'' Χρειαζόμαστε επειγόντως ένα στοιχειώδη κατάλογο τραυματικής μνήμης. ''
Το σπίτι που μένει ο μεγαλύτερος σύγχρονος ανανεωτής του Ελληνικού Θεάτρου βρίσκεται στα Εξάρχεια.
Έχει μόλις μερικούς μήνες που έχει μετακομίσει εκεί, στις παρυφές του αττικού λόφου, του Λυκαβηττού. Κάθεται απλωμένος σε ένα καναπέ περιτριγυρισμένος από στίβες βιβλίων, για την επόμενη εμπνευσμένη εργασία που προετοιμάζει πάνω στον Μολιέρο. Δεν του αρέσει πολύ το αστικό φως, όπως πέφτει στο σαλόνι, από τις κακοφωτισμένες γωνίες των απέναντι μπαλκονιών και αυτές οι μοναδικές 3 ώρες απέναντι στον Λευτέρη Βογιατζή, μπορεί να γίνονται στο ημίφως, αλλά φωτίζονται από το πιο λαμπρό ελληνικό πνευματικό και καλλιτεχνικό φως.
- Κύριε Βογιατζή, κατανοείτε την εποχή που ζούμε ;
Tείνω να καταλάβω, αλλά μετά περιέρχομαι σε μια κατάσταση όπου δεν έχω καταλάβει τίποτα. Εντυπωσιάζομαι από το γεγονός, ότι οι πολιτικοί, είναι γαντζωμένοι στην καρέκλα, ο λαός δεν τους θέλει και αυτοί εξακολουθούν να μιλούν για εκλογές, την ώρα που χάνεται ο κόσμος κάτω από τα πόδια μας. Όλοι γνωρίζουν και κανείς δεν πράττει αυτό που πρέπει, το καθήκον του.
-Έχετε αισθανθεί ποτέ πειραματόζωο, όπως αυτά που εξουσιάζετε ως “θηριοδαμαστής”στο Θερμοκήπιο του Πίντερ;
- Ναι, του εαυτού μου. Χρησιμοποιώ συχνά τον εαυτό μου ως πειραματόζωο.
-Έχετε βιώσει την προδοσία στην ζωή σας;
Ναι.
-Και το λέτε χαμογελώντας;
Ναι, η προδοσία είναι στοιχείο της ζωής μας. Είναι κάτι που το γεννάει η Φύση. Και τις δυο φορές που προδόθηκα στη ζωή μου, φίλοι με πρόδωσαν.
-Να υποθέσω ότι αυτοί που σας πρόδωσαν είχαν ευεργετηθεί από εσάς;
Συνήθως έτσι συμβαίνει. Άλλος έχει την τύχη να προδίδει και άλλος να μην προδίδει.
-Βλέπετε δελτία ειδήσεων, τον τελευταίο καιρό;
Παρακολουθούσα για ένα διάστημα πολύ έντονα, διαλύθηκα όμως. Κάποιοι δημοσιογράφοι -ίσως οι περισσότεροι- παίζουν παιχνίδια. Επιμένουν ν ασχολούνται με περίεργες λεπτομέρειες, ενώ γύρω γκρεμίζεται το Σύμπαν.
-Θυμίζουν κάποιες φορές, ηθοποιούς οι δημοσιογράφοι;
Όχι, γιατί οι ηθοποιοί είναι καλλιτέχνες και χρησιμοποιούν το ''υποκρίνεσθαι'' ως υλικό της τέχνης τους..
-Ενώ;
-Εννοείτε οι δημοσιογράφοι; Αυτοί χρησιμοποιούν το ''υποκρίνεσθαι'' ως πραγματικότητα.
-Γνωρίζετε ότι πολλοί συνάδελφοί σας, κατά καιρούς, έχουν ''καθοδηγήσει και εκπαιδεύσει'' πολιτικούς, να παίξουν τους ρόλους τους;
Όχι, αλλά, ίσως κι αυτό είναι μέρος του παιγχνιδιού..
-Θα αποδεχόσασταν ποτέ, παρόμοια πρόταση;
-Ας πούμε στην αρχή από μαζοχιστική περιέργεια ίσως δεχόμουν. Από επαγγελματική διαστροφή. Αλλά επειδή και στη περίπτωση του καθοδηγούμενου πολιτικού θα παρασυρόμουν, με τον ίδιο τρόπο που παρασύρομαι στη δουλειά μου στο θέατρο, συναντώντας έναν επίδοξο πολιτικό-υποκριτή-ντουβάρι, θα υπέβαλλα την παραίτησή μου.
