«Οι “παλαβοί” προφήτες λένε πως η ελευθερία μας έχει διαβρωθεί απόλυτα».
Στη Θεσσαλονίκη, όπου μένει τον τελευταίο καιρό, συνάντησε μια πιτσαρία με την επωνυμία «Αυτοκράτορας». Διασκέδασε με τη σύμπτωση, μπήκε στο δίλημμα αν θα περάσει το κατώφλι της, κι όσο κι αν τον γοητεύει η έννοια της «αυτοκρατορίας», αποφάσισε τελικά να μην δοκιμάσει ούτε ένα κομμάτι της. Τόσο γρήγορα εξαντλήθηκε η σχέση του Μιχαήλ Μαρμαρινού με την προσωπική του αυτοκρατορία, αφού έτσι κι αλλιώς την «καταπίνει» μια άλλη, παγκόσμια.
Με αυτήν ακριβώς την παγκοσμιότητα και τα απέραντα, αλλά απροσδιόριστα βασίλεια της εποχής μας καταπιάνεται στην τελευταία του σκηνοθεσία (για λογαριασμό του ΚΘΒΕ), βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Γιώργου Βέλτσου «Αυτοκρατορία» (I Have your Data).
«Είναι η πραγματικότητα που διατρέχει την ιστορία από την εποχή της πρώτης αυτοκρατορίας στη Βαβυλώνα μέχρι αυτό που ονομάζουμε σήμερα οικονομική αυτοκρατορία, συνδυασμένη με τους προφήτες παλιούς και σύγχρονους: Τους χάκερς που προσπαθούν με μια γλώσσα βίαιη, αλληγορική και αλλοιωμένη να μας πουν αυτό που αντιλαμβάνονται. Από τον προφήτη Δανιήλ ως τον Σνόουντεν μάς λένε κάτω από ποια αυτοκρατορική ομπρέλα ζούμε» εξηγεί.
Ο σκηνοθέτης παρομοιάζει την πληθωρική γραφή και την διακειμενικότητα του Βέλτσου σαν ένα δίχτυ που καθώς βυθίζεται στο θαλασσινό νερό, μπορεί να παγιδεύσει «από παπούτσια μέχρι κοράλλια». Κι ο ίδιος σε ρόλο ψαρά κάνει διαλογή του υλικού του. «Το έργο του είναι μια άτσαλη προφητεία και η παράσταση είναι μια περφόρμανς πάνω σε αυτήν. Είναι μια προφητεία στο παρόν και έχει πολλές πιθανότητες να χαθεί όπως και όλες οι προφητείες που χάνονται στο παρόν τους. Δεν επιτρέπουν δηλαδή στους συγχρόνους τους να αντιληφθούν τι λένε. Έτσι, η αισθητική απόλαυση είναι η μόνη δίοδος για να περάσει το ιδεολόγημα της προφητείας μέσα μας».
Από το διάφανο φουαγιέ του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, με απρόσκοπτη θέα στο αλμυρό μέτωπο του Θερμαϊκού, την ώρα που το πρώτο σκοτάδι της νύχτας νικάει το τελευταίο έντονο φως της μέρας, ο Μαρμαρινός παραδίδεται στη φυσική εικόνα του χώρου – επιβεβαιώνοντας για μια ακόμη φορά πως η τοπιογραφία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη αξία με τη σκηνοθεσία του.
«Μα είναι η δημιουργία τοπίων που επιτρέπουν σε μια σκέψη και σε ένα αίσθημα να απελευθερωθεί. Όταν πρωτοδιάβασα το κείμενο, είπα πως με ενδιαφέρει πολύ υπό έναν όρο: Να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος. Η πρώτη επιλογή μου θα ήταν το Tate Modern στο Λονδίνο, αλλά στη Θεσσαλονίκη ανακάλυψα το αίθριο του Μεγάρου που έχει άλλα, βιβλικά χαρακτηριστικά - όπως το άνοιγμα προς τη θάλασσα».
Με εργαλείο ένα κείμενο που «ξεπερνά το τρέχον ρεπορτάζ ζωής» και εμπνέεται από το δοκίμιο του Μάικλ Χαρντ και του Αντόνιο Νεγκρ «Πλήθος - Πόλεμος και δημοκρατία στην εποχή της Αυτοκρατορίας», ο σκηνοθέτης επιχειρεί να αποκαλύψει πού βρίσκεται ο άνθρωπος μέσα σε μια συνθήκη. «Αν διαβάσεις το δοκίμιο, θα δεις τον άνθρωπο σε σχέση με την παγκοσμιότητα του χρήματος, του διαδικτύου και κατά πόσο έχουν χαθεί οι αξίες της ατομικότητας - που ήταν πάντα κρίσιμες από την εποχή του Διαφωτισμού και που πλέον έχουν αρχίσει να θίγονται σοβαρά. Υπάρχουν, λοιπόν, οι “παλαβοί” προφήτες, οι οποίοι ήταν πάντα δυσάρεστοι και κυνηγημένοι και οι οποίοι λένε πως η ελευθερία μας έχει διαβρωθεί απόλυτα. Όπως αναφέρεται στο έργο “τα τείχη της Βαβυλώνας είναι σήμερα τα μπλογκ σας που σας κλείνουν μέσα”».
Το νέο μοντέλο της αυτοκρατορίας είναι πλέον αόρατο, απεδαφοποιημένο, δεν έχει σημαία κι όνομα αφού όπως υπενθυμίζει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός «η παγκοσμιοποίηση είναι η πρώτη ισχυρή μορφή αυτοκρατορίας». Έχει ωστόσο την αίγλη που περιέγραφε την αυτοκρατορία του παρελθόντος ή είναι ένα βασίλειο, κενό δόξας; «Η σημερινή αυτοκρατορία έχει άλλου τύπου αίγλη και χαρά, στοιχεία που σπάνια συνειδητοποιούνται στην ώρα τους. Η αίγλη είναι πάντοτε ένα νοσταλγικό επίτευγμα».
Κι ενώ σαν χώρα και σαν κοινωνία αναπολούμε συστηματικά τα... αρχαία μας στολίδια, μολονότι χαμένα στα βάθη της ιστορίας, ο σκηνοθέτης -καίριος όπως πάντα- αρνείται να φανταστεί ένα παρόμοιο μέλλον για την Ελλάδα. «Όχι. Αυτού του τύπου οι αυτοκρατορίες που για την πατρίδα μας είναι συνυφασμένες με την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεν υφίστανται πλέον».
Τι θα «προφήτευε» όμως για το μέλλον του πλανήτη και της ανθρωπότητας; Και πάλι φειδωλός. «Οι προφητείες ακουμπάνε σε δυναμικές της κοινωνίας, της ύπαρξης, της ιστορίας, της πολιτικής, της θρησκείας και διατυπώνουν νομοτέλειες. Γι’ αυτό διαβάζουμε την “Αποκάλυψη” του Ιωάννη και λέμε με θαυμασμό “μα πώς γράφτηκε αυτό το κείμενο!”. Μόνο η ποίηση, λοιπόν, μπορεί να αγγίξει τη δύναμη της προφητείας η ποίηση που καταργεί ό,τι ψευτογνωρίζουμε και μας ανοίγει μια άλλη προοπτική στη σκέψη και τη γνώση του κόσμου».
Στέλλα Xαραμή
Πηγή: Tospirto
