Εκεί που πετούσα, προσγειώθηκα σε κάτι που έχει αιχμηρά πράγματα με σκουριές, που μου προκαλούν την αίσθηση ότι η καταστροφή, η αργή και ανυπόφορη, έχει ιεροτελεστία. Ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να τα κάνει όλα. Και δεν ξέρω τι να πρωτοπιστέψω. Η εξέλιξη έρχεται μετά την καταστροφή ή προηγείται; Η σκηνοθέτης της "Παράνομης οδήγησης", Άσπα Καλλιάνη, μου τα εξήγησε όλα.
Τι σας οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου;
Ο λόγος που σκηνοθετώ είναι ένας: να μοιραστώ με τους συνεργάτες μου και το κοινό κάποια ερωτήματα σε σχέση με την μοναξιά (κοινωνική και υπαρξιακή) και να αναζητήσουμε μαζί τα εργαλεία που θα μας κάνουν να νιώσουμε λιγότερο μόνοι. Το έργο της Paula Vogel είναι γεμάτο μυστικά, κυρίως ενδοοικογενειακά, που αποξενώνουν τους ήρωες του έργου και τους οδηγούν σε αποκλίνουσες συμπεριφορές και λανθάνοντες έρωτες. Ο λόγος που ένα ανήλικο κορίτσι ερωτεύεται τον εξ αγχιστείας θείο της έχει τις ρίζες του στην βαθύτατη ανάγκη μας να ανήκουμε κάπου. Να έχουμε έναν σύμμαχο, έναν συνένοχο, κάποιον που θα δεχτεί την διαφορετικότητά μας ως δώρο και όχι ως απειλή. Αν αυτό μας είχε δοθεί εξ αρχής από την οικογένειά μας, το σχολείο μας, τον κοινωνικό ιστό, τα μυστικά που μας αρρωσταίνουν δεν θα είχαν αξία χρήσης.
Ποιες είναι οι πιθανές του αναγνώσεις στη σημερινή εποχή;
Στην "Παράνομη Οδήγηση", η θέση του θεατή δεν είναι εύκολη. Βλέπει μπροστά του να εκτυλίσσεται μια σχέση παράνομη, επικίνδυνη, κοινωνικά ανήθικη. Και ενώ θα ήταν πολύ εύκολο να υψώσουμε τον δείκτη και να κατηγορήσουμε τον Θείο Πεκ, βρισκόμαστε στη δύσκολη θέση να γίνουμε κάποιες φορές συνένοχοι τους, να κατανοήσουμε μια αδιανόητη κοινωνικά σχέση, να μισούμε τελικά τις αιτίες, αλλά να αγαπάμε τους ήρωες. Αυτή είναι μία από τις πιθανές αναγνώσεις του έργου. Θεωρώ ότι θα υπάρξουν τόσες αναγνώσεις όσοι και θεατές. Ο κάθε θεατής μπαίνει στο μικρό Υπερώο φορώντας τις δικές του εμπειρίες. Κάποιοι φεύγουν τρέχοντας με δάκρυα στα μάτια, κάποιοι άλλοι χαμογελούν λυτρωμένοι από τα δικά τους μυστικά.
Ποιοι είναι αυτοί που ορίζουν έναν έρωτα ως ασύμβατο;
Οι νομικοί, οι βιολόγοι, οι ψυχολόγοι, η οικογένειά μας, οι φίλοι μας, ο χρονότοπος. Σχετικά με τον χρονότοπο για παράδειγμα, σε μια περίοδο πολέμου στο παρελθόν ήταν απόλυτα φυσικό μια γυναίκα να παντρεύεται στα 14 και να κάνει παιδιά. Το ίδιο ισχύει και σε άλλους τόπους σήμερα. Αλλά και στον δικό μας τόπο, οι Ρομά έχουν τους δικούς τους νόμους σε σχέση με το ασύμβατο της ηλικίας. Το θέμα δεν είναι ο ορισμός του ασύμβατου, αλλά η κατανόηση της ανάγκης που μας σπρώχνει κάθε φορά σε κάτι τέτοιο.
Γιατί δεν έχει βρει ακόμη προσφιλή τόπο η διαφορετικότητα, πιστεύετε;
Το άγνωστο μας τρομάζει. Ντράπηκα πολύ όταν διαπίστωσα ότι ο ενός έτους καλοκάγαθος σκύλος μου γαυγίζει σε όποιον δει στον δρόμο να κουτσαίνει ή σε όποιον έχει διαφορετικό χρώμα δέρματος από το χρώμα που γνωρίζει. Και δεν είναι σκύλος που γαυγίζει συχνά, μόνο σε ό,τι τον τρομάζει. Είμαι σίγουρη ότι αν είχε γεννηθεί σε ένα νοσοκομείο θα γαύγιζε σε όσους περπατούσαν γρήγορα και αν είχε γεννηθεί στην Αφρική θα γαύγιζε στον πρώτο λευκό που θα έβλεπε μπροστά του. Ο μόνος τρόπος να μην μας τρομάζει το διαφορετικό είναι να συστηθούμε μαζί του και να το κατανοήσουμε. Όσοι δεν το κάνουμε αυτό θα έπρεπε να κυκλοφορούμε με λουράκι.
Πείτε μου λίγα λόγια για τη συνεργασία σας με το ΚΘΒΕ.
Το Κ.Θ.Β.Ε. είναι ένας οργανισμός με πολύ αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό σε ένα κράτος που δεν ευνοεί-επιβραβεύει τους αξιόλογους ανθρώπους. Θεωρώ ότι αν ο Γιάννης Βούρος είχε το δικαίωμα και τα νομικά εργαλεία να επιβραβεύσει όσους αξίζουν και να στείλει σπίτια τους όσους δεν αγαπούν το θέατρο, το ΚΘΒΕ θα ήταν το απόλυτο πολιτισμικό όπλο της χώρας μας. Αν το κράτος του λύσει τα χέρια και στηρίξει οικονομικά το ΚΘΒΕ, ο Βούρος μπορεί να κάνει θαύματα. Μέχρι τότε δεν ξέρω κανέναν που θα άντεχε να κάθεται σήμερα πάνω σε αυτήν την ηλεκτρική καρέκλα. Εγώ ως σκηνοθέτης πήρα από το ΚΘΒΕ ό,τι καλύτερο είχε να μου δώσει. Εξαιρετικούς συνεργάτες με περιορισμένα όμως εργαλεία. Χρειαζόμαστε εργαλεία.
*Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει το έργο της Πάολα Βόγκελ «Παράνομη οδήγηση» στο νέο Υπερώο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, σε σκηνοθεσία-δραματουργική επεξεργασία Άσπας Καλλιάνη.
Χρύσα Φωτοπούλου
