Παρασκευή απόγευμα...Το καμαρίνι του «θαυματοποιού» στο «Μικρό Παλλάς» κρύβεται πίσω από μια μπλε κουρτίνα... Λίγο πριν την ανοίξω κοντοστέκομαι! Λες ο θαυματοποιός να μου τη σκάσει και να βγει από καμιά χαραμάδα χωρίς να τον πάρω είδηση; Παίρνω μονομιάς την απόφαση και μπαίνω! Μα αντί να αντικρίσω ένα μάγο με ψηλό καπέλο και τραπουλόχαρτα στο μανίκι, βλέπω έναν άντρα με φλοράλ πουκάμισο σε αποχρώσεις μοβ και μαύρου να χαϊδεύει τον τζουρά του και να μου χαμογελά γλυκά...
Ο άντρας-φαινόμενο, η πιο αγαπητή ίσως θεατρική φιγούρα των τελευταίων δεκαετιών, ο άνθρωπος που αγαπά τους ανθρώπους, ο πολυπράγμων ηθοποιός, μουσικός, παρουσιαστής και δάσκαλος Γιάννης Ζουγανέλης, με αγκάλιασε θερμά. Έδειχνε ανυπόμονος να αρχίσει να μου αποκαλύπτεται… Σε μια συνάντηση όπου ο ταλαντούχος ηθοποιός μίλησε με άκρα ειλικρίνεια αποκλειστικά στο onlytheater.gr, δίχως υπεκφυγές και μισόλογα, δε δίστασε να ανασύρει μνήμες από τη φοιτητική περίοδο της ζωής του την εποχή του Πολυτεχνείου, να καταθέσει τα αισθήματά του περί της σύγχρονης ηγεσίας εν γένει και να μοιραστεί μαζί μου μνήμες και βιώματα της πολυεπίπεδης ζωής του...
Είστε ένας ιδιαίτερα ευφυής και δραστήριος άνθρωπος. Είναι ικανά αυτά τα χαρακτηριστικά από μόνα τους να υποστηρίξουν μια τόσο ευρείας κλίμακας καριέρα. όπως αυτή που αναπτύξατε;
Πιστεύω ότι ο κάθε άνθρωπος έχει την προσωπική του μορφή, και η μορφή είναι πράγμα πάρα πολύ σημαντικό. Οι άνθρωποι είμαστε όμορφοι όταν είμαστε στη μορφή μας. Αυτή είναι η ομορφιά! Οι άνθρωποι βγαίνουμε απ’ το σχήμα μας και «ασχημαίνουμε» μόνο όταν δεν είμαστε στη μορφή μας. Πρόκειται για μια οξύμωρη κατάσταση. Ο κάθε άνθρωπος, λοιπόν, ως μοναδική συμπαντική μορφή και προσωπικότητα έχει να πει πράγματα, και στο σύμπαν και στον άλλον, αρκεί να μη μαζικοποιηθεί... Αρκεί να αποδεχθεί τη φύση του, να αποδεχθεί αυτό που του συμβαίνει και να είναι ποιητής. Οι άνθρωποι οφείλουν να ποιούν, να δημιουργούν, να ζουν σε συνθήκες «αφθονίας», δηλαδή να μην αισθάνονται φθόνο ο ένας για τον άλλον – έχουμε φτάσει σε σημείο, όταν κάνουμε λόγο για «αφθονία», να αναφερόμαστε στα υλικά αγαθά κι όχι στην έλλειψη φθόνου. Καταρχήν να σου πω πως δεν πιστεύω στις καριέρες, ούτε στο παρελθόν. Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει ούτε παρόν, διότι ήδη τώρα βρισκόμαστε στο μέλλον. Υπάρχει το παρελθόν που μόλις έφυγε και το μέλλον που επίκειται... Πρόκειται επομένως για έναν διαρκή, αέναο κύκλο. Συνεπώς, είμαστε υποχρεωμένοι να παίρνουμε στα χέρια μας αυτό που μας συμβαίνει και να το εξελίσσουμε για να προχωρούμε μπροστά. Κι αυτό θα συμβεί όταν ο άνθρωπος πάψει να είναι ματαιόδοξος, να είναι μισαλλόδοξος, να είναι μαζικός. Στη ζωή αυτή όλα είναι μαζικά... Μαζικά μέσα ενημέρωσης, μαζικά μέσα κυκλοφορίας, θρησκείες, μαζικά κινήματα...
