Μιλήσαμε για τον πλατωνικό έρωτα, τη δύναμή του γενικά, την έμπνευση, τον Ξενόπουλο, τη μεγάλη ανάγκη για κάτι άλλο, φτιαγμένο από ένα οργανωμένο, ανθρώπινο σύνολο. Κυρία Σακελλαροπούλου, η ατάκα της Θάλειας πολύ μ' αρέσει, της είπα και εκείνη χαμογέλασε με νόημα.
Γιατί η Αθήνα των "Μυστικών αρραβώνων" θυμίζει την Αθήνα του σήμερα;
Ο Άκης Δήμου που έκανε τη διασκευή του μυθιστορήματος του Ξενόπουλου, τοποθετεί στο στόμα των κεντρικών ηρώων συζητήσεις γύρω από τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της εποχής. Είμαστε λίγο μετά το 1915. Μια χώρα που παραπαίει. Στο έργο, ο βασικός ήρωας είναι ένας γοητευτικός ζωγράφος, ο Νάσος Ανάστης, ο οποίος ερωτεύεται παράφορα την Θάλεια, αλλά επιλέγει, αντί αυτού του έρωτα, μια πεζή πραγματικότητα με μια άλλη γυναίκα. Ένα γαϊτανάκι ασύμπτωτων ερώτων συμβαίνει. Μια διαφυγή από το φως του έρωτα. Οι ψυχές των ανθρώπων είναι ταραγμένες, ο έρωτας είναι παράφορος και όλα αυτά εγώ τα συνδέω με τη γενικότερη ταραχή της εποχής. Ξέρετε κάτι; Εγώ προσωπικά, θα ήμουν ευτυχής, αν μια συνάντηση κατάφερνε να με εμπνεύσει και να με οδηγήσει στον ιδεαλισμό. Οι άνθρωποι ακόμη και σ' αυτό το παρόν αποφεύγουν την έμπνευση και την υπέρβαση. Γι' αυτό οι "Μυστικοί αρραβώνες" σχετίζονται με το σήμερα.
Οι άνθρωποι εμμένουν στη σταθρότητα. Ένας ξέφρενος έρωτας ξεβολεύει..
Εάν ακολουθούσε τον έρωτα, δεν ξέρουμε τι θα μπορούσε να συμβεί. Ένας καλλιτέχνης επιλέγει την πεζότητα ενός γάμου πλάι σε μια σύζυγο που δεν αναγνωρίζει την καλλιτεχνική του ανάγκη. Απορρίπτει μια ζωή πλάι σε μια γυναίκα που τον ποθεί ιδεαλιστικά, σε ένα άλλο επίπεδο και αφήνεται να καθοριστεί από τις επιταγές του καθήκοντος. Δε βοηθούσε και η εποχή, τότε. Δε χώριζε ο κόσμος, έτσι απλά. Υπήρχε μια πιο αυστηρή κοινωνική νόρμα.
Το έργο είναι αυτοβιογραφικό. Ο Ξενόπουλος, η Μυρτιώτισσα και οι επιστολές τους.
Το έργο είναι σχεδόν αυτοβιογραφικό. Ο ζωγράφος είναι ο ίδιος ο Ξενόπουλος. Ο συγγραφέας έγραψε τους "Μυστικούς αρραβώνες" έχοντας εμπνευστεί από τα δικά του βιώματα. Από το πάθος του με την ποιήτρια Μυρτιώτισσα με την οποία έζησε ένα εξαίσιο, πλατωνικό ειδύλλιο. Καρπός αυτού του πλατωνικού έρωτα είναι μια σειρά από καταπληκτικά γράμματα που αντάλλαξαν μεταξύ τους. Η Θάλεια (η Μυρτιώτισσα, δηλαδή) λέει σε κάποιο σημείο κάτι, που ακόμη και σήμερα, μοιάζει πρωτοποριακό "Ποιος σου είπε ότι θέλω να τον παντρευτώ; Εγώ θέλω απλά να είμαι απέναντί του και να τον θαυμάζω". Τον διεκδικούσε σε έναν χώρο έμπνευσης. Μην ξεχνάμε ότι ήταν και νέοι άνθρωποι. Βέβαια, τα ιδεαλιστικά στοιχεία τα φέρεις σε όποια ηλικία και να φτάσεις. Άμα το 'χει η κούτρα σου...
Ο Ξενόπουλος, αν και προερχόταν από εύπορη οικογένεια δεν ήταν αριστοκράτης. Στα έργα του διαφαίνεται η ειρωνία του προς τους αστούς;
Βέβαια και ειρωνεύεται τους αστούς ο Ξενόπουλος. Πολλοί λένε ότι ο Ξενόπουλος στα έργα του δε θίγει το ιστορικό γίγνεσθαι. Ναι, συμβαίνει, αλλά απολιτίκ δεν ήταν. Ήταν προοδευτικός και είχε και άποψη. Επειδή όμως τους αστούς τους ήξερε από μέσα, ήξερε για την αμέτοχη, ουδέτερη στάση τους, στα έργα του φτιάχνει χαρακτήρες αυτής της κουλτούρας. Που δεν ήθελαν να ασχοληθούν παραπάνω με ό,τι συνέβαινε γύρω τους. Αυτό από μόνο του κρύβει μια λεπτή ειρωνία. Απέναντι σ' αυτή την αφασία, σ' αυτό το μότο "εμείς το χαβά μας", ο Ξενόπουλος προβάλλει την εύστοχη ειρωνία του.
Έχοντας ζήσει σε εποχές όπου η θεατρική συνθήκη είχε μια δυναμική, τι νοσταλγείτε σήμερα περισσότερο;
Εγώ τελείωσα το Θέατρο Τέχνης επί Κουν. Μετά συνεργάστηκα με τον Λευτέρη Βογιατζή και τον Βασίλη Παπαβασιλείου που θεωρώ δάσκαλό μου. Είμαι παιδί του σκηνοθετικού θεάτρου και του συνόλου. Ο θεσμός του συνόλου έχει λήξει μαζί με το θεσμό των επιχορηγήσεων. Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν ποντάρει σε νέους ανθρώπους, η χώρα, γενικά, δε στηρίζει τον πολιτισμό. Άρα, μιλάμε για μια χώρα υποανάπτυκτη. Είμαι υπέρ του "εμείς", του "μαζί", της συμπόρευσης. Δε νοσταλγώ αυτό, που σαφώς προϋπήρξε δυναμικά, αλλά συνεχίζω να το υπερασπίζομαι και να το ζητάω. Με νοιάζει πώς παίζει ο διπλανός μου. Με νοιάζει να μιλήσουμε και να καταλήξουμε κάπου. Αλλά αυτή η κρίση που περνάει το "μαζί" είναι μέρος της γενικότερης κρίσης. Αν δε συνεννοηθούμε μεταξύ μας σ' συτή την κρίσιμη, ιστορική στιγμή, δε θα τελειώσει ποτέ αυτό το βιολί. Ας καταλάβει ο καθένας τι θέλει και ας πιστέψει ότι μόνο με ένα ισχυρό "εμείς" μπορούμε να υπερπηδήσουμε τα εμπόδια.
*Η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου είναι η Αθηνά Ανάστη στους "Μυστικούς αρραβώνες" του Γρ. Ξενόπουλου που παρουσιάζονται στο Rex, σε σκηνοθεσία Σ. Χατζάκη.
Χρύσα Φωτοπούλου
