Της Ελένης Κουτσιλαίου
Ένας ουσιαστικός καλλιτέχνης, ένας συναρπαστικός συνομιλητής που αναμετριέται κάθε φορά με δύναμη και αθωότητα με την τέχνη του…Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός μιλάει στο onlytheater με αφορμή την «Αυτοκρατορία» του Γ. Βέλτσου που σκηνοθέτησε για το Κ.Θ.Β.Ε.
Φέτος έρχεστε αντιμέτωπος με την «Αυτοκρατορία» του Γιώργου Βέλτσου... Ο υπότιτλος του έργου είναι : «I Have your data»… Τι ακριβώς σημαίνει;
Ναι, νομίζω ότι το «Ι Have your data» είναι πιο αναγνωρίσιμο να το καταλάβει κανείς στην εποχή που βρισκόμαστε σήμερα. Ο όρος "αυτοκρατορία" φαντάζει μυθικός, κατά το παρελθόν οι αυτοκρατορίες είχαν μια αίγλη, έχει περάσει η Ιστορία από πάνω τους. Εδώ βρισκόμαστε σε μία άλλη διάσταση αυτού του όρου που μιλάει για την ισχύουσα και την πιο αόρατη μορφή αυτοκρατορίας που υπάρχει σήμερα και είναι κυρίως οικονομικών διαστάσεων. Μιλάμε για τη νέα μορφή της Ιστορίας μέσα στην οποία βρισκόμαστε όλοι. Αυτό που προσπαθεί να κάνει ο Βέλτσος και αυτό είναι και το ενδιαφέρον στο κείμενό του: δε μυθοποιεί, δε μυθοπλάθει ακριβώς. Υπάρχει μια πολύ διακριτική και ήπια μυθοπλασία, αλλά επειδή είναι ο ίδιος ένα ζωντανό «διακείμενο» διατρέχεται από ένα σωρό γραμμές του πραγματικού και του γνωστικού. Επειδή όμως ο ίδιος κατάγεται από το δοκίμιο βασίζεται στην πραγματικότητα. Η πραγματικότητα και μάλιστα η πραγματικότητα στο επίπεδο της Ιστορίας και των νομοτελειών που μας διέπουν ως κοινωνίες. Στην πορεία θα το αναγνωρίσουμε σαν όρο, είναι η λεγόμενη "παγκοσμιοποίηση". Μέσα στην οποία ζούμε και υπάρχουμε, ή προσπαθούμε να υπάρξουμε με όλα αυτά που συζητάμε για ατομικές ελευθερίες, για ανθρώπινα δικαιώματα, προσωπικές ελευθερίες απέναντι στις τράπεζες δεδομένων … Μην πάτε μακριά, το google είναι μια άλλου τύπου «αυτοκρατορία». Μέσα λοιπόν από αυτό το πρίσμα μου παραδόθηκε ένα κείμενο που έχει αυτόν τον τίτλο : “I have your data”. Από την άλλη ο όρος "Αυτοκρατορία" επίσης έχει ενδιαφέρον, γιατί ξεκινάει από τη βαθιά Ιστορία, από τη μυθολογία σχεδόν.
Τι είναι τελικά αυτό το έργο;
Κινείται σε ένα τόξο οικουμενικό, που ξεκινάει σχεδόν από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής του σήμερα, όπου εκεί εμφανίζονται δυο πρόσωπα που έχουν ταράξει τη «Νέα Αυτοκρατορία», ο Σνόουντεν και ο Mάνινγκ, αυτοί που παρουσίασαν τα δεδομένα όλων μας. Μέσα σε αυτό το τόξο υπάρχει η ανθρώπινη ατομικότητα σε … ταπεινές διαστάσεις, μάλλον ανύπαρκτες.
Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με ένα υλικό ιδιαίτερης ποιότητας και θερμοκρασίας...
Αυτό το υλικό δεν είναι ένα θεατρικό έργο με τον τρόπο που το γνωρίζουμε. Αυτό είναι και το ιδιαίτερα ερεθιστικό: ότι καλείται να κοινωνήσει μαζί μας με όρους όμως θεατρικής γλώσσας. Αυτή η σύγκρουση νομίζω ότι είναι και το ενδιαφέρον και για εμένα προσωπικά, αλλά και για την παράσταση.