Έχετε ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ, ομολογουμένως… Μήπως το χιούμορ αυτό που σας χαρακτηρίζει είναι ένας μανδύας πίσω από τον οποίο κρύβεται ένας ιδιαίτερα «ανήσυχος» χαρακτήρας που αφουγκράζεται την οδύνη αυτού του κόσμου;
Οι άνθρωποι είμαστε ένα ιδιαίτερο «μπουκέτο» αποτελούμενο από πολλά διαφορετικά στοιχεία. Σαφέστατα, προκειμένου να μπορούμε να αφουγκραζόμαστε τον πόνο, δεν πρέπει να είμαστε φυγόπονοι, ούτε εγωπαθείς. Η λέξη "χιούμορ" είναι μια διεθνής λέξη, παράγωγο της ελληνικής λέξης «χυμός». Οι άνθρωποι για να λειτουργήσουν πρέπει να μπαίνουν σε διαδικασία εκχυμώσεων. Όλες οι αισθήσεις οδηγούν σε εκχυμώσεις. Για παράδειγμα, τρέχεις-ιδρώνεις, κάνεις έρωτα-εκχυμώνεις, οσφρίζεσαι μια ωραία μυρωδιά - αμέσως εκχυμώνεις, τρως - σου τρέχουν τα σάλια... Είμαστε εκχυμώσεις λοιπόν. Το χιούμορ, αν δεν έχει πόνο δεν είναι χιούμορ. Πιστεύω στους αστεϊσμούς, όχι όμως στη γελοιότητα και στο επικαιρικό. Δυστυχώς οι Έλληνες δεν έχουμε χιούμορ, και κυρίως οι «ψευτοεξουσιάζοντες»... Έχεις ακούσει κανέναν πολιτικό να μιλά για τον έρωτα, ας πούμε; Όχι, διότι αυτή η ψεύτικη εξουσία δεν απαρτίζεται παρά από προβοκάτορες, κι όσοι την αντιπαλεύουν δε θα μπορούσαν να μην είναι ψευτοεξουσιάζοντες...
Είστε ιδιαίτερα προσηνής και ανοιχτός στην επικοινωνία με τους ανθρώπους, παρά την πολύχρονη επιτυχία σας σε πολλούς τομείς της Τέχνης. Τελικά, μήπως αυτό σηματοδοτεί την έλλειψη ανασφάλειας, η οποία όμως χαρακτηρίζει πολλούς άλλους συναδέλφους σας;
Όχι, δεν είμαι ανασφαλής, ως προς αυτό τουλάχιστον, διότι γενικότερα έχω πολλές ανασφάλειες. Επικοινωνία στα ελληνικά σημαίνει « το επί της κοινωνίας». Πρέπει δηλαδή να υπερβαίνεις την κοινωνία. Για να ισορροπήσει η κοινωνία πρέπει τα μέλη της να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Το μέτρο λοιπόν είναι η κοινωνία, και το «επί-της-κοινωνίας» είναι αυτό που επιτρέπει στον άνθρωπο να κοινωνικοποιείται, αλλά να μη «χαϊδεύει» την ίδια την κοινωνία. Η άλλη πλευρά, το «υπό της κοινωνίας, είναι το «luben». Για να υπερβείς λοιπόν την κοινωνία πρέπει να αγαπάς, να σέβεσαι, να είσαι ευγενής, να μην πιστεύεις στην ύπαρξη μόνο αυτού που επικοινωνείται, να φέρνεις στο φως πράγματα που δεν έχουν επικοινωνηθεί...
Τι σημαίνει «επικοινωνία» για εσάς;
Ζω για να επικοινωνώ. Έχω μάθει να επικοινωνώ, διότι με δίδαξαν η μάνα κι ο πατέρας μου να το κάνω. Μπορεί η γλώσσα με την οποία με δίδαξαν να ήταν η νοηματική, αλλά αυτή είναι η πιο επικοινωνιακή γλώσσα. Η νοηματική δίνει νόημα στην ομιλούσα. Σκέφτομαι επικοινωνώντας, θέλω να εισπράττω χαρά από την επικοινωνία, εκτίθεμαι, καθώς θεωρώ πως η έκθεση φέρνει το ον το κοινωνικό, τον πολίτη πιο κοντά με τον άλλον – αντίθετα οι γονείς συνήθως συμβουλεύουν τα παιδιά τους να μην εκτίθενται...
