Η Χρύσα Γεωργαντά, μια Ελληνίδα καλλιτέχνης που ζει στη Μαδριτη, διαπραγμεύεται τη "Μήδεια" του Ευριπίδη, τονίζοντας τη σκοτεινή ύλη, που αποτέλει τον πυρήνα της ύπαρξης αυτής της απόγονου του Ήλιου. Η παράσταση που πρόκειται για μια ελληνο-ισπανική συνεργασία θα παρουσιαστεί στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στις 19 και 20 Απριλίου.
Φέτος σκηνοθετείτε την παράσταση MEDEA-DARK MATTER…. Πρόκειται για μια ανασύνθεση της ευριπίδειας τραγωδίας;
H MEDEA-DARK MATTER είναι η Μήδεια του Ευριπίδη ως κείμενο ε ξολοκλήρου, και μάλιστα σε μια εξαιρετικά πιστή στο αρχαίο κείμενο μετάφραση, από έναν σπουδαίο μεταφραστή, τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πατρών, κ. Θεόδωρο Στεφανόπουλο. Ο υπότιτλος, ή ο δεύτερος κατά κάποιον τρόπο τίτλος, δόθηκε για να υποδηλώσει τη δική μας προσέγγιση που μετέρχεται συν των άλλων πιο σύγχρονα μέσα, όπως τα βίντεο για παράδειγμα, με κάποια από τα πρόσωπα του έργου. Η ιδέα ήταν να εστιάσουμε μεν στη Μήδεια, αλλά προκειμένου να μην έχουμε ένα έργο –μονόλογο, προσθέσαμε σε βίντεο όλους τους άλλους ρόλους, πλην του Ιάσονα , που εσκεμμένα απουσιάζει. Παρίσταται μόνον ως μια φωτογραφία και ηχητικά στο τέλος του έργου. Στο έργο απουσιάζει παντελώς μόνο ο ρόλος του παιδαγωγού , ενώ ο χορός συμβολικά αποτελείται από ένα πρόσωπο επί σκηνής και ένα σε βίντεο. Αλλά στην ουσία πρόκειται για τη Μήδεια του Ευριπίδη. Από την αρχή ως το τέλος.
Τι σηματοδοτεί ο τίτλος Dark matter;
DARK MATTER σημαίνει σκοτεινή ύλη. Επιστημονικά "σκοτεινή" θεωρείται η ύλη που συνίσταται από υποθετικά σωματίδια ύλης άγνωστης σύνθεσης, που δε γίνονται άμεσα ανιχνεύσιμα από τα γνωστά αστρονομικά όργανα παρατήρησης . Ο Ευριπίδης στα έργα του μας προσφέρει ηρωίδες ασταθείς, εύθραυστες, έτοιμες για κάθε βαρβαρότητα. Η Μήδεια που ερευνούμε εδώ επιχειρεί να ολοκληρώσει ένα ακόμη βήμα για την κατανόηση του μύθου. Είναι χαμένη στα πάθη της, έτοιμη για κάθε είδους βιαιοπραγία. Από την άβυσσο της ψυχής της, η «σκιά» μέσα της αναγκάζεται να φανερωθεί και εκφράζεται ανεξέλεγκτα, ακραία. Αυτή είναι η σκοτεινή ύλη του υπότιτλου της παράστασης.
Η δική σας Μήδεια γιατί φτάνει σε αυτή την υπέρβαση; Πράξη εκδίκησης ή τιμωρίας;
Η Μήδεια εκδικείται, αλλά περισσότερο τιμωρεί, και σπαράσσει και σπαράσσεται. Λειτουργεί ως τραγικός ήρωας. Έχει την οργή μιας τιμωρημένης , ταπεινωμένης γυναίκας. Η βάρβαρη καταγωγή της τονίζει και τη βαρβαρότητα του έρωτα και η συμβολική της πράξη της παιδοκτονίας αφαιρεί το δικαίωμα στην αθανασία του Ιάσονα.
