Ακολουθώντας τα ίχνη μιας ηρωίδας του Λόρκα τριάντα χρόνια μετά, ο Δημήτρης Καρατζιάς γράφει ένα έργο, το «Αρκετά πια με την Αντέλα» που παρουσιάζεται στο θέατρο Βικτώρια σε σκηνοθεσία της Λ. Μελέμε, για την ιστορία της Μαρτύριο από « Το σπίτι της Μπερνάντας Άλμπα». Παράλληλα συνεχίζει στο Vault, το θέατρο που ο ίδιος δημιούργησε με πολύ αγάπη, το καλλιτεχνικό του όραμα. …
Το "Αρκετά με την Αντέλα" είναι η συνέχεια με έναν τρόπο της Μπερνάντας Άλμπα. Δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολείσαι με τον Λόρκα και το έργο του. Τι σε τραβάει σε αυτό τον συγγραφέα;
Θεωρώ τον Λόρκα συγκλονιστικό συγγραφέα. Ο τρόπος που γράφει είναι μαγικός, έχουν ψυχή τα έργα του. Έχω μελετήσει βαθιά το έργο του και την πορεία του. Ιδιαίτερα «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Πάνω σε αυτό βασίστηκαν και η «Πνιγμονή» (υποψήφια για το καλύτερο κείμενο νεοελληνικού έργου στα βραβεία του Αθηνοράματος ) που ουσιαστικά είναι μια διασκευή του έργου αυτού και το «Αρκετά πια με την Αντέλα». Για να είμαι πιο συγκεκριμένος, στην κυριολεξία πρόκειται για μια μελέτη πάνω σε μια ηρωίδα του Λόρκα την προτελευταία κόρη της Μπερνάρντας, τη Μαρτύριο. Ένα πλάσμα ασθενικό, κουτσό, γεμάτο οργή και κακία, κυρίως για τη μοίρα και την τύχη της, και μετά για οποιονδήποτε γύρω της. Ένα κορίτσι που το μόνο που ζητούσε, όπως κάθε ανθρώπινο πλάσμα, ήταν να αγαπήσει και να αγαπηθεί. Μεγαλωμένη σε ένα αυστηρό σπίτι, στερημένη από στοργή κι αγάπη, όταν ερωτεύεται τον παρ’ ολίγο άντρα της αδερφής της δε διστάζει να χύσει ποτάμι το μίσος της για την αντίζηλό της κι ας είναι η ίδια της η αδερφή, το ίδιο της το αίμα. Ο Λόρκα δημιουργεί εξαιρετικούς χαρακτήρες και τα έργα του έχουν υπέροχη πλοκή. Πιστεύω ότι κάθε σύγχρονος δημιουργός αν μη τι άλλο οφείλει να γνωρίζει το έργο του.
Ποια στοιχεία διατηρείς από το έργο και πώς εκτυλίσσεις τη δική σου ιστορία;
Προσπάθησα να κρατήσω το πνεύμα του Λόρκα και να φανταστώ τη ζωή της Μαρτύριο τριάντα χρόνια μετά. Αν θα μπορούσε αυτή η γυναίκα να ξεφύγει από τη μοίρα της, από το ασφυκτικό οικογενειακό της περιβάλλον. Να ευτυχίσει. Να έχει μια καλή ζωή. Δυστυχώς κάποια πράγματα στη ζωή μας μας στιγματίζουν και προκαθορίζουν την πορεία μας στη ζωή. Η ζωή αυτής της γυναίκας ξετυλίγεται μέσα σε μια ώρα. Προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Βρήκε μια αφορμή να μιλήσει και τίποτα δεν τη σταματάει. Θέλει να αποτινάξει το παρελθόν από πάνω της, να κάνει μια καινούργια αρχή. Το αν θα μπορέσει ή όχι το βλέπουμε στο τέλος.