Θα ήθελα αν δε σας ενοχλεί να μου δώσετε την εικόνα του παιδιού «Γιάννη Ζουγανέλη» να μεγαλώνει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον ιδιαίτερης αγάπης, όπως έχετε δηλώσει πολλές φορές, πλην όμως σ’ ένα περιβάλλον σιωπής.
Σιωπής ως ένα βαθμό διότι οι γονείς μου που ήταν δύο εξαιρετικοί άνθρωποι, δεν άκουγαν, αλλά με το δικό τους τρόπο μου μιλούσαν... Θα πρέπει να ομολογήσω πως αγάπησα τον ήχο μέσα από τη «σιωπή», γιατί κατανόησα τη σημασία του κι άρχισα να ασχολούμαι μ’ αυτόν πολύ δυναμικά. Αυτό που η κοινωνία κατονομάζει «πρόβλημα» όσον αφορά στους γονείς μου, εμένα μου άνοιξε πόρτες στην ψυχή μου καταρχάς κι έπειτα στη δραστηριότητά μου, στη δημιουργία. Σκέψου ότι το ’72 ήμουν 15 χρόνων, έκανα τον πρώτο μου δίσκο με τα «Ψέματα». Αυτό είναι ένα παράδειγμα για το πώς οι αντίξοες συνθήκες σε ενεργοποιούν. Είμαι κατά της χαλαρότητας και της άργητας. Η εγρήγορση είναι αυτή που αντιστοιχεί στο ρυθμό με τον οποίο το αίμα κυλά στην ψυχή μας. Από μικρός ήμουν έτσι... Από μικρός ήμουν επίσης κι επιθετικός, κι αυτό διότι δεν μπορούσα να μείνω με σταυρωμένα τα χέρια σε όλη την παθογένεια που δημιουργεί η άρνηση των «ανωτέρων» να κατανοήσουν τους «χαμηλούς».
Ποια μαθήματα πρέπει να δίνει ένας γονέας στο παιδί του πριν αποκόψει τον «ομφάλιο λώρο» που τους δένει;
Το πρώτο πράγμα στη διαπαιδαγώγηση, είναι να διδάξει ο γονιός στο παιδί την απόλυτη εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του, αφού ο γονέας αποτέλεσε το μέσο για να έρθει το παιδί στη ζωή. Δεύτερον, η έμμεση διδασκαλία ελευθερίας, η οποία επιτυγχάνεται μην εμποδίζοντας το παιδί να κάνει οτιδήποτε, κι όχι απαγορεύοντάς του τα πάντα, ωθώντας το τελικά ακριβώς σ’ εκείνο που του απαγορεύτηκε. Αυτά είναι τα δύο βασικότερα μαθήματα που πρέπει να μεταδίδει ένας γονιός στο παιδί του και να μην οδηγείται σε αυτό που συνέβαινε στο παρελθόν, δηλαδή στο να φορτώνουμε στα παιδιά μας τα ανύπαρκτα «θέλω» μας και όσα δεν αξιωθήκαμε εμείς οι ίδιοι οι γονείς να πραγματοποιήσουμε. Διαφωνώ ριζικά με τη γλωσσική πολυμάθεια, μιας και η ζωή εξηγείται με τα ελληνικά. Επιπλέον, κάτι πολύ σημαντικό είναι η συνύπαρξη κι η επαφή με το παιδί, ενώ παράλληλα θεωρώ πως είναι απαραίτητο ο γονιός να δώσει στο παιδί να καταλάβει τη μοναδικότητά του, διότι, κατά τον Πυθαγόρα, ο καθένας από εμάς έχει μια αναφορά στο σύμπαν, κι ως εκ τούτου του αναλογεί κι ένα μέρος από αυτό. Αφού κατανοήσει πως είναι ανεπανάληπτος κι έχοντας αντιληφθεί ότι είναι ένα «θεϊκό» στοιχείο, αυτό που θα προκύψει θα είναι ο υπεύθυνος άνθρωπος, αυτός που αργότερα θα γίνει ποιητής. Ακόμη, θα πρέπει οι γονείς να στηρίζουμε οικονομικά τα παιδιά μας, όσοι έχουμε την άνεση βέβαια. Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω την επαφή με τη φύση, σε οποιαδήποτε μορφή της: φωτιά, νερό, αέρα, αφού οι άνθρωποι είμαστε το περιβάλλον μας.