Τελικά η Μήδεια παρόλο που σκοτώνει ποτέ δεν τιμωρείται, αντίθετα καθαίρεται. Αυτός που τιμωρείται κατ' ουσία είναι ο Ιάσωνας. Πώς παρουσιάζετε στη δική σας εκδοχή τον Ιάσονα; Και γιατί τιμωρείται;
Ο Ιάσονας είναι παρόν μόνον ως μια φωτογραφία και ακούμε τη φωνή του μόνο στο τέλος Αυτός ο εσκεμμένα απών λόγος οδηγεί τη ματιά μας στο ίδιο ούτως ή άλλως αποτέλεσμα. Οι άνθρωποι πάντα θα πιστεύουν σε αξίες που όμως δεν είναι ίδιες για όλους. Η Μήδεια άλλωστε εισέρχεται στη σκηνή και στο έργο αποφασισμένη να εκδικηθεί, οπότε δεν ακούει τίποτε και ιδιαίτερα αυτόν, τον υπαίτιο της ταπείνωσής της. Η ύβρις του Ιάσονα δεν είναι μόνο ότι την εγκαταλείπει, αλλά ότι καταπατά και τους όρκους του απέναντι στους θεούς. Όρκους που η βάρβαρη Μήδεια υπερασπίζεται Το εγχείρημα μιας δίγλωσσης παράστασης με μια Μήδεια να μιλά μια ξένη γλώσσα μάς επιτείνει την ανάγκη να σκεφτούμε τα παραπάνω, αφήνοντας ανοιχτούς πολλούς δρόμους για τα συμπεράσματά μας. Όλοι είναι έξω από τον κόσμο της Μήδειας, αυτή άλλωστε δεν είναι μια απλή γυναίκα. Είναι ένα παγκόσμιο σύμβολο, μια απόγονος του θεού Ήλιου. Του μεγαλύτερου θεού! Και είναι αυτή που αποφασίζει για τη μοίρα της!
Σε ποιο χωροχρόνο τοποθετείται την παράσταση;
Η παράσταση βασίζεται στο αρχαίο κείμενο και είναι άχρονη και σύγχρονη μαζί, όπως όλα τα αρχαία κείμενα. Άλλωστε η Μήδεια δεν είναι μια απλή γυναίκα, αλλά ένα σύμβολο για όλες τις εποχές. Η παράσταση είναι λιτή αφαιρετική, με ελάχιστα σκηνικά αντικείμενα. Εκτός από την γιγαντιαία οθόνη, στην σκηνή υπάρχει το ομοίωμα ενός αρχαίου όρθιου αργαλειού που κατασκευάστηκε ακριβώς όπως ήταν και στην αρχαιότητα, και οι «αγνύθες» του που λειτουργούν ως υφαντικά βάρη, και κρατούν με το βάρος τους τα στημόνια, κατασκευάστηκαν από τους μαθητές του 1ου Γυμνασίου Σαλαμίνας ( ειδικότερα το Τμήμα Β2) , τον τόπο που έζησε ο Ευριπίδης. Σε αυτόν τον αργαλειό η Μήδεια υφαίνει τα σχέδιά της. Η ζωντανή επίσης παρουσία ενός αφρικανού μουσικού κρουστών, καθώς και η χορογραφία της παράστασης, που βασίζεται πάνω στο αρχαίο πρωτόγονο χορό mandjani, βυθίζουν τη ματιά μας στη σκοτεινή ύλη της Μήδειας.
Πώς χρησιμοποιείτε το video art;
Το video art δίνει το στίγμα του στη συμπαντική προσέγγιση του μύθου και στα φιλοσοφικά ερωτήματα που αυτός γεννά. Για μένα ο μύθος αυτός είναι η ιστορία του Σύμπαντος.
Ο χορός στην αρχαία τραγωδία είναι γρίφος για όλους τους σκηνοθέτες. Εσείς πώς τον διαχειρίζεστε;
Ο χορός συμβολικά παρίσταται με ένα πρόσωπο ζωντανά και ένα σε βίντεο. Τα στάσιμα έχουν μια δομή, όπου το γενικό νόημα εναλλάσσεται με το ειδικό, και ο χωρισμός αυτός εκτελείται εναλλάξ στο βίντεο και στο πρόσωπο που παρίσταται ζωντανά επί σκηνής. Αυτό κρίθηκε αναγκαίο σε μια αυστηρά σφικτή παραγωγή, όπως η δική μας, για λόγους οικονομίας και κυρίως για να κρατηθεί ο συμβολικός ρόλος του χορού. Ενός χορού που χειραγωγείται από τη Μήδεια από την αρχή ως το τέλος.
