Είχα έναν φίλο που για χρόνια αρνιόταν να δει θέατρο συστηματικά. Όχι ότι δεν είχε δει ποτέ του. Αλλά ισχυριζόταν ότι δεν καταλάβαινε το θέατρο σήμερα σαν θέαμα. Το έβρισκε ατελές και κάπως παρωχημένο, τέχνη μιας άλλης εποχής. Έλεγε ότι δεν έχει πια να δώσει πολλά από την στιγμή που ο κινηματογράφος έχει εξελιχτεί τόσο σαν τέχνη και σαν τεχνολογία. Κι εν μέρει αυτό ήταν ένα επιχείρημα.
Όταν η μεγάλη οθόνη σε βάζει με ένα και μόνο πλάνο σε ένα ολόκληρο σύμπαν, αληθινό ή φανταστικό, βομβαρδίζοντας όχι μόνο τα μάτια αλλά σχεδόν όλες τις αισθήσεις σου, όταν μπορεί να σε εξαπολύσει μέσα σ αυτό το σύμπαν, σαν ρουκέτα στο διάστημα, με την τεχνική του 3D… όταν μπορεί να ξεκλειδώσει την καρδιά σου με την συναισθηματική δύναμη των κοντινών πλάνων… όταν τα σενάρια, το σύγχρονο decoupage, ο άψογος ήχος, οι ερμηνείες μπορούν πια να αναπαράξουν την αλήθεια στο 100%..τι στην ευχή έχουμε να περιμένουμε μπροστά σε μια σκηνή, όπου αληθινοί άνθρωποι, που ενίοτε τους γνωρίζουμε κιόλας, λένε ο ένας στον άλλον «λόγια» μέσα σε μια σκηνή, όπου ολοφάνερα «ψεύτικα» υλικά, προσπαθούν να αναπαραστήσουν έναν άλλο χώρο; Σήμερα στην εποχή που στο σινεμά ή στον καναπέ του σπιτιού σου, μπορείς να «χαθείς» στον κόσμο του Lord of the Rings ή να «λιώσεις» βλέποντας το δάκρυ να αναβλύζει από τον δακρυϊκό πόρο της Μέρυλ Στρηπ σε close up τι περιμένουμε να μας συμβεί, παρακολουθώντας μια θεατρική παράσταση;
Κι όμως… περισσότερο από ποτέ το θέατρο σήμερα είναι ζωντανό… Περισσότερο από ποτέ κερδίζει τις καρδιές μας… κι ακονίζει την αισθητική και το πνεύμα μας. Περισσότερο από ποτέ οι θεατρικές αίθουσες κατακλύζονται από νέους θεατές, παιδιά, αναθρεμμένα κι εξαρτημένα από την τεχνολογία, που για χάρη μιας παράστασης «κλείνουν» για δυο ώρες τις οθόνες των κινητών και των tablets για να αφεθούν στο ισχυρό βίωμα μιας θεατρικής εμπερίας… να αφεθούν στην μαγεία της σκηνής.
Γιατί αυτή ήταν πάντα η δύναμη του θεάτρου. Η Μαγεία. Η ίδια η γενεσιουργός αιτία του, μιας και από τις μαγικές τελετές γεννήθηκε κάποτε και διέσχισε απτόητο τους αιώνες και τις εποχές, γητεύοντας τους ανθρώπους. Κάνοντας τους να πιστέψουν στο Ψέμα που σαν ψέμα μπορεί να εκφράσει τις βαθύτερες Αλήθειες του κόσμου και της ψυχής, με ακρίβεια που καμιά «πραγματικότητα» δεν θα μπορούσε να προσεγγίσει. Κι αν η Μαγεία είναι η τέχνη που αλλάζει την μοριακή δομή της ύλης και μπαινοβγαίνει στον Άχρονο Χρόνο, τότε και το θέατρο μπορεί. Γιατί είναι κομμάτι της και οι καλλιτέχνες του, θεράποντές της.
