Η εταιρεία θεάτρου «Εν Δράσει» επιστρέφει στην Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου «Επί Κολωνώ» από τις 13 Ιανουαρίου για να παρουσιάσει την παράλογη, κωμικοτραγική ιστορία των δυο νεαρών αυλικών του Άμλετ, του Ρόζενκραντζ και του Γκίλντενστερν, δια χειρός Tom Stoppard. Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Μυλωνάς και οι δυο πρωταγωνιστές, ο Γεράσιμος Γεννατάς και ο Γιώργος Παπαπαύλου, μας μιλούν για το αριστουργηματικό αυτό έργο που με την κωμική του διάθεση επαναδιαπραγματεύεται το τραγικό της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αυτό το έργο είναι βασισμένο στον "Άμλετ". Τι κρατάει από το κλασικό κείμενο και πώς διαφοροποιείται;
Δ.Μ: Ο Τομ Στόπαρντ, ένας από τους σημαντικότερους βρετανούς συγγραφείς και κατόχου Όσκαρ σεναρίου για την ταινία Ο ερωτευμένος Σαίξπηρ, παίρνει δύο «δευτερεύοντες» χαρακτήρες από τον Άμλετ του Σαίξπηρ, τον Ρόζενκραντζ και τον Γκίλντενστερν που τοποθετούνται στο επίκεντρο της δράσης και μέσα από τα μάτια τους παρακολουθούμε την ιστορία και τα πάθη του Πρίγκιπα Άμλετ. Ο Στόπαρντ βάζει στο φόντο τις «μεγάλες» προσωπικότητες του σαιξπηρικού αριστουργήματος, τον Κλάυδιο, την Γερτρούδη, την Οφηλία κ.λ.π και καθιστά ήρωες τους «καθημερινούς» ανθρώπους της διπλανής πόρτας: παρακολουθούμε τους δύο αυτούς τύπους, κλεισμένους μέχρι εκείνη τη στιγμή στο μικρόκοσμό τους, οι οποίοι με ξεναγό τώρα έναν παράξενο θίασο οδηγούνται στον έξω κόσμο και κατ’ επέκταση στη γνώση και την ενηλικίωση.
Γ.Π: Ο Στόπαρντ πήρε τους 2 αυτούς δευτερεύοντες ρόλους του Άμλετ και τους έκανε πρωταγωνιστές. Ουσιαστικά με την ανατροπή αυτή κάνει πρωταγωνιστές 2 καθημερινούς ανθρώπους, κρατώντας όμως όλα τα θεμελιώδη για την ύπαρξη του ανθρώπου ερωτήματα που θέτει ο Σαίξπηρ στον Άμλετ: το μηχανισμό της εξουσίας ,την υποταγή ή την αντίσταση σ’ αυτή, το πώς ο άνθρωπος τοποθετείται μέσα σε μια κοινωνία, πόσο εύκολο είναι να βρει λόγους να δράσει. Είναι στη φύση του ανθρώπου η παθητικότητα και η χωρίς κριτική αποδοχή της άποψης των πολλών άραγε; Η λέξη «αλλαγή» είναι εχθρός της ανθρώπινης συνήθειας, ακόμα και αν αυτή η αλλαγή μπορεί να βελτιώσει μια καθημερινότητα που έχει βαλτώσει.
Είπατε πως είναι ένα ταξίδι γνώσης αυτό το έργο… Τι προσπαθούν να μάθουν και τι μαθαίνουν τελικά;
Δ.Μ: Στη δική μου ανάγνωση της εξαιρετικής αυτής κωμωδίας, παρακολουθούμε τον Ρόζενκραντζ και τον Γκίλντερστερν σε ένα ταξίδι ενηλικίωσης, από τη γέννηση, στη γνώση και το θάνατο. Σε αυτή τη διαδρομή, οδηγός τους είναι ένας παράξενος Θίασος με προεξέχοντα τον Παίκτη. Στο Θιάσο ενσαρκώνεται όλη η δύναμη του θεάτρου ως ένα παιχνίδι άλλοτε αθώο και αστείο άλλοτε σκοτεινό που μπορεί και συμπυκνώνει εμπειρίες και νοήματα και γίνεται φορέας γνώσης και αυτογνωσίας καμιά φορά περισσότερο «αληθινής» και από την ίδια τη ζωή.
Γ.Γ: Οι πρωταγωνιστές προσπαθούν να υπάρξουν και να καταλάβουν έναν κόσμο, όπου κυριαρχεί η ίντριγκα της εξουσίας, το τυχαίο και το αίμα… Πολλές φορές συνθλίβονται, όμως δεν το βάζουν κάτω. Απέναντι στην παντοδυναμία των «ισχυρών» εκείνοι επιστρατεύουν το παιχνίδι, το χιούμορ, την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την τέχνη και τελικά την ίδια την υποκριτική, καταστρώνοντας ένα νέο θέατρο εν θεάτρω με τη βοήθεια του Θιάσου.