Υπάρχει άραγε σήμερα η Μήδεια; Μια γυναίκα που τόσο πολύ μπορεί να αφεθεί στα άκρα;
Μήδειες ως προς την πράξη της παιδοκτονίας, ή έστω της σκληρής τιμωρίας και της εκδίκησης, ναι, σίγουρα υπάρχουν και πάντοτε θα υπάρχουν όσο υπάρχει ο έρωτας. Όμως εμείς θέλουμε εδώ να κατανοήσουμε τη σημασία του μύθου. Την τιμωρία δηλαδή που επέρχεται μετά την ύβρη. Η Μήδεια δεν είναι μια φρικτή παιδοκτόνος μάγισσα, αλλά η απόγονος του Ηλίου του φωτός, που ενώ ηττείται στη μάχη της με το πνεύμα, καταφέρνει και το κοιτά κατάματα .Δεν τιμωρείται , αντίθετα αποχωρεί στο φώς και γίνεται η ίδια το χέρι του θεού που τιμωρεί.
Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο;
Κάτι που με κινεί βαθιά, με δονεί θα έλεγα, είναι η έννοια του έρωτα και του θανάτου. Και στη Μήδεια βρίσκω ότι υπάρχουν και τα δύο, καθώς και πολλά άλλα σημαντικά ζητήματα που πραγματεύεται ο Ευριπίδης, που θα χρειαζόμουν κι άλλες προσεγγίσεις στο έργο για να φωτίσω, να ερευνήσω θα έλεγα καλύτερα.. . Σκοπός μου είναι μελλοντικά να το κάνω.
Η παράστασή σας είναι ελληνο-ισπανική συνεργασία…
Ζω στην Ισπανία, στη Μαδρίτη, τα τελευταία έξι χρόνια. Οι Ισπανοί είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με την εκδοχή της Μήδειας του Σενέκα. Εμένα αυτή η σκληρή εκδοχή της δε με συγκινεί ως Ελληνίδα που είμαι. Όμως μου προκάλεσε την περιέργεια πώς θα ήταν μια Μήδεια που μιλά μια ξένη γλώσσα, και τελικά τόλμησα μια Μήδεια που μιλά μια ξένη, βάρβαρη, μη ελληνική γλώσσα, ενώ όλοι οι άλλοι μιλούν ελληνικά. Μια ξένη, βάρβαρη Μήδεια που όμως υπερασπίζεται τις αξίες που οι υπόλοιποι πολιτισμένοι καταπατούν. Και ήθελα πολύ να μιλήσω πολύ για τις αξίες, που στην εποχή μας εξαφανίζονται, ή που όταν υπάρχουν, εκδηλώνονται λανθασμένα προκαλώντας μόνον κακό, τονίζοντας την αίσθηση του μέτρου που χάθηκε. Στην παράσταση MEDEA-DARK MATTER όλοι μιλούν ελληνικά εκτός από τη Μήδεια που μιλά μια ξένη γλώσσα. Ο λόγος εδώ, κατεξοχήν αρετή ανδρική, θριαμβεύει μέσα από μια βάρβαρη θηλυκή γλώσσα που νικά στους ρητορικούς αγώνες με τον Κρέοντα, τον Ιάσονα και τον Αιγέα. Το στοίχημα αυτό της δίγλωσσης παράστασης κερδήθηκε τουλάχιστον ως προς τις πρώτες παραστάσεις στη Μαδρίτη τον περασμένο μήνα. Μ ε ενδιαφέρει να δω πώς θα αντιμετωπιστεί και από το ελληνικό κοινό.
Σας ευχαριστώ.
Κι εγώ.
Πέμπτη 9 Απριλίου 2015
Α.Κ