Στην παράσταση «Πράματα και θάματα», όπου πρωταγωνιστείτε, καθώς επίσης και σε άλλα έργα κατά το παρελθόν, παίζετε ρόλους διαδραστικούς. Είναι κάτι που σας χαρακτηρίζει και γι’ αυτό το επιζητάτε;
Η διάδραση πράγματι είναι κάτι που με χαρακτηρίζει από μικρό. Καταρχάς η τέχνη είναι αντανάκλαση της ζωής, είτε η τέχνη είναι η ζωγραφική, η γλυπτική, η μουσική... Αν η ζωή δεν αντανακλάται στην τέχνη, τότε αυτό δεν είναι πραγματική τέχνη. Κουλτούρα είναι όλο αυτό που μας συμβαίνει, και το καλό και το κακό, κι όχι αυτό που μερικές ελίτ καθορίζουν ως «κουλτουριάρικο». Επανέρχομαι λοιπόν λέγοντας πως η διαδραστικότητα είναι η ζωή, καθώς η ζωή αποτελείται από ερωταποκρίσεις που είτε εξωτερικεύονται είτε παραμένουν εσωτερικές. Η διάδραση είναι μια επεξηγηματική τέχνη... Πολλοί την επεξήγηση στην τέχνη τη θεωρούν αφέλεια... Εγώ τη θεωρώ μεγάλη! Δεν είναι αυτονόητα τα πάντα για μένα. Η διάδραση λοιπόν είναι κάτι που κάνω με την καρδιά μου, το ευχαριστιέμαι και συνήθως εκδηλώνεται σε μουσικές σκηνές και σε ορισμένες παραστάσεις όπως αυτή που ανέφερες. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας έχω σεβαστεί τους Νεοέλληνες γιατί είδα το «άνοιγμά» τους. Είναι πολύ «κουμπωμένοι», αλλά δεν πειράζει, και το κούμπωμα μέσα στη διάδραση είναι. Με ενδιαφέρει πολύ να κάνω συμμέτοχο τον άλλον σε αυτό που θα συμβεί!
Σας έχουμε συνδέσει κυρίως με κωμικούς ρόλους. Ποια θα ήταν η αντίδρασή σας έναντι της ανάληψης ενός αμιγώς δραματικού ρόλου;
Φυσικά και θα δεχόμουν και τέτοιους ρόλους. Μάλιστα έχω παίξει και κάποιους δραματικούς ρόλους, όπως αυτόν του Αισχύλου στους «Βατράχους», στον οποίο δεν προσέδωσα κωμικότητα περισσότερη από εκείνη που απαιτούσε το ίδιο το κείμενο. Προτιμώ όμως τους κωμικούς ρόλους κι αυτό διότι θεωρώ πως ό,τι πιο σοβαρό υπάρχει στην υποκριτική τέχνη είναι η κωμικότητα. Γι’αυτό η κωμικότητα ενέχει και το μεγαλύτερο ρίσκο, είναι κάτι πολύ επικίνδυνο. Η υποκριτική είναι μια τέχνη δίχως υποκρισία...
Γενικότερα, τι σας οδηγεί στην επιλογή των έργων στα οποία συμμετέχετε; Έχετε κάνει επιλογές που αποδείχθηκαν λανθασμένες;
Φυσικά κι έχω κάνει λανθασμένες επιλογές και μάλιστα πολλές, τις οποίες δεν αποποιούμαι, διότι εγώ δεν είμαι μόνο τα σωστά μου, είμαι και τα λάθη μου. Παραδείγματος χάριν, έχω κάνει επιλογές σε λάθος ανθρώπους που η καλοπιστία μου δε μου επέτρεψε να τους αντιληφθώ έγκαιρα. Τις περισσότερες επιλογές βέβαια τις φέρνει η ίδια η ζωή. Έχω απορρίψει πολλά πράγματα, αλλά δυστυχώς δε γινόμαστε γνωστοί για εκείνα που απορρίπτουμε, αλλά για όσα επιλέγουμε. Το μέτρο της αισθητικής και της δημιουργίας είναι αυτό που με ωθεί να κάνω κάτι.
