Ο Παναγιώτης Αδάμ είναι ένας θεατρικός σκηνοθέτης που φέτος ασχολείται με την όπερα και μάλιστα εις διπλούν : σκηνοθετεί την όπερα « Διδώ και Αινείας» του Πέρσελ στο Θέατρο Βικτώρια και την « Ωραία Ελένη» του Όφενμπαχ στο Olvio.
Σκηνοθετείτε φέτος την όπερα του Πέρσελ « Διδώ και Αινείας» στο Θέατρο Βικτώρια..
Ναι, είναι μια από τις γνωστές όπερες του μπαρόκ, και δη του αγγλικού μπαρόκ. Μάλιστα θα λέγαμε ότι σηματοδοτεί το τέλος της μπαρόκ μουσικής στη Αγγλία. Είχε γραφτεί για ένα σχολείο θηλέων της εποχής. Βασίζεται στην « Αινειάδα» του Βιργιλίου: ο Αινείας φτάνει στην Καρχηδόνα κι εκεί ερωτεύεται τη βασίλισσα, τη Διδώ. Όμως αναγκάζεται να υπακούσει στο καθήκον και στα πρέπει και τότε ο έρωτας καταλήγει μοιραίος. Έρωτας και εξουσία μπλέκονται και οδηγούν σε ολέθρια αποτελέσματα. Ο Πέρσελ έχει επιλέξει συγκεκριμένες στιγμές του μύθου και τις αποδίδει στο έργο, χωρίς φλυαρίες. Η δομή της είναι αποσπασματική και γι’ αυτό είναι πολύ δύσκολη όπερα.
Τι σας ενδιέφερε σε αυτή την ιστορία;
Μια ερωτική ιστορία τόσο παθιασμένη, τόσο έντονη που καταλύει αξιώματα και προσωπικότητες νομίζω αφορά τον καθένα. Δεν ασχολούμαστε μόνο με αυτό το θέμα άλλωστε στη ζωή μας; Νομίζω ότι η εφαλτήριος δύναμη για τα πάντα είναι ο έρωτας. Φυσικά είναι και η μουσική του Πέρσελ που μέσα σε μια ώρα δημιουργεί έναν ολόκληρο κόσμο, η οποία σε μαγεύει. Είναι πολύ δύσκολο αυτό που κάνει ο Πέρσελ, πρέπει να είσαι πολύ προσεχτικός στο τι θα επιλέξεις να βάλεις για να φτιάξεις ένα σύμπαν σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
Πώς αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε μια όπερα;
Είχα κάνει ακόμα μια όπερα παλιότερα τη “Μadame Butterfly” και πάλι σε μικρό χώρο Κάποιοι φίλοι έκαναν μουσικά σεμινάρια σε πόλεις της Ελλάδας. Από αυτά προέκυψε η ιδέα για τη συγκεκριμένη παράσταση που πέρσι ανέβηκε στο Vault και φέτος επαναλαμβάνεται στο Βικτώρια. Επίσης και στο Οlvio σκηνοθετώ την « Ωραία Ελένη» του Όφενμπαχ, που μάλιστα τολμήσαμε να την κάνουμε στα ελληνικά.
Στην όπερα σημασία έχει συνήθως η μουσική βέβαια και όχι τόσο η ιστορία… Πώς λειτουργεί ένας σκηνοθέτης λοιπόν;
Οι ιστορίες στην όπερα μπορεί είναι απλές, αλλά όχι απλοϊκές. Μερικές φορές τις θεωρούμε ασήμαντες. Αλλά εγώ νομίζω ότι πίσω από τις απλές ιστορίες κρύβονται πολλές σημαντικές λεπτομέρειες, αρκεί να θέλουμε να τις ψάξουμε. Κατά την άποψή μου, η μουσική και η ιστορία έχουν εξίσου δυναμική μέσα σε μια όπερα. Το βρίσκω απολαυστικότατο να σκηνοθετώ μια όπερα. Οι λυρικοί τραγουδιστές είναι σαν παιδιά που τους ανοίγεις μια παιδική χαρά και αρχίζουν να παίζουν. Ίσως στην αρχή κάποιοι να ήταν λίγο καχύποπτοι, αλλά τελικά όλοι λειτούργησαν. Ίσως βέβαια στάθηκα πολύ τυχερός με τους συνεργάτες μου, που όλοι είναι φαν της ομαδικής δουλειάς.