Γ.Π: Ο Ρόζενγκραντζ και ο Γκίλντενστερν μέσα από το παιχνίδι του θεάτρου που τους εμπλέκει ο Θίασος θα ανακαλύψουν συναισθήματα και σκέψεις που δεν τις ήξεραν, ή τις είχαν απωθήσει προκειμένου να είναι ασφαλείς μέσα στην αφασική καθημερινότητά τους.
Όλα είναι τυχαία ή μοιραία σε αυτό τον κόσμο;
Δ.Μ: Αφετηρία της πλοκής του έργου είναι το τυχαίο. Το τυχαίο που υπογραμμίζεται με τους δύο ήρωες να παίζουν κορώνα-γράμματα, να συναντούν κάπου στο δρόμο τους έναν άγνωστο τους μέχρι εκείνη τη στιγμή Θίασο, να εμπλέκονται στην ιστορία του Άμλετ και τελικά να πεθαίνουν, θύματα μιας αιματηρής ίντριγκας του παλατιού. Απέναντι σε αυτήν την τυχαιότητα επιστρατεύουν τη κβαντική φυσική σε μια προσπάθεια, όπως λέει ο Γκίλντενστερν ,να οργανωθεί «ένα καθυσυχαστικό όλον» κατανόησης των πραγμάτων. Παρ’ όλα αυτά όμως, η ζωή αποδεικνύεται δυνατότερη της επιστήμης, η εμπειρία και η σύγχυση παραμένει. Κι αν τελικά ο Στόπαρντ αντλεί έμπνευση από το τυχαίο που δείχνει να καθορίζει μέχρι και το θάνατό μας, την ίδια στιγμή κλείνει το μάτι στη δύναμη της επιλογής…
Γ.Γ: Οι δύο ήρωες επιλέγουν να σταματήσουν το παιχνίδι κορώνα γράμματα, να ακολουθήσουν το Θίασο, να ανέβουν μαζί του στη σκηνή, και τελικά να βρεθούν σε μία διάσταση που μόνο η τέχνη μπορεί να τους μεταφέρει. Ακόμα λοιπόν και αν το τέλος τους, όπως και όλων μας, είναι γραφτό, σημασία και ενδιαφέρον έχει πώς επιλέγουν να ζήσουν τη ζωή.
Γ.Π: Το έργο γράφτηκε το 1966. Είναι η εποχή που η κβαντική μηχανική έχει αποκαλύψει έναν άλλο κόσμο πέρα από αυτόν που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και έχει προχωρήσει ακόμα πιο μακριά από εκεί που είχε φτάσει ο Αινστάιν με τη θεωρία της σχετικότητας. Στην κβαντική μηχανική το τυχαίο είναι κανόνας. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Άινστάιν που αδυνατούσε να αποδεχτεί την τυχαιότητα: ''Ο Θεός δε ρίχνει ζάρια'' και η απάντηση του Μπορ: «Σταμάτα να λες στο Θεό τι να κάνει''.
Είναι τελικά κωμωδία αυτό το έργο;
Γ.Γ: Το κείμενο κινείται αριστοτεχνικά ανάμεσα στο γέλιο και το δάκρυ και δίνει σε σκηνοθέτη και ηθοποιούς τεράστια έκταση δημιουργίας κι ερμηνείας. Εμείς προχωρήσαμε σε μια διασκευή του πρωτότυπου, χωρίς όμως να αλλοιώνουμε τα βασικά του θέματα: ενώ στο πρωτότυπο άλλοι ηθοποιοί υποδύονται τους δύο ήρωες και το Θίασο και άλλοι τους χαρακτήρες του Άμλετ, στη δική μας παράσταση είναι οι ίδιοι που παίζουν και όλους τους ρόλους του Άμλετ. Ο Θίασος, δαιμονικό στοιχείο με πολλά πρόσωπα και μεταμορφώσεις, τους προσκαλεί στη σκηνή να παίξουν μαζί το έργο 23, δηλαδή τον "Άμλετ" του Σαίξπηρ σε μια παράσταση που όταν η αυλαία πέσει και τα φώτα σβήσουν όλοι θα είναι πια διαφορετικοί.
Δ.Μ: Πρόθεσή μας είναι να στήσουμε μια κωμωδία με έντονο προβληματισμό και συγκίνηση, μια τραγική κωμωδία θα μπορούσε να πει κανείς που θα βγάζει τη γλώσσα στο θάνατο, μια ελεγεία στη δύναμη που όλοι κρύβουμε μέσα μας και στη χαρά του παιχνιδιού της ζωής. Σε αυτή τη λογική συνταιριάστηκαν όλα τα συστατικά της παράστασης: από τη μουσική μέχρι τα κοστούμια και τα φώτα, θέλοντας να δημιουργήσουμε ένα σύμπαν τρελό, περιπαικτικό, παιχνιδιάρικο, αλλά και σε στιγμές λυρικό, δραματικό που κινείται από την αφαίρεση στην έντονη θεατρικότητα και αναδεικνύει με ενδιαφέροντα τρόπο όλα τα θέματα του έργου.