Ποια ήταν η αντίδρασή σας όταν σας προτάθηκε να παρουσιάσετε το «Hot Seat» του ΣΚΑΪ;
Είναι κάτι που έκανα για να ισορροπήσω επαγγελματικά, αλλά αν δεν αποσπούσα τη συναίνεση από τους ανθρώπους του καναλιού να δώσω το στίγμα της προσωπικότητάς μου, καθώς επίσης και μια ιδεολογική τοποθέτηση σχετικά με τον άνθρωπο, δε θα δεχόμουν την πρόταση αυτή.
Ποια πτυχή της τέχνης υπερισχύει μέσα σας;
Kάποτε υπερίσχυε η μουσική. Τώρα υπάρχει μέσα μου η απόλυτη ισονομία και ισορροπία. Ίσως γιατί δεν κατάφερα με τη μουσική να επικοινωνήσω τόσο όσο επικοινώνησα με την υποκριτική. Εγώ δεν ήμουν κι απ’ τα παιδιά που έπαιξαν πολύ στα ραδιόφωνα, αν και ίσως από τους πιο πολυεκδομένους της γενιάς μου, – έχω βγάλει τουλάχιστον 60 cd – γιατί εγώ ο ίδιος δε θέλησα να παίξω σ’ αυτό το αλισβερίσι με τους σταθμούς.
Έχετε διδαχθεί βυζαντινή μουσική στον Άγιο Νικόλαο Αχαρνών. Τι κρατάτε ως απόσταγμα από εκείνη την περίοδο της ζωής σας;
Ήμουν πολύ μικρός τότε. Κρατώ πάρα πολύ ωραίες αναμνήσεις, κρατώ – δίχως καμιά θρησκοληψία – τη συγκίνηση των ανθρώπων που αντλούσαν χάρη από την Εκκλησία, το λειτουργικό κομμάτι που είναι μαγικό και ποιητικά πολύ υψηλό, το σεβασμό και την πίστη τα οποία οι άνθρωποι αυτοί έδειχναν απέναντι στο ψαλτήρι, την ελληνικότητα της μουσικής αυτής, τη σχέση της με το βίωμα. Οι Έλληνες πάντα τραγουδάμε! Είτε πεθαίνουμε, είτε παντρευόμαστε, είτε χωρίζουμε, είτε μοιρολογούμε... Πάντα τραγουδάμε... Θυμάμαι επίσης ανθρώπους πνευματικούς, οι οποίοι υπερέβαιναν τη μαζική λογική της θρησκοληψίας και μετέβαιναν στο φιλοσοφικό, το πνευματικό επίπεδο. Κρατώ επίσης και πολλές πλάκες, γιατί ομολογώ πως ήμουν «διάολος» μέσα στην εκκλησία. Μια φορά να φανταστείς, χωρίσαμε με ένα άλλο παιδί τον Επιτάφιο στη μέση... Όμως στη ζωή, μας αρέσει ο «διάολος»... Κι απ’ ό,τι φαίνεται άρεσε και στους πατέρες της Eκκλησίας και τον ισχυροποίησαν τόσο πολύ, ώστε να είναι το αντίπαλον δέος ο Θεός...
Έχετε έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα, παρόλο που αυτή δεν ενισχύεται τόσο από τα μίντια και την πολιτεία. Τι σας δίνει κίνητρο στο να προσφέρετε την αρωγή σας σε άλλους ανθρώπους;
Κάνω εδώ και πολλά χρόνια διάφορα πράγματα που τώρα τε λέμε «events», διάφορες εκδηλώσεις, και στη Μύκονο και εδώ. Τώρα κάναμε και μια ταινία με παιδιά που έχουν παραπληγία. Δε μου αρέσει όμως να επαίρομαι για τη φιλανθρωπική μου δράση. Ό,τι κάνω το κάνω γιατί αγαπώ τις προσωπικότητες και το πνεύμα των ανθρώπων κι όχι την αρτιμέλειά τους. Άλλωστε, όλοι είμαστε δυνάμει ανάπηροι...