Το Θέατρο με μόνο όπλο του τον Λόγο δημιουργεί ζωή… (Και μην ξεχνάμε ότι ο Λόγος ήταν η αρχή του σύμπαντος) Αλλά το πιο δελεαστικό είναι ότι κάνει κι εμάς συνένοχους και συμμέτοχους στην μαγική τελετή αφού καλούμαστε να αναπληρώσουμε με την φαντασία, όσα η ελλιπής (από την φύση του θεάματος) αναπαράσταση αδυνατεί να μας δείξει. Η αδυναμία του να σε ξεγελάσει πλήρως, περιέχει την δύναμη να σε σπρώξει «να το ζήσεις δυνατά» μέσα σου. Γιατί στηρίζεται στο βίωμα και κάνει τον θεατή από παθητικό, ενεργητικό.
Και ναι, νομίζω ότι αυτό που κάνει την θεατρική πράξη αναντικατάστατη είναι ακριβώς αυτή η διαδικασία, αυτό το παιχνίδι ανάμεσα τους δημιουργούς και τους αποδέκτες: Το παιχνίδι της πνευματικής συμμετοχής… Όπως σε ένα βιβλίο, ο αναγνώστης ανοίγει την πόρτα της φαντασίας του για να μεταμορφώσει τις τυπωμένες λέξεις σε χρώματα, ήχους, εικόνες, φτιάχνοντας ο ίδιος, μια άλλη ζωή συμπληρωματική (και ίσως καλύτερη) της δικής του… Έτσι και ο θεατής μιας παράστασης, αποδεχόμενος την σύμβαση που έχει στηθεί, ανοίγει το νου και την ψυχή του στην Πίστη, πως όσα βλέπει κι ακούει, είναι αληθινά… Και πιστεύοντάς τα, τα κάνει αληθινά. Με την φαντασία του. Σαν άλλος μικρός θεός προσθέτει με την πνευματική και ψυχική συμμετοχή του, μια «πνοή» που ενισχύει την μαγεία, κάνοντας την κολοκύθα άμαξα, τους αρουραίους άσπρα άλογα και τα κουρέλια της Σταχτοπούτας, χρυσοποίκιλτα ρούχα… Με δυο λόγια δεν είναι πια ο παθητικός θεατής που βομβαρδίζεται με όσα του δίνουν αμάσητα… αλλά ενεργητικός συνδημιουργός. Που «συναντιέται» με τον συγγραφέα, τον σκηνοθέτη, τους ερμηνευτές… και συνθέτει μαζί τους στιγμές πιο αληθινές κι από την αλήθεια. Κι όταν αυτό πετύχει, κάτι έχει αλλάξει βαθιά μέσα του, κάτι έχει μετακινηθεί και στην δικιά του πραγματικότητα, στην δικιά του ζωή. Και βγαίνει από την αίθουσα «πλήρης»… Όχι μόνο γιατί παρακολούθησε μια «πράξη σπουδαία και τελεία» (ανάλογα με το έργο) αλλά κυρίως γιατί μπήκε κι ο ίδιος στον μαγικό κύκλο, πήρε κι αυτός μέρος στην ιερή τελετή. Και θυμήθηκε ότι πέρα από τις 5 αισθήσεις που μας περιορίζουν υπάρχουν και άλλες που μας κάνουν να πετάμε: Οι αισθήσεις της ψυχής… που διψάει για άλλες εμπειρίες… για ταξίδια που θα την πλουτίσουν…
Το θέατρο λοιπόν ζει.. και θα ζει, σαν Αγωγή της Ψυχής, όσο κρατάει την δύναμη της Μαγείας και μέσα από αυτή την μαγεία, μας διδάσκει και μας κάνει καλύτερους. Όσο δεν ενδίδει εύκολα σε άλλα είδη αναπαραστάσεων, όσο δεν γίνεται κακός μιμητής της τηλεόρασης η και του κινηματογράφου, αλλά κρατάει την δική του ιδιαίτερη ποιητική φύση που μας οδηγεί μέσα από το όνειρο στο ταξίδι προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Όσο στέκεται μακριά από αυτό που λέμε «βγαλμένο από την ζωή». Γιατί η αληθινή Ζωή συμβαίνει πέρα από την καθημερινότητα.
ΑΝΝΑ ΑΔΡΙΑΝΟΥ 6/7/14
