-Κύριε Λιβαθινέ, φαντάζομαι ότι οι πολύμηνες πρόβες, η συνεχής τριβή με τους ηθοποιούς και η εξομάλυνση ενός αιώνιου κειμένου σίγουρα απέδωσαν κέρδη ανεκτίμητης αξίας..
Η επαφή με ένα τέτοιο κείμενο είναι για μια ολόκληρη ζωή. Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η ζωή μας είναι οι συναντήσεις μας. Αν σ' αυτές συναντήσουμε και τον εαυτό μας ακόμη καλύτερα. Όμως κινδυνεύουμε να μην συναντηθούμε με τον εαυτό μας οπότε μας απομένουν οι συναντήσεις με τους ανθρώπους. Η συνάντηση με τον Όμηρο ήταν για μένα μια απίστευτη στιγμή. Κόλλησα με αυτό το κείμενο. Δεν περίμενα τόσο. Το αγάπησα, το λάτρεψα. Σαν ένα έργο τέχνης καταρχήν. Σαν μια εμπνευσμένη στιγμή της ανθρωπότητας. Προσπαθείς να μαντέψεις πώς ήταν αυτός ο άνθρωπος που τα είπε όλα αυτά. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι και μια εποχή για την τέχνη όπου πολλά πράγματα δεν έχουν ανακαλυφθεί, δεν έχουν γίνει, δεν έχει υπάρξει η αρχαία τραγωδία, πολλά πράγματα δεν έχουν υπάρξει από αυτά που εμείς φυσικά τα παίρνουμε δεδομένα. Υπήρχε άραγε ένα μέγεθος τέτοιο στην ανθρώπινη ψυχή; Υπήρχε μια τέτοια παρατήρηση της ζωής τεράστια που τον οδήγησε (τον Όμηρο) σε μια κατανόηση των νόμων της φύσης και της ζωής; Υπήρξε μια ανάγκη για λύτρωση του ανθρώπου ώστε να μπορέσει να πει ένα τέτοιο κείμενο; Υπήρξαν άραγε τόσο ταλαντούχοι ηθοποιοί, περφόρμερς που να πρωτοστάθηκαν μπροστά στο κοινό και να του κράτησαν την προσοχή 24 ώρες; Γιατί οι 24 ραψωδίες χρειάζονται 24 περίπου ώρες για να τις πει κανείς όλες. Όλα αυτά είναι ερωτήσεις με τις οποίες κολλάς. Μας απασχόλησαν.
-Πόσο εύκολη ήταν η δραματουργική επεξεργασία της "Ιλιάδας" ;
Διεισδύσαμε στο κείμενο με τη βοήθεια πολύ σημαντικών ανθρώπων που ήρθαν κοντά μας. Ο Μενέλαος ο Χριστόπουλος, ο επιστημονικός συνεργάτης μας, μας βοήθησε στην κατανόηση του κειμένου. Ξέρετε, η επεξεργασία ενός τέτοιου κειμένου δεν απαιτεί μόνο χρόνο, αλλά και συνενοχή με συνεργάτες και ηθοποιούς. Στην περίπτωση της Ιλιάδας αυτό πήρε τεράστιο κόπο και χρόνο και η συμμετοχή της Έλσας Αδριανού σ' αυτό ήταν αποφασιστική. Βέβαια περάσαμε από πάρα πολλούς κύκλους επιλογών για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα που και αυτό μέχρι και σήμερα αλλάζει. Συν το γεγονός ότι με 15 ηθοποιούς-οι οποίοι οι περισσότεροι είναι συνεργάτες μου- δουλέψαμε πάνω σ' αυτό το κείμενο. Και έτσι το κείμενο κατά κάποιον τρόπο αλλάζει γιατί ερχόμαστε εμείς σε επαφή μαζί του. Η συνάντηση αυτή, που σημαίνει δύο κόσμους, ήταν και θα παραμείνει καθοριστική. Οι ηθοποιοί είναι μεθυσμένοι, είναι βαθιά γοητευμένοι, συνεπαρμένοι θα έλεγα.
-Ποια στοιχεία του έπους είναι ακατανόητα από τον σημερινό άνθρωπο;
Καταρχήν η γλώσσα. Είναι σαφές ότι είμαστε ο ίδιος λαός που εξελίχθηκε. Υπάρχει μια συνέχεια σ' αυτή τη γλώσσα. Αν τώρα πιάσουμε έναν κοινό άνθρωπο στον δρόμο, έναν Έλληνα και του διαβάσουμε μια σελίδα της Ιλιάδας δε θα καταλάβει. Είναι η ίδια γλώσσα μα είναι όμως κάτι άλλο. Εκεί υπάρχουν στοιχεία ρυθμού, μελωδίας, στοιχεία γενικά που έχουν χαθεί από τον πολιτισμό μας. Ίσως να μην έχουν χαθεί για πάντα. Αυτό σίγουρα είναι ένα στοιχείο πολύ σημαντικό. Επίσης, η μοναδικότητα αυτού του ανθρώπου που έλεγε αυτά τα κείμενα. Αυτή η μοναδικότητα του ραψωδού που μπορεί να συναρπάσει ένα ακροατήριο. Σίγουρα και κάποι άλλα ιστορικά στοιχεία που για τον σύγχρονο θεατή έχουν μυθικό υπόβαθρο τότε ήταν κοινό κτήμα. Σήμερα δε λέμε τόσα πολλά. Νομίζω όμως ότι το μεγαλύτερο μέρος με λίγη βοήθεια από τους φίλους μου μπορεί να γίνει απόλυτα κατανοητό. Είναι ένα βαθύτατα αριστοκρατικό και λαϊκό είδος ταυτόχρονα.
