Ο Άρης Σερβετάλης, ένας πολύ ενδιαφέρων και ουσιαστικός καλλιτέχνης, φέτος υποδύεται τον Γκολιάτκιν, σε μια θεατρική διασκευή του έργου του Ντοστογιέφσκι " Ο σωσίας" που παρουσίαζεται στο Θέατρο Ροές σε σκηνοθεσία της Έφης Μπίρμπα. Με αφορμή λοιπόν την παράσταση κάναμε μια συζήτηση για το θέατρο και την ανάγκη μας να εφευρίσκουμε έναν άλλο εαυτό για να υπάρξουμε.
Φέτος επιλέξατε μαζί με την Έφη Μπίρμπα να διασκευάσετε ένα κείμενο του Ντοστογιέφκι , τον «Σωσία». Γιατί;
Έτυχε από μικρός να είχα διαβάσει το «Έγκλημα και τιμωρία» που με σημάδεψε. Είχα καιρό να ασχοληθώ με τον Ντοστογιέφκι , αλλά ένας φίλος έκανε ένα μεταπτυχιακό σε αυτόν, διάβασε το « Πνεύμα το Ντοστογιέφσκι» και με παρακίνησε. Επίσης έτυχε να διαβάσω αυτό το βιβλίο και μου άρεσε πολύ -είναι φοβερό ότι το έγραψε στα 24 του και είναι από τους πρώτους που διχοτόμησε την ανθρώπινη προσωπικότητα. Θεωρήσαμε με την Έφη ότι είναι πολύ κοντά και στον Μπέκετ που είχαμε κάνει και έτσι αποφασίσαμε να το ανεβάσουμε.
Ο κεντρικός ήρωας, ο Γκολιάτκιν, γιατί καταφεύγει σε αυτή τη διπλή προσωπικότητα;
Ο συγκεκριμένος ήρωας έχει τάσεις σχιζοφρένειας, αλλά το έργο ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια μιας περίπτωσης και μιλάει για το δισυπόστατο της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι μια πάλη που κάνει ο Γκολίατκιν με τον εαυτό του για το πώς φαίνεται, πώς θα ήθελε να είναι σε σχέση με τους άλλους, πώς φαντάζεται ότι οι άλλοι θα ήθελαν να είναι ο ίδιος. Και εδώ υπάρχει μια σύγκρουση ανάμεσα σε αυτές τις δυο εικόνες. Ο συγκεκριμένος λέει ότι είναι ένας ασήμαντος άνθρωπος και το έχει δεχτεί, αλλά θα ήθελε να έχει μια θέση στην κοινωνία διαφορετική, να είναι πιο καταξιωμένος. Το γεγονός όμως ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί αυτό που του συμβαίνει, τον περιορίζει.
Αναζητάει λοιπόν ένα σωσία…
Δημιουργεί ένα σωσία για να κάνει όσα δε θα μπορούσε να κάνει ποτέ. Από την αδυναμία του να διαχειριστεί τον εαυτό του δημιουργεί αυτό το είδωλο, αλλά γίνεται όλο αυτό με τόσο αριστοτεχνικό τρόπο στο βιβλίο. Άλλωστε όλοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αναλαμβάνουμε ρόλους , γιατί αλλιώς δεν μπορούμε να επιβιώσουμε…
Έχεις κοινά στοιχεία με τον ήρωα;
Λίγο πολύ έχω κάποια στοιχεία: δυσκολεύομαι κι εγώ στην έκφραση, δε θα με χαρακτήριζα αρκετά κοινωνικό... οπότε έχω σημεία που μοιάζουμε.
Πώς κινηθήκατε για τη διασκευή;
Επειδή πολλές φορές δεν μπορείς να καταλάβεις αν αυτά που συμβαίνουν είναι πραγματικά, ή συμβαίνουν μόνο στο μυαλό του, η μεταφορά έχει γίνει σαν να είναι η όλη παράσταση ένα υποκειμενικό πλάνο του ήρωα, όπου ουσιαστικά μεγεθύνεται από που αισθάνεται και σκέφτεται. Κατά τη γνώμη μου, όταν παίρνεις ένα βιβλίο να το κάνεις παράσταση, καλείσαι να παρουσιάσεις τη δική ανάγνωση και αν κάποιος θέλει να δει πραγματικά πώς είναι το βιβλίο μπορεί απλώς να το διαβάσει. Κι εγώ όταν πάω να δω μια παράσταση θέλω να δω την οπτική του καλλιτέχνη.
Έχουμε λοιπόν πάρει κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο και γι’ αυτό χρησιμοποιούμε και τον όρο διασκευή. Επίσης έχουμε εντάξει ένα κείμενο της Μιχαήλας Πλιαπλιά που συμμετείχε στη δραματουργική διαδικασία, καθώς και αποσπάσματα από άλλα έργα του Ντοστογιέφσκι. Τέλος έχουμε και κάποια κείμενα που προέκυψαν μέσα από αυτοσχεδιασμούς.
Οι υπόλοιποι ηθοποιοί παίζουν τα υπόλοιπα πρόσωπα του βιβλίου;
Κάποια πρόσωπα ναι, αλλά ως επί το πλείστον δείχνουν τον ήρωα σε μια άλλη στιγμή, είναι κάπως σαν να πολλαπλασιάζεται ο ήρωας, λειτουργούν σαν αντικατοπτρισμός του. Αυτή είναι και η ανάγνωση του έργου: ότι ο ήρωας θα μπορούσε να μην είχε βγει από το σπίτι του και να μην είχε συναντήσει κανέναν.