Είναι μια ιστορία εμμονών και κάθαρσης το "Αρκετά πια με την Αντέλα";
Το έργο όλο είναι επικεντρωμένο στη Μαρτύριο. Στην ψυχολογία αυτής της γυναίκας, στα τραύματα, στα χαμένα της όνειρα, στο παρελθόν της, στις εμμονές της. Ο τρόπος που τη μεγάλωσαν, ο περίγυρός και οι επιλογές της, της στερήσαν το μέλλον. Είναι μια γυναίκα που ζει με τις αναμνήσεις της, τα φαντάσματά της, στοιχειωμένη από το θάνατο της αδερφής της, με τις τύψεις και τον πόνο να την έχουν πετρώσει. Μια γυναίκα που τριάντα χρόνια μετά το τραγικό φινάλε του έργου του Λόρκα, την αυτοκτονία της Αντέλας, τη βρίσκουμε μισότρελη πια να περιφέρεται σε ένα άδειο σπίτι, παρέα μόνο με την ετοιμοθάνατη μητέρα της. Τον πιο σκληρό της δήμιο. Τη γυναίκα που της στέρησε τα πάντα. Και όταν μια κοπέλα κρυφά μπαίνει στο δωμάτιο της για να συναντήσει το "μύθο" Μαρτύριο, αυτή η γυναίκα που έχει μάθει να ζει με τη σιωπή της, ξετυλίγει σαν κραυγή ένα χειμαρρώδη μονόλογο για να δικαιολογήσει τις πράξεις κι τις επιλογές της. Την ίδια τη ζωή και την πορεία της. Ο πόνος της γίνονται λέξεις και οι λέξεις πόνος. Θέλει να μιλήσει, πρέπει να μιλήσει, δεν αντέχει άλλη σιωπή. θέλει να λυτρωθεί. Πρέπει να κυρτωθεί. Απλά γιατί δεν αντέχει άλλο. Με κάθε τρόπο αναζητάει την κάθαρση.
Πώς γίνεται ένα παρελθόν εμμονή και άραγε υπάρχει κάθαρση; τι μπορεί να μας λυτρώσει;
Ένα παρελθόν γίνεται εμμονή όταν ζεις με αυτό στο παρόν και όταν δεν σε αφήνει να ονειρεύεσαι το μέλλον. Την κάθαρση, τη λύση μπορούμε μόνοι μας να τη βρούμε, όταν το αποτινάξουμε. Όταν σταματήσουμε καθημερινά να το σκεφτόμαστε, όταν δημιουργούμε, όταν αισθανόμαστε. όταν διώξουμε από κοντά μας οτιδήποτε μας μιζεριάζει και μας τραβάει πίσω. Μόνο όταν υπάρχει η ελπίδα ότι τα καλύτερα δεν έχουν έρθει ακόμη, μπορούμε να λυτρωθούμε από αυτό.
Είσαι η ψυχή του Vault. Ποιο είναι οι καλλιτεχνικοί στόχοι σας; Τι σας ενδιαφέρει;
Μαζί με το Μάνο Αντωνιάδη πριν τρία περίπου χρόνια δημιουργήσαμε το Vault. Το Vault δεν είναι το κτίριο της Μελενίκου. Το Vault είναι φιλοσοφία, τρόπος ζωής, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την τέχνη σήμερα, οι συνεργάτες μας, οι ηθοποιοί μας, οι παραστάσεις μας, οι θεατές μας. Μας ενδιαφέρει να μπορούμε να κάνουμε τις παραστάσεις μας και ταυτόχρονα να περνάμε καλά μαζί τους συνεργάτες μας, μαζί με τους θεατές μας. Μια μεγάλη καλλιτεχνική- θεατρική οικογένεια. Τόσο απλά.
Πόσο δύσκολο είναι να διαχειρίζεσαι ένα θέατρο σήμερα, χωρίς επιχορηγήσεις και στήριξη. Πώς αντιπαρέρχεστε εσείς τις δυσκολίες;
Φτιάχνοντας όσο καλύτερες παραστάσεις γίνεται. Με ηθοποιούς που αγαπάνε το ίδιο το θέατρο κι όχι όλα τα «άλλα» γύρω από αυτό. Με άπειρες βέβαια δυσκολίες και πολύ σκληρή δουλειά. Χωρίς βεντετισμούς κι ανόητα καπρίτσια. Ψάχνοντας την ουσία, σύμφωνα με τη δική μας αισθητική και αγαπώντας αυτό που κάνουμε. Χωρίς να κοροϊδεύουμε το θεατή και να του πουλάμε φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Με μέσα λιτά αλλά όχι «φτηνά». και με πολύ σεβασμό για τους ανθρώπους που θα πληρώσουν 10 και 15 ευρώ για να δουν τη δουλειά μας. Αντιμετωπίζοντας τις περισσότερες φορές όλες τις δυσκολίες με χιούμορ κι αισιοδοξία.