Ποιοι είναι τελικά ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν;
Γ.Γ: Εγώ υποδύομαι τον Γκίλντενστερν, έναν άνθρωπο του μυαλού: αφετηρία της κατανόησης του κόσμου, αλλά και των βιωμάτων του είναι οι κανόνες, της επιστήμης αρχικώς και κατ’ επέκταση οποιασδήποτε φόρμας μπορεί να βάλει τα πράγματα σε ένα σύστημα οργανωμένο. Ο Γκιλ παρατηρεί, αναλύει, εξισώνει, συμπεραίνει. όμως δύσκολα πράττει. Εγκεφαλικός. όπως είναι, αντιστέκεται στην πρόσκληση του Θιάσου να συμμετέχει στη θεατρική παράσταση που στήνεται, εμπειρία που βγάζει στην επιφάνεια θαμμένα συναισθήματα και ένστικτα τα οποία απειλούν το μέχρι πρότινος «καθησυχαστικό όλον» που ο Γκιλ έχει οργανώσει για τη ζωή του. Τελικά όμως παρασύρεται και ακολουθεί, προσπαθεί διαρκώς να πάρει απόσταση και να αναλύσει αυτήν την εμπειρία, αλλά ακολουθεί. Το θέατρο, διαδικασία ψυχοσωματική που επιζητάει τη μεταμόρφωση, την αναγέννηση μέσα από τους ρόλους, σπάει τα θεμέλια του «όλου» του Γκιλ, τον απομακρύνει από την «ασφαλή» ρουτίνα που έχει μάθει να ζει και αποκαλύπτει έναν εαυτό που ως εκείνη τη στιγμή ήταν κοιμισμένος.
Γ.Π: Ο Ρόζενγκραντζ είναι ένας εξαιρετικά σύνθετος ρόλος κωμικός και τραγικός ταυτόχρονα, είναι ένας καθημερινός άνθρωπος που ζει για χρόνια μια βαλτώδη πραγματικότητα και ξαφνικά του δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσει κάτι καινούργιο και μπαίνει μέσα σ’ αυτό με όλο του το είναι. Θέλει να δει, να αισθανθεί, να προχωρήσει, να κάνει τα πάντα για να μην έρθει το τέλος. Το τέλος που νομοτελειακά είναι αναπόφευκτο. Όμως τρέχει αντίθετα. όσο μπορεί, με όλες του τις δυνάμεις.
Ποσό δύσκολο είναι στην Ελλάδα σήμερα να δουλεύεις ως ομάδα;
Δ.Μ: Εξαιρετικά δύσκολο. Οι κρατικές επιχορηγήσεις έχουν παγώσει, η ιδιωτική πρωτοβουλία αδιαφορεί, τα Δη.Πε.Θε. υπολειτουργούν, κάθε χρόνο έχουμε το θρίλερ αν θα γίνει το Φεστιβάλ Αθηνών και με ποιον καλλιτεχνικό διευθυντή. Ως εκ τούτου, οι ομάδες πρέπει να αγωνίζονται με τα δικά τους, λίγα μέσα για να επιβιώσουν, να παράξουν έργο. Πιστεύω όμως ακράδαντα ότι με ισχυρό θέλω, πολλή δουλειά, λίγη τύχη και τη ζωτική ανάγκη ότι έχουμε κάτι να πούμε, κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να μοιραστούμε, και ο δρόμος βρίσκεται και το όνειρο μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Η Εταιρεία Θεάτρου Εν Δράσει έχει συσταθεί από εμένα, την Άννα Ελεφάντη (ηθοποιός) και τη Θάλεια Δήτσα (χορογράφος/κινησιολόγος). Αντιμετωπίζουμε το κείμενο ως εργαλείο δράσης. Αυτό δε σημαίνει ότι δουλεύουμε ερήμην του κειμένου, όμως αφετηρία είναι το θέμα και οι δράσεις που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, οι λέξεις με άλλα λόγια έρχονται ως στολίδια της δράσης. Η πρόβα είναι μια διαδικασία ανοιχτή, ζωντανή που, με αποφασισμένο το θέμα και μαέστρο τον σκηνοθέτη, συνθέτουμε μια παρτιτούρα με όλους τους συντελεστές να έχουν λόγο και θέση, δε μας ενδιαφέρει μια σχέση όπου ο καθένας κάνει απλώς τη δουλειά του και αποχωρεί. Η παράσταση λοιπόν είναι αποτέλεσμα μιας δουλειάς συλλογικής, σκληρής και σίγουρα συναρπαστικής!
Γ.Π:Το επάγγελμα του ηθοποιού σήμερα στην Ελλάδα του 2015 είναι τρομαχτικά δύσκολο. Όλα είναι εναντίον μας. Κυρίως η πολιτεία, αλλά και πολλοί ηθοποιοί που με τις κινήσεις τους είναι επικίνδυνοι για το επάγγελμα. Αντιστέκομαι με όλες μου τις δυνάμεις στα καπρίτσια των αυτοχρισμένων ''ηγετών'' μια πρόβας, μια παράστασης, ενός κυκλώματος, μιας παρεούλας.
Σας ευχαριστώ πολύ. Κια τους τρεις!
Κι εμείς. Και οι τρεις!