-Ο ηρωισμός της Ιλιάδας δεν έγκειται στο θάρρος των νικητών τόσο όσο στο μεγαλείο των ηττημένων. Συμφωνείτε;
Στην Ιλιάδα το θέμα νικητής και νικημένος είναι κάτι σχετικό. Στον τρωικό μύθο ξέρουμε ποιοι είναι οι νικητές και ποιοι οι νικημένοι και τι είδους πόλεμος ήταν αυτός. Στην Ιλιάδα δεν νομίζω ότι είναι αυτό που αφορά τόσο πολύ τον Όμηρο. Χρησιμοποιεί 24 ραψωδίες για να τις ανατρέψει όλες στο τέλος. Είναι τρομερό. Μόνο ένας παμέγιστος καλλιτέχνης θα μπορούσε να το κάνει αυτό. Μιλάει για τον πόλεμο, μιλάει για το φονικό, αλλά δεν είναι ΜΟΝΟ αυτό. Είναι ΚΑΙ αυτό. Τελικά νικάει μια έστω προσωρινή κατανόηση, μια συμφιλίωση, μια φιλάνθρωπη κατάσταση. Μια κατάσταση πιο βαθιά, πιο ουσιαστική. Βεβαίως είναι και ο πόλεμος. Αποθεώνεται ο πόλεμος. Είναι μια ένδοξη πράξη, μια αριστεία του καθενός, είναι μια δοκιμασία. Αλλά δε νομίζω ότι τελικά έγραψε γι' αυτό ο Όμηρος. Τον χρησιμοποίησε τον πόλεμο, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα.
-Δουλεύετε με συγκεκριμένους ανθρώπους πράγμα που σημαίνει ότι ο ενδοκώδικας, αν κατακτηθεί, είναι νίκη.
Δουλεύω με έναν πυρήνα ανθρώπων που αγαπάω και με αγαπούν και με ανέχονται. Μια ομάδα ανθρώπων να το πω έτσι που δεν είναι 25αρηδες όπως συνήθως είναι, αλλά 45αρηδες. Δε δουλεύω μόνο με αυτούς. Στο Θέατρο Κεφαλληνίας δουλεύω με άλλους αξιόλογους ανθρώπους. Έχουμε αποφασίσει ότι αυτή η συνύπαρξη μας αφορά.
-Για τις παραστάσεις στην Ολλανδία..
Είναι πολύ σημαντικό για μας αυτό. Μας έχει προσκαλέσει το Εθνικό Θέατρο της Ολλανδίας. Ήρθαν και είδαν την παράσταση. Θα παίξουμε εκεί στις 5 & 6 Οκτωβρίου.
-Έχετε αποτρέψει άνθρωπο ν' ασχοληθεί με το θέατρο;
Έμμεσα ναι. Νομίζω ότι οφείλει να το κάνει κανείς αυτό όταν ασχολείται όπως εγώ ασχολήθηκα κάποια στιγμή με την παιδαγωγική. Θέλω να ασχοληθώ με την παιδαγωγική, με αφορά η παιδαγωγική, δε διδάσκω σε σχολές για συγκεκριμένους λόγους, αλλά γενικά είναι κάτι που αγαπώ. Θεωρώ ότι είναι η ύψιστη υπηρεσία που μπορεί να προσφέρει κανείς σε κάποιον, είναι μια πράξη ευθύνης. Δεν αγαπάμε τους νέους όταν του λέμε: "Όλοι κάνετε για το θέατρο". Στα μαθηματικά, την ιατρική, το τσίρκο δε συμβαίνει αυτό. Το θέατρο κάποια στιγμή έγινε της μόδας. Αυτό που συμβαίνει με τους χιλιάδες άνεργους ανθρώπους που είναι και ηθοποιοί πρέπει να σταματήσει. Αν υπάρχουν έμπειροι άνθρωποι που διδάσκουν και ξέρουν να πουν στον νεό "ξέρεις δεν κάνεις γι' αυτήν τη δουλειά. Κάνεις για κριτικός, κάνεις για σκηνογράφος" οφείλουν να το κάνουν. Εγώ κανά δυο φορές το έχω κάνει. Σκοπός μου δεν είναι να πληγώσω. Αλλά καλύτερα να πληγωθεί τώρα, παρά να το συνειδητοποιήσει όταν θα είναι 40 χρόνων.