Γιατί σήμερα δεν είστε αρχιτέκτων, αλλά ηθοποιός-μουσικός-παρουσιαστής-δάσκαλος; Για όσους δεν το γνωρίζουν, να σημειώσω πως έχετε τελειώσει την Αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο...
Καταρχήν έγινα τυχαία αρχιτέκτονας. Δεν είχα καμία πρόθεση να σπουδάσω. Αρχικά πήρα μια υποτροφία να σπουδάσω στο Μόναχο, στη μεγαλύτερη Ακαδημία Τεχνών μπορεί και στον κόσμο, τη σχολή όπου σπούδασε ο Karl Οrf . Με βοήθησε πολύ σ’ αυτό ο αλησμόνητος καθηγητής μου που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή, ο συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης. Ενώ πήρα την υποτροφία για να σπουδάσω, δεν ήταν αναγνωρίσιμα τα πτυχία του ωδείου όπου πήγαινα από πολύ μικρός. Αφού λοιπόν η μόνη ανώτατη σχολή, όσον αφορά στις τέχνες, δεν ήταν η «Καλών Τεχνών», αλλά η Αρχιτεκτονική, έδωσα εξετάσεις εκεί καθ’ υποτροπήν του Μαμαγκάκη. Πέρασα βέβαια στο Πολυτεχνείο σε μια περίοδο ακριβώς στο μεταίχμιο της Μεταπολίτευσης, όπου την ημέρα των δέκατων όγδοων γενεθλίων μου την πέρασα στη φυλακή. Μ’ έπιασαν στα επεισόδια του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του ’74 και στις 3 Φεβρουαρίου έκλεινα τα δεκαοκτώ μέσα στη φυλακή κάτω από άθλιες συνθήκες... Για να επανέλθω στο αρχικό ερώτημα, θα έλεγα πως δε θα μπορούσα να είμαι αρχιτέκτων, ωστόσο τελείωσα τη σχολή κανονικά.
Τι απέγινε η γενιά του Πολυτεχνείου; Μήπως χρησιμοποιήθηκε από το σύστημα και χωνεύτηκε μαζικά στα μεταπολιτευτικά κύματα που δημιούργησαν στην πορεία το «χάος» που βιώνουμε σήμερα;
Υπήρχε ένα γενικό σύνθημα «ΨΩΜΙ-ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ». Ψωμί, που είναι ο συμβολισμός της ύλης, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι… Παιδεία, δεν έχουν όλοι… Πιστεύω μάλιστα ότι ο κάθε Υπουργός Παιδείας είναι προβοκάτορας και προδίδει τα Ελληνικά… Γενικότερα πρόκειται για ανθρώπους που μειοδότησαν και στη γλώσσα και στη σοφία και στον πολιτισμό. Ελευθερία δεν έχουμε... Διότι για να είναι κάποιος ελεύθερος θα πρέπει να συνυπάρξει με τον άλλον, αφού μόνος του δεν μπορεί να είναι ελεύθερος. Όσον αφορά στους στόχους λοιπόν αυτού του μεγαλειώδους κινήματος της γενιάς του Πολυτεχνείου, δεν επετεύχθη κάτι. Οι στόχοι όμως παραμένουν και μάλιστα είναι και ακόμη χειρότερα τα πράγματα. Δε μέμφομαι όμως τη γενιά του Πολυτεχνείου, επειδή μερικοί μπήκαν μέσα στην εξουσία και χρησιμοποίησαν την ιδιότητά τους. Η γενιά του Πολυτεχνείου υπάρχει. Συνέβαλε και στην εξέλιξη της σοφίας και της κοινωνικότητας και της κοινωνιολογίας, της οικονομίας, των επιστημών. Υπάρχουν, για παράδειγμα, άνθρωποι της γενιάς αυτής που διαπρέπουν με τη σοφία τους σε όλον τον κόσμο. Τώρα, αν μερικοί από αυτούς πρόδωσαν τα ιδανικά αυτά, δεν μπορούμε να αφορίσουμε μια ολόκληρη γενιά...
