«Το νησί των σκλάβων» του Πιέρ Ντε Μαριβώ ανεβαίνει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, σε μετάφραση και σκηνοθεσία της Μαριάννας Κάλμπαρη. Μίλησα με την Ιωάννα Παππά, που παίζει στην παράσταση, για το συμβολισμό του "Νησιού", την εξουσία και την ελευθερία. Αυτή τη στιγμή, στο ραδιόφωνο, που είναι ανοιχτό απ' το πρωί, ακούγονται οι στίχοι:
Όλοι γίναμε εξουσία,
νόμιμη παρανομία,
και το παίζουμε αρχηγοί.
Τι αρρώστια είν’ αυτή;
Γιατί είναι επίκαιρο το "Νησί των σκλάβων" ;
Το νησί των σκλάβων είναι ένα μέρος, ένας τόπος αδιευκρίνιστος. Μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου. Λειτουργεί σε στιγμές ως καθαρτήριο και σε άλλες ως τόπος βασανισμού. Είναι ένα μέρος στο οποίο καταλήγουν μετά από κάποιο ναυάγιο σκλάβοι με τα αφεντικά τους. Όλοι τους είναι υποχρεωμένοι να υποστούν μια δοκιμασία που έχει ως στόχο την συνειδητοποίηση -επί της ουσίας- δύο εννοιών. Της εξουσίας και της ελευθερίας. Η ανταλλαγή ρόλων είναι υποχρεωτική. Οι σκλάβοι γίνονται αφέντες και αντίστροφα. Στόχος είναι ο παραδειγματισμός κι ο εξανθρωπισμός. Αν αποτύχουν τιμωρούνται. Οι μεν "σκλάβοι" για αλαζονεία κι εκδικητική διάθεση και τα δε "αφεντικά" για άρνηση των ευθυνών τους και μη συνειδητοποίηση της κατάχρησης εξουσίας που έχουν διαπράξει. Η Δημοκρατία και η άσκησή της είναι το ζητούμενο."Ελευθερία δεν είναι αυτό που κάνεις, αλλά αυτό που κάνεις μετά από αυτό που σου κάνουν." (Σαρτρ)
Οι συχνές αναφορές από τους συγγραφείς στην έννοια της εξουσίας δείχνουν ότι αυτή η έννοια είναι ακόμη αδιευκρίνιστη;
Η εξουσία είναι μια έννοια που αντιλαμβανόμαστε πάνω-κάτω όλοι μας, γιατί υπάρχει ως τάση μέσα μας και την συναντάμε, αλλά και την εξασκούμε εμείς οι ίδιοι στην καθημερινότητά μας, μια και η εξουσία ορίζει όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, προσωπικές, επαγγελματικές, κοινωνικές κλπ. Όσο ζούμε σε κοινωνίες που συντηρούν και ευνοούν την κατάχρηση εξουσίας, άρα την απενοχοποιούν, αυτή θα αποτελεί πλούσιο και ενδιαφέρον υλικό για την δραματουργία.
Εσείς ποιον ρόλο υποδύεστε;
Ερμηνεύω το κορίτσι από το ζευγάρι των σκλάβων (Αρλεκίνος - Κλεάνθη). Αναλαμβάνω τον ρόλο της Κυρίας και στόχος μου είναι να το κάνω όσο πειστικότερα μπορώ. Ασκώ τρομερή βία και διασκεδάζω με μανία μέχρι το σημείο όπου αυτή η διαδικασία αρχίζει πλέον να γίνεται εφιαλτική, ασφυκτική και ανυπόφορη για όλους. Η συνθήκη είναι ακραία και οι τέσσερις χαρακτήρες συνειδητοποιούν ότι είναι παγιδευμένοι με τους εαυτούς τους σε ένα παιχνίδι εξουσίας χωρίς τέλος και χωρίς νόημα. Μετά από μεγάλη δυσκολία αρνούμαι τον καινούριο μου ρόλο. Αποδέχομαι την παλιά μου ιδιότητα κι επιλέγω να μην αλλοτριωθώ, έχοντας νιώσει την ίδια φρίκη από την θέση του εξουσιαστή.
Πόσο εύκολο είναι να μάθει κανείς τι σημαίνει ελευθερία (αντιγράφω την ερώτηση);
"Ελευθερία είναι η θέληση να είναι κανείς υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του."Μια θεωρία που αφορά στην γνώση του εαυτού, το πόσο ώριμο είναι το κοινωνικό πλαίσιο που ζει ο άνθρωπος και προς ποια κατεύθυνση έχει λειτουργήσει η διαπαιδαγώγησή του. Στο έργο του Μαριβώ τα άτομα απαλλάσσονται από την ενοχή της κακής τους συμπεριφοράς και καταδικάζονται οι θεσμοί. Τονίζει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν κοινή αφετηρία κι ότι "τυχαία" γεγονότα ορίζουν την μοίρα τους, (πχ. κοινωνική καταγωγή). Οι συνθήκες είναι αυτές που μας επιβάλλουν ένα συγκεκριμένο σύστημα ιδεών και μας κρατούν δέσμιους. Από κει και πέρα ο άνθρωπος έχει το αυτεξούσιο.
Η Φρυνίχου και το Υπόγειο γίνονται σημείο αναφοράς (ατάκα ενός άγνωστου θεατή που καθόταν δίπλα μου). Πώς το σχολιάζετε;
Οι συνθήκες για να λειτουργήσουν μικρότερα θέατρα στις μέρες μας είναι εντελώς αντίξοες. Παρόλα αυτά, κάποιοι πεισμώνουν και δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό σκεπτόμενοι την επόμενη μέρα. Προσωπικά με εμπνέουν και η γενναιότητα και ο ρομαντισμός. Ήθελα να συμμετέχω σε αυτό το νέο ξεκίνημα του Τέχνης, με Καλλ. Διευθύντρια την Μαριάννα Κάλμπαρη και χαίρομαι που είχα την τύχη για πρώτη φορά να παίξω στην σκηνή του Υπογείου. Χρειάζονται σημεία αναφοράς κι ελπίζω το Θέατρο Τέχνης να αποκτήσει ξανά αυτή τη δυναμική.
Χρύσα Φωτοπούλου
