι ηθοποιός η όχι προσπαθεί να εξαργυρώσει την όποια αναγνωσιμότητα του παίρνοντας μέρος σε φαστ φουντ παραστάσεις με ένα ξεκάθαρο στόχο. Τις γρήγορες εισπράξεις. Αυτό βέβαια δημιουργεί αρκετά προβλήματα. Όχι μόνο στους ηθοποιούς που μένουν άνεργοι αλλά και στο κοινό που εκπαιδεύεται να βλέπει με ένα πολύ συγκεκριμένο τρόπο όλων των ειδών τα θεάματα. Τυπικά παρακολουθεί θέατρο αλλά ουσιαστικά βλέπει τηλεόραση στο σαλόνι του σπιτιού του.
Ας μείνουμε όμως στην εκπαίδευση των ηθοποιών. Αποφοίτησα από το εθνικό θέατρο, μια σχολή που θεωρείται η κορυφαία στη χώρα. Όχι μόνο για τις δωρεάν σπουδές αλλά και γιατί υποτίθεται ότι εκεί διδάσκει η αφρόκρεμα των δάσκαλων που υπάρχουν στη χώρα. Ευτυχώς συνειδητοποίησα από νωρίς πως από μόνη της η σχολή δεν επαρκούσε για την πλήρη κάλυψη των σπουδών μου και παρακολούθησα ότι σεμινάριο και μάθημα μπορούσα εκτός σχολής.
Η θεατρική μας παιδεία βρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Η γενικότερη προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η εκπαίδευση των ηθοποιών έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή και την παρουσίαση θεαμάτων που δεν ικανοποιούν το κοινό. Σαφώς και υπάρχουν εξαιρέσεις που απλά τονίζουν ακόμη περισσότερο τη διαφορά μιας καλοκουρδισμένης δουλειάς από μια που στήθηκε στο πόδι με την ελπίδα των γρήγορων και καλών εισπράξεων.
Δυστυχώς δεν υπάρχει κανένα σύστημα αξιολόγησης των δραματικών σχολών και ο καθένας με ένα απλό δίπλωμα ηθοποιού μπορούσε να ανοίξει στο διαμέρισμα του η στο υπόγειο της πολυκατοικίας του μια δραματική σχολή. Αν και τελευταία κάπως τα πράγματα βελτιώθηκαν ως προς την παροχή αδειών, δεν φάνηκε ακόμη κάποια μεγάλη βελτίωση.
Σαφώς και κάποιες δραματικές σχολές κάνουν φιλότιμες προσπάθειες αλλά αυτό δεν έχει διάρκεια και σταθερότητα. Υπάρχουν λαμπρές εξαιρέσεις δασκάλων που κρατώντας ψηλά τον πήχη, εκπαιδεύουν τους μελλοντικούς ηθοποιούς με τον καλύτερο τρόπο.
Μετά από είκοσι τρία χρόνια στο χώρο καταλήγω πως η κύρια αιτία για την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η εκπαίδευση στην υποκριτική είναι η έλλειψη πειθαρχίας σε βασικούς κανόνες, αλλά και ενημέρωσης για το τι συμβαίνει παγκοσμίως σε αυτό τον τομέα. Οι περισσότερες διδασκαλίες είναι βασισμένες σε αυτό που ονομάζεται μιμητική εκπαίδευση. Δηλαδή ο σπουδαστής καλείται πολύ απλά να μιμηθεί τον δάσκαλο του. Τους τονισμούς και τις πολύ συγκεκριμένες οδηγίες που καθορίζουν το παίξιμο τη σκηνοθεσία. Τα περισσότερα νέα παιδιά λοιπόν δεν μαθαίνουν το πώς να παίξουν, αλλά απλά να μιμηθούν. Ηθοποιός όμως δεν σημαίνει μόνο υποκριτική. Υπάρχουν μια σειρά από μαθήματα που πρέπει να παρακολουθήσει κάποιος για να έχει μια πληρέστερη εικόνα για το επάγγελμα. Εκεί λοιπόν είναι που γίνεται το αλαλούμ. Το πλαίσιο είναι πολύ θολό και για αυτό από σχολή σε σχολή υπάρχουν πολλές και ουσιαστικές διαφορές.
Ακόμη και τώρα όμως πολλοί είναι αυτοί που θέλουν να γίνουν ηθοποιοί. Ελάχιστοι όμως συνειδητοποιούν το πόσο δύσκολο είναι, γιατί πολύ απλά επιλέγουν τον εύκολο δρόμο που τους δείχνει ένα μεγάλο κομμάτι των δραματικών σχολών και υπολοίπων εργαστηρίων.
Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν πως ηθοποιός ονομάζεται μόνο αυτός που παίζει στην Επίδαυρο. Για τα δικά μου δεδομένα είναι αυτός που υπηρετεί από όπου και αν βρίσκεται την δουλειά του με επαγγελματισμό και σεβασμό στους συναδέλφους και το κοινό του.
Δυστυχώς παράγουμε μικρή ποσότητα πολιτισμού σε σχέση με τις δυνατότητες μας. Κυρίως για μια χώρα που διαθέτει μια τόσο πλούσια κληρονομιά. Με αφορμή την κρίση και το γενικότερο ξεκαθάρισμα ίσως είναι καιρός να ξεκινήσει μια μεγάλη κουβέντα και να θεσπιστούν βασικοί κανόνες που θα κατοχυρώνουν την εκπαίδευση αλλά και κατ΄ επέκταση το επάγγελμα του ηθοποιού που για πολλούς δεν είναι επάγγελμα αλλά λειτούργημα. Βέβαια από όσο θυμάμαι σε κανένα σουπερ μάρκετ που ψωνίζω δεν έχω πληρώσει λέγοντας ένα μονόλογο...
*Κώστας Κρομμύδας
Ηθοποιός-συγγραφέας