Ποια η γνώμη σας για τη μνημονιακή πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα; Πόσες γενιές είναι υποθηκευμένες στο μνημόνιο, με όποια μορφή κι αν επιβάλλεται;
Ό,τι πιο χυδαίο έχει γνωρίσει η Ελλάδα είναι αυτή η περίοδος, την οποία επέλεξαν οι Έλληνες, επιλέγοντας μονίμως να κυβερνώνται από εθνικούς μειοδότες. Ας πούμε, οι Έλληνες αποκαλούν εθνάρχη τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος ήταν ένας ηγέτης της απόλυτης συντήρησης, άνθρωπος που πάτησε στην ομορφιά και εξέλιξε την ασχήμια... Για παράδειγμα, η Αθήνα ήταν μια πόλη που την διέσχιζαν τρία ποτάμια, μια πόλη με τα περισσότερα νεοκλασικά παγκοσμίως. Με έναν νόμο του αποκαλούμενου «εθνάρχη» καταστράφηκε μια ολόκληρη πόλη-μνημείο... Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές, ο λαός επέλεγε εθνικούς μειοδότες, οδηγώντας τη χώρα στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα. Κατά τη γνώμη μου βέβαια όλο αυτό έγινε επίτηδες, διότι υπάρχει ένας πόλεμος ενάντια στον ελληνισμό εν γένει... Κλείνοντας, για να μη μακρυγορώ, θα πω μια σκληρή κουβέντα: Θέλουν σκότωμα αυτοί που κυβερνούν! Αφαίρεσαν την αξιοπρέπεια, την προσωπικότητα, την ανθρώπινη οντότητα, κι όμως εμείς εξακολουθούμε να καταπίνουμε το παραμύθι που μας πουλούν…
Πιστεύετε πως οι Έλληνες είμαστε αυτοκαταστροφικός λαός;
Οι Έλληνες είμαστε γεννημένοι - επειδή έχουμε το φως- να το εισπράττουμε και να το ανταποδίδουμε. Όταν όμως χάνουμε την αξιοπρέπειά μας, όταν παγκοσμιοποιούμαστε, όταν ξεχνάμε για παράδειγμα πως η Ελλάδα είναι μια χώρα που το τοπίο της αλλάζει κάθε δέκα χιλιόμετρα - γεγονός που καθιστά αδήριτη την ανάγκη διατήρησης της προσωπικής μας ομορφιάς και μορφής - όταν λοιπόν είμαστε ανοιχτοί στην ισοπέδωση, δίχως να αντιστεκόμαστε και χάνοντας τις αξίες μας, μπορούμε να αντιληφθούμε πώς η χώρα μας έφτασε σ’ αυτό το σημείο...
Υφίσταται η έννοια «δημοκρατία» ή πρόκειται για το μεγαλύτερο αστείο του σύγχρονου κόσμου;
Όχι, δημοκρατία δεν έχουμε σήμερα. Είναι ένα πολύ αυθαίρετο πολίτευμα στη σημερινή του μορφή και μάλιστα θα έλεγα πως αγγίζει τα όρια της αναρχίας. Ο καθένας κάνει αυτό που θέλει κι αυτό το αποκαλούμε «δημοκρατία». Κατά τον ίδιο τρόπο έχουμε μπερδέψει και την ελευθερία με την αυθαιρεσία... Θα μπορούσαμε να πούμε πως κατά μία έννοια πρόκειται για μια μυστήρια «Χούντα», όχι για δημοκρατία... Αποκαλούμε επίσης «δημοκρατία» στην Ελλάδα τον τρόπο με τον οποίο συνδικαλίζονται οι Έλληνες. Κατά τη γνώμη μου, η μεγαλύτερη πλάνη και η μεγαλύτερη πληγή της χώρας μας είναι οι συνδικαλιστές. Φυσικά και πιστεύω στο συνδικαλισμό, όμως είναι μεγάλο το κακό που έχει προκληθεί και ελάχιστες οι εξαιρέσεις...