Έχεις πει ότι οι παραστάσεις σου θέλεις να έχουν πολιτική χροιά. Τι σημαίνει για σενα αυτό; ποια είναι η πολιτική διάσταση στο " Αρκετά πια με την Αντέλα" ;
Πολιτικοποιημένο θέατρο για μένα είναι το θέατρο ντοκουμέντο. Όταν μέσα από μια παράσταση φωτογραφίζεις καταστάσεις. Όταν προσπαθείς, πέρα από το να ψυχαγωγήσεις, διασκεδάσεις, λυτρώσεις το θεατή, να τον βάλεις και σε μια διαδικασία σκέψης. Όταν μέσα από την παράσταση σου, έμμεσα ή και άμεσα, καυτηριάζεις θέματα δύσκολα, που κανείς θεατής αν όλη η παράσταση εστίαζε σε αυτό το θέμα μόνο, δε θα ερχόταν εύκολα να δει. Στις «Μικρές Ιστορίες Φόνων» (παίζονται τώρα στο Vault), για παράδειγμα, ενώ μέσα από 5 ιστορίες περνάει όλη η καταστροφική δύναμη της αγάπης, υπάρχει και ένα μεγάλο μέρος της παράστασης που μιλάει για το ρατσισμό, την ξενοφοβία, την ομοφοβία, την πορνεία, τα ναρκωτικά, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες κλπ. Το θέμα είναι πού θα εστιάσεις και τι θες να πεις με το κάθε έργο που ανεβάζεις ή γράφεις την κάθε φορά. Και σίγουρα δεν εστιάζεις μόνο σε ένα θέμα. Και σίγουρα δεν μπορείς να μην επηρεαστείς από τις εξελίξεις γύρω σου. Αν στο «Αρκετά πια με την Αντέλα» συνειδητοποιήσει έστω και μία μάνα τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει στο παιδί της, στερώντας του τη στοργή και την αγάπη που οφείλει να του δώσει, το κέρδος θα είναι τεράστιο. Μέσα από την ιστορία της Μαρτύριο θίγονται και θέματα πολύ σκληρά, όπως η ενδοοικογενειακή βία και η επιπτώσεις που μπορεί να έχει στη μετέπειτα ζωή ενός παιδιού.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Η σκηνοθεσία δύο υπέροχων έργων. Του «Cliff», του Alberto Conejero , ένας μονόλογος βασισμένος πάνω στη ζωή του χολιγουντιανού σταρ Montgomery Clift, μετά το αυτοκινητιστικό ατύχημα που του κατέστρεψε το πρόσωπο και την «Ψιλικατζού» της Κωνσταντίνας Δελημήτρου, όπου βλέπουμε τις περιπέτειες μιας αξιολάτρευτης ψιλικατζούς μέσα από το μαγαζάκι της στη Νίκαια και ταυτόχρονα τις προσπάθειες της να κάνει παιδί. Δύο κείμενα που αγάπησα από την πρώτη ανάγνωση,
Πώς βλέπεις σήμερα το θέατρο στην Ελλάδα;
Αισιόδοξα. Μέσα σε εποχές ιδιαίτερα δύσκολες για τη χώρα μας και τους συμπολίτες μας το θέατρο ανθεί. Πολλές και καλές παραστάσεις, νέες ομάδες να μπαίνουν δυναμικά στο προσκήνιο, εξαιρετικοί Έλληνες συγγραφείς να δίνουν σιγά σιγά το στίγμα τους, μια νέα γενιά πολλά υποσχόμενων ηθοποιών, πολλοί νέοι χώροι με αξιόλογες παραστάσεις - προτάσεις. Και με ένα διαρκώς αυξανόμενο θεατρικό κοινό. Μόνο αισιόδοξα μπορούν να είναι όλα αυτά.
Γράφεις, σκηνοθετείς και παίζεις. Αν έπρεπε οπωσδήποτε να διαλέξεις ένα από τα τρία;
Τη σκηνοθεσία. Σαν ηθοποιός έχω δουλέψει πολλά χρόνια και σε δουλειές με μεγάλο ενδιαφέρον. Προς το παρόν δε μου λείπει. Συγγραφέας με δυο διασκευές και ένα έργο είναι αστείο να αισθάνομαι. Μόνο περιστασιακά θα μπορούσα να γράφω και όταν κάτι θα ήθελα να πω. Η σκηνοθεσία όμως είναι ένας νέος κόσμος, μαγικός που τώρα ανοίγεται μπροστά μου. Έχω ασχοληθεί με 5 παραστάσεις. Έχω κάνει 5 βήματα. Θεωρώ ότι έχω πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μου. Πολλά πράγματα να μάθω. Πολλές ακόμη οι ιστορίες που θα ήθελα να αφηγηθώ. Μακάρι να μπορέσω.
Ένα μεγάλο σου όνειρο;
Να βγούμε από την κρίση!!!! Να είναι καλά οι άνθρωποι γύρω μου, ευτυχισμένοι και χαμογελαστοί.
Σε ευχαριστώ.
Κι εγώ.
Α.Κ.