Συνήθως οι όπερες παίζονται σε μεγάλα θέατρα. Εσείς τις ανεβάζετε σε μικρούς χώρους. Τις προσαρμόζετε;
Στις ανάγκες του χώρου ναι, αλλά δεν αλλάζουμε τίποτα από το έργο. Η βασική ορχήστρα στο «Διδώ και Αινείας» είναι ένα κουαρτέτο εγχόρδων ( τσέλο,, πρώτο και δεύτερο βιολί και βιόλα) και ένα τσέμπαλο που είναι και το βασικό σχήμα για μια μπαρόκ σύνθεση. Στην «Ωραία Ελένη» έχουμε κάνει μια μεταγραφή για μικρή ορχήστρα. Τα χορωδιακά μέρη και στις δύο, επειδή δεν υπάρχει χορωδία, τραγουδιούνται από τους σολίστες, πράγμα που έχει πολύ ενδιαφέρον,κατά τη γνώμη μου, έχει μια περίεργη λάμψη, ή λέγονται ως σόλο. Αλλά λειτουργούμε πάντα πάνω στον καμβά του έργου και της ιστορίας.
Έχετε κρατήσει την εποχή που διαδραματίζονται;
Έχουμε κρατήσει φόρμες εικαστικές που να παραπέμπουν στην εποχή. Άλλωστε η εποχή μας σήμερα δεν είναι ένα συνονθύλευμα από εποχές; Δε μου αρέσει να χρησιμοποιώ τους όρους « μεταμοντέρνο» ή «σύγχρονο», γιατί μερικές φορές παρεξηγούνται. Όμως σίγουρα τις αντιμετωπίσαμε με μια σύγχρονη υποκριτική κατεύθυνση.
Είναι δύσκολο να καθοδηγήσεις τους λυρικούς τραγουδιστές;
Κοιτάξετε, είμαι, θα έλεγα, όπερα freak. Άκουγα από πολύ μικρός όπερα, η θεία μου ήταν λυρική τραγουδίστρια και κάποια στιγμή κουράστηκα και άρχισα να την επαναεπροσεγγίζω. Προσπαθήσαμε λοιπόν με τους τραγουδιστές να αποφύγουμε τα κλισέ όσο αφορά στην προσέγγιση των ρόλων, που ίσως παλιότερα στις παραστάσεις όπερας είχαν δευτερεύουσα σημασία. Ο βασικός συνεργάτης μου είναι ο χορογράφος. Τα παιδιά λοιπόν δούλευαν με το σώμα τους μια ώρα κάθε μέρα και εννοώ ότι έκαναν σκληρή κινησιολογική δουλειά προκείμενου να φτιάξουν τους ρόλους τους. Οπότε προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε χαρακτήρες και να μη μείνουμε μόνο στο μουσικό μέρος.
Υπάρχει κοινό να στηρίξει την όπερα στην Ελλάδα κι εκτός Λυρικής Σκηνής;
Νομίζω ναι, το κοινό αγκάλιασε την παράσταση και μάλιστα ήταν θεατρόφιλο κοινό ως επί το πλείστον που έφερε κι άλλους. Και για μενα αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το κοινό της όπερας είναι πιο επιφυλακτικό. Το να παίζεται μια όπερα σε μια μικρή σκηνή είναι κάτι καινούργιο για τα ελληνικά δεδομένα, αλλά στο εξωτερικό είναι σύνηθες.
Και μετά από δυο όπερες φέτος, θα συνεχίσετε ή σχεδιάζετε μια θεατρική παράσταση;
Συνειδητοποίησα ότι ακόμα σε έργα πρόζας, η σύνδεση μουσικής και κίνησης με αφορούν άμεσα. Δεν μπορούν να λειτουργήσουν αναπόσπαστα για μενα. Δεν υπάρχει μέρα που να μην έχω ακούσει μουσική και από την άλλη αν η μουσική λείψει, η ζωή μας θα είναι πολύ άνοστη. Η μουσική υπάρχει, ο ήχος και ο ρυθμός υπάρχουν παντού. Ακόμα και ο λόγος είναι μουσική. Οπότε σε ό,τι και να δουλεύω, αυτά για μενα λειτουργούν συνδυαστικά.
Σας ευχαριστώ.
Κι εγώ.
A.K.