Ακόμη κι αν υπάρχουν κάποιες μικρές ανεξάρτητες, ανένταχτες δυνάμεις, δε νομίζετε πως το σύστημα τις ανέχεται απλώς για να δίνει ένα ψευδές μήνυμα περί δημοκρατικότητας;
Καταρχήν δεν πιστεύω πως υπάρχει «σύστημα» στην Ελλάδα. Το σύστημα το ελληνικό είναι η αλλοτρίωση. Οφείλω να ομολογήσω πως κι εμένα μου δόθηκε η ευκαιρία να πάρω χρήματα, παρουσιάζοντας ή παίζοντας κάτι που δεν ήθελα, ή να πάω σε μια άλλη χώρα και να κάνω κάτι που προσβάλλει την Ελλάδα, δεν το έκανα όμως, διότι δε θέλησα ποτέ να αποποιηθώ την ελληνικότητα και την ελληνική μου παιδεία. Αυτός που αντιστέκεται προχωρά. Ζούμε ένα ψευτοψέμα, γιατί υπάρχουν και ψέματα χαριτωμένα...
Πιστεύετε πως η Τέχνη γενικώς, δρα καταλυτικά στην ισορροπία της κοινωνίας, ή είναι απλώς ένα προϊόν που κατευθύνεται κι αυτό από τις περιβόητες αγορές;
Κατά τη γνώμη μου δεν κατευθύνεται! Θεωρώ πως κατευθύνονται μόνο όσοι θέλουν να κατευθυνθούν. Εκείνοι που είναι έρμαια και τους παίρνει η ΟΦΑ – Όπου Φυσάει ο Άνεμος. Η τέχνη πράγματι θα μπορούσε να είναι ευεργετική, όμως συχνά δεν επικοινωνείται. Εγώ, για παράδειγμα, έχω κάνει ένα δίσκο «Ντίλερ, κίλερ και ΣΙΑ», ο οποίος όμως δεν επικοινωνήθηκε καθόλου, διότι υπάγεται στην κατηγορία της επιθετικής τέχνης. Μιλά για το σύστημα αυτό -το ανύπαρκτο- για το δάσκαλο, μιλά για πολλά, «βαράει», «επιτίθεται», και γι’ αυτό αποσιωπάται...
Φοβάστε για τα επερχόμενα στην Ελλάδα;
Ναι, φοβάμαι! Κάποτε έγραψα ένα τραγούδι που λέει « Όλα αυτά που θα γίνουν για μένα χωρίς εμένα»... Μάλιστα, τώρα αυτό το φοβάμαι ακόμη πιο πολύ. Και φοβάμαι γιατί δεν ξέρω αν θα βρω ανθρώπους να αντισταθούμε όλοι μαζί. Το έχω προσπαθήσει και δεν έχει συμβεί… Έχω προσπαθήσει να δημιουργήσουμε «ομάδες κρούσης» - έστω πολιτισμού - απέναντι στη λαίλαπα, η οποία βάλλει πανταχόθεν, μάταια όμως. Ωστόσο, δεν μπορώ να αρνηθώ πως είμαι συμβιβασμένος. Δεν γίνεται να μην είσαι συμβιβασμένος. Από τη στιγμή που υπογράφω συμβόλαια και συμβάσεις, δεν μπορώ να μην συμβιβαστώ. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις στη δουλειά μου όπου μπορώ με τον τρόπο μου να επιτεθώ... Για παράδειγμα, μου έχει τύχει να είμαι προσκεκλημένος σε πρωινές εκπομπές και να μου έχουν επιτρέψει να μιλήσω για ό,τι θέλω. Αντίθετα, έχω πάει και σε «σοβαρές» εκπομπές, όπου αφηνόταν να ειπωθεί ό,τι ήθελε το κανάλι... Τα συμπεράσματα δικά σας!
Αν με ένα μαγικό τρόπο γυρνούσατε τον χρόνο πίσω, σε ποια περίοδο της ζωής σας θα σταθμεύατε και γιατί;
Δε θα το έκανα ποτέ! Δε θα γύριζα πίσω, διότι έχω κάνει πολλά πράγματα, πολλές αμαρτίες, πολλά λάθη, για να καταλήξω σε μια ωριμότητα που δεν ξέρω αν έχει έρθει ακόμη. Δε θα γύριζα ποτέ πίσω, θέλω να έχω χρόνια μπροστά μου...
Σας ευχαριστώ.
Κι εγώ.