Η δύναμη της λογοτεχνίας στηρίζεται στην αφήγηση και στην περιγραφή. Πώς καλύπτεται στην παράσταση αυτό το κενό που εκ των πραγμάτων έχει μια θεατρική διασκευή;
Μέσα από μια εικόνα, μέσα από μια κίνηση που ουσιαστικά αναλαμβάνει το ρόλο της αφήγησης. Η δουλειά που κάνουμε έχει μια σωματική προσέγγιση. Αν και καθαρά ψυχολογικό το έργο, το αντιμετωπίσαμε σωματικά.
Ασχολείσαι με το σωματικό θέατρο που επειδή όμως είναι κάπως παρεξηγημένος όρος, μπορείς να μας πεις τι σημαίνει για σενα σωματικό θέατρο; Δεν είναι πάντα σωματικό το θέατρο, αφού πάντα υπάρχουν σώματα ανθρώπινα;
Ναι, ακριβώς, το θέατρο είναι σωματικό και στην ακινησία... Όταν μιλάω για σωματικό θέατρο, μιλάω για μια σωματική προσέγγιση του χαρακτήρα, δεν τον αντιμετωπίζεις δηλαδή μέσω μιας ψυχολογικής ανάλυσης, αλλά μέσα από μια συνθήκη που σου επιβάλλει μια σωματικότητα, η οποία τελικά σκιαγραφεί τη διάθεση και την πρόθεση του χαρακτήρα χωρίς να αισθάνεσαι εσύ κάτι, ή το συναίσθημα του ηθοποιού προκαλείται μέσα από αυτή τη σωματικότητα.
Τι κάνει μια παράσταση καλή;
Μι παράσταση για μενα είναι καλή όταν επηρεάζει το χρόνο και το χώρο. Σταματάει το χρόνο και με βάζει σε μια διαδικασία.
Επίσης φέτος διδάσκεις στη Δραματική Σχολή Φωτιάδη;
Νια, είναι η σχολή μου, μου το πρότειναν, δεν ήμουν σίγουρος αν θα τα καταφέρω, αλλά συνειδητοποίησα ότι όταν λες πράγματα με τα όποια καταπιάνεσαι είναι σαν να τα μαθαίνεις καλύτερα. Μέσα από το μάθημα συνεχίζω την έρευνα σχετικά με το λόγο και την κίνηση.
Η γνώμη σου για την εκπαίδευση των ηθοποιών;
Η εκπαίδευση είναι προβληματική, είναι κάπως ανοργάνωτη και χωρίς μέθοδο. Σίγουρα υπάρχουν και εξαιρέσεις, αλλά συνήθως την ευθύνη την επωμίζεται ο δάσκαλος, ενώ είναι και θέμα οργάνωσης μιας σχολής. Αλλά αυτή η οργάνωση δεν υπάρχει ούτε στα σχολεία, όχι μόνο στις δραματικές σχολές. Είναι κάπως εμπειρική η διαδικασία της εκπαίδευσης, αλλά θεωρώ ότι υπάρχουν πολλοί καλοί ηθοποιοί.
Τι θα ήθελες να εμφυσήσεις εσύ στους μαθητές σου;
Τη διάθεση για έρευνα και να ενσωματώσουν στην έρευνά τους και στην παρατήρησή τους τους και άλλες μορφές τέχνης. Επίσης η εκπαίδευση δε σταματάει όταν τελειώνεις τη σχολή. Αυτό που ζηλεύω στους ηθοποιούς στο εξωτερικό είναι ότι μπορούν να συνεχίσουν και πρακτικά την εκπαίδευσή τους. Στον Παπαιωάννου, ας πούμε, είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε σεμινάρια εντός των προβών, αλλά αυτό δε συμβαίνει σε πολλές παραγωγές.
Πώς βλέπεις τα πράγματα στο θέατρο σήμερα στην Ελλάδα;
Έχει τα πάντα το θέατρο, γίνονται τόσο πολλές και διαφορετικές παραστάσεις και ο καθένας μπορεί να δει ό,τι θέλει κι αυτό για μενα είναι πολύ καλό. Μου αρέσει το γεγονός ότι υπάρχει διάθεση πειραματισμού επίσης. Το βασικό πρόβλημα του θεάτρου για μενα στην Ελλάδα δεν είναι το οικονομικό, γιατί θέατρο μπορείς να κάνεις και χωρίς λεφτά… Έχει να κάνει με την τοποθέτηση των ανθρώπων που συμμετέχουν, για ποιο λόγο κάνει κάποιος θέατρο και για ποιο λόγο μπαίνει στη διαδικασία να αφηγηθεί μια ιστορία, γραμμικά ή όχι… Στην πρόθεση και στην τοποθέτηση είναι θέμα.
Ένα μεγάλο σου όνειρο;
Θα ήθελα να γίνονται και πράγματα εκτός Αθηνών, να γίνονται ή να ξεκινάνε και από την περιφέρεια...
Σε ευχαριστώ.
Κ εγώ.
Η παράσταση "Ο Σωσίας" παρουσιάζεται στο θέατρο Ροές από Τετάρτη έως Κυριακή.
A.K.