Έχετε πει για την « Αυτοκρατορία» ότι «κάποια έργα σε υποχρεώνουν στην άρθρωση μιας νέας γλώσσας που ακόμα δεν γνωρίζεις» και ότι «η παράσταση έχει ένα εσωτερικό ρίσκο» …
Επειδή η γενναιότητα δεν είναι αυτοσκοπός, είναι αναγκαιότητα. Υπάρχουν μερικά κείμενα που αυτό γίνεται ερήμην τους. Αλλιώς δε θα ήταν αυθεντικά. Που σε υποχρεώνουν στην αναθεώρηση της αντίληψης του τι σημαίνει θέατρο. Αυτό το κείμενο ερήμην του σε υποχρεώνει σε κάτι τέτοιο.
Χρειάζεται όμως μια γενναιότητα αυτή η διαδικασία;
Κανείς δεν ξεκινάει να είναι γενναίος εκ προοιμίου, υποχρεώνεται να είναι… Εκείνη τη στιγμή δεν σκέφτεται κανείς τη γενναιότητα, αλλά την αναγκαιότητα, την επιβίωση μπροστά στην «τίγρη». Μετά μπορεί να πει κανείς : «Πώς το τολμήσαμε;» Αλλά αυτό είναι μετά…
Ας μιλήσουμε για την αντιμετώπιση της έννοιας του χρόνου και του χώρου στο εν λόγω εγχείρημα.
Δεν είναι παρελθόν ο μύθος ποτέ. Είναι με έναν τρόπο παρόν συνεχώς. Τέτοια θέματα είναι μεγάλο διακύβευμα για μια θεατρική γλώσσα που θέλει να είναι παρούσα, πραγματική. Όσο αφορά στο χώρο, όπως το περιγράφει το κείμενο της αυτοκρατορίας ή το χώρο που θα γίνει τελικά η παράσταση;
Και τα δυο…
Ο χώρος που περιγράφει η παράσταση έχει το εύρος που έχει η ίδια η αυτοκρατορία, όπως το αναφέρει μέσα η «Αυτοκρατορία», απεδαφικοποιείται, περνάει πέρα από τα σύνορα, είναι ένα βήμα μετά. Κι όμως υπάρχει μια ανελευθερία, Όταν το καταλάβει κανείς είναι εφιαλτικό, αλλά δε θέλω να υπεισέλθω σε αυτό, γιατί το έργο Τέχνης πέρα από οτιδήποτε, όσο αδρά και σκοτεινά και αν είναι τα θέματά του, το ίδιο πρέπει να έχει ομορφιά…
Και για την επιλογή του χώρου; (Επελέγη το φουαγιέ Μ2 ,του Mεγάρου μουσικής Θεσσαλονίκης)
Όταν είδα το κείμενο, είπα δεν έχει καμία σχέση με θεατρικούς χώρους. Θεώρησα ότι μπορούμε να το κάνουμε, αλλά μόνο στην Tate Modern και αμέσως μας έπιασε ένας ενθουσιασμός να βρούμε μια Tate Modern στη Θεσσαλονίκη. Αυτό ,όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι δυνατόν. Βρέθηκε ένας χώρος που μου αρέσει πολύ. Και είπα ότι από τη στιγμή που βρέθηκε ο χώρος, μπορώ να συναντήσω την «αυτοκρατορία». Γιατί έχει μεγάλη σημασία έχει δραματουργικά ο χώρος πιστεύω.
Έχετε πει : «Διατελώ εν παραμυθία και το φροντίζω με προσοχή, μια φράση που εμένα τουλάχιστον με συγκινεί βαθιά...
Αν εξηγήσεις μια φράση που έχει μια συγκίνηση θα χαλάσει. Είναι η παραμυθία από τη μια και αυτή η παιδικότητα που η κοινωνία την εξορίζει από την άλλη. Για παράδειγμα, είναι πολύ χαριτωμένη η εικόνα γιάπηδες να πηγαίνουν στη δουλειά τους με πατίνι και να ανεμίζει η γραβάτα τους προς τα πίσω, είναι σχεδόν σαν ζωντανό κόμικ. Τι ωραίο… Πρέπει να αποδεχτούμε αυτήν την παιδικότητα. Το έχουμε όλοι ανάγκη. Παραμυθία είναι η μετάφραση οποιασδήποτε δυσκολίας ή ζόφου, που μόνο η τέχνη μπορεί να τη γιατρέψει.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ.