-Σκέπτομαι πόσο απηυδησμένος είναι ένας πολιτικός, για να χρειαστεί την βοήθεια ενός ηθοποιού, για να κάνει την δουλειά του...
Όλα πια, είναι ένα είδος κακώς εννοούμενου μάρκετινγκ. Η δουλειά του πολιτικού, είναι η επίτευξη μαρκετινίστικων στόχων και όχι η πολιτική ως υπηρεσία ουσίας.
-Ο Υπουργός Πολιτισμού αγαπάει -λέτε- τον πολιτισμό;
Εδώ υπάρχει θέμα...που ξεκινάει από το γεγονός ότι οι συναντήσεις για τα προβλήματα των καλλιτεχνών με τον Υπουργό Πολιτισμού, μπορούν να θεωρούνται αφύσικες.( Όταν σύμφωνα με τις προεκλογικές δηλώσεις, ο υπουργός εμφανίζεται ως υπηρέτης του λαού.) Σας εξομολογούμαι πάντως, ότι ποτέ δεν μπόρεσα -αφελώς- να καταλάβω πώς γίνεται ένας υπουργός, να είναι πότε Υγείας, πότε Δημοσίας Τάξης και πότε Πολιτισμού, χωρίς να έχει την παραμικρή υποψία για το αντικείμενό του. Τώρα επιτέλους, μπορώ να αντιληφθώ, γιατί δεν ασκείται πολιτιστική πολιτική επί της ουσίας. Για να γίνει όμως, θα έπρεπε να είναι έμφυτο αυτό και να καλλιεργείται το ενδιαφέρον για μια ανώτερη περιοχή ζωής, που δεν υπάρχει σίγουρα. Κάποιοι παίζουν συνεχώς το ίδιο παιχνίδι, προσπαθούν να κερδίσουν μόνο προνόμια. Ανησυχώ βαθειά για τη μνήμη, ως συλλογική μνήμη. Ξεχνάμε, συνέχεια.
- Όλοι ανησυχούμε για τη μνήμη. Εσείς στα δύσκολα από πού κρατιέστε;
Δεν έχω κάποιον ή κάτι στο οποίο να προστρέχω, Είμαι δύσκολος χαρακτήρας. Με τη έννοια ότι αν είχα κάτι θα το αρνιόμουνα, θα βαριόμουν μετά. Μια φορά, είχα πει σε μια ηθοποιό, πολύ αγαπητή μου, για έναν ρόλο που αισθανόταν μιαδυσκολία στο να τα καταφέρει, δυσκολία στο να συγκρατεί τον υπερ-ψυχισμό της, που είναι το Α και το Ω στο θέατρο. Της λέω, «μόλις αισθανθείς ότι δεν μπορείς να συγκρατηθείς, χοροπήδα σαν κατσικάκι». Δεν μπορούσε να το συλλάβει αυτό το πράγμα. Μα μου λέει ''θα φανεί”. Λέω “χοροπήδα”. Και την ώρα που ήταν σε πάρα πολύ δύσκολη θέση, αυτή του υπερψυχισμού, έκανε ΄΄τούπ΄΄ , σαν να έφευγε χοροπηδώντας ελαφρά, μπροστά, μέσα της. Και πάλι ΄΄τούπ΄΄
Μόλις φούσκωνε από κάτι που δεν μπορούσε να το συγκρατήσει, έκανε ΄΄τούπ΄΄ και συνερχόταν .
-Το κάνετε κι εσείς;
Ισως κάνω κι εγώ ένα ΄΄τούπ΄΄ και πάω στο άλλο. Γιατί, επειδή δεν έχω τρόπο να πιστεύω, φοβάμαι κάποιες φορές... κι έτσι κάνω ''τουπ'' για να μπορώ να προχωρήσω.
- Απίστευτο και παμπόνηρο επίσης.
Ναι, τι να κάνεις; Καλό.. (γέλια)
***************
- Παρατηρείτε κι εσείς πως όλοι έχουμε και μια προσωπική εξήγηση, για όλα αυτά που συμβαίνουν;
Όλος αυτός ο κυκεώνας εξατομικευμένων εξηγήσεων, είναι αυτός που δημιουργεί τον φαύλο κύκλο και την μη σχέση με την πράξη.
-Ναι, αλλά αυτό δεν είναι και το ζητούμενο τους, να εξηγούν συνέχεια και να ''ζυμώνονται'' για να μην πράττουν ;
Πιστεύω πολύ στην αναγκαιότητα μιας μικρής σιωπής, για να αφουγκραστούμε να κατανοήσουμε τι μας συμβαίνει, να το αξιολογήσουμε και να σκεφτούμε πώς θα δράσουμε. Χρειάζεται ένας, άλλου είδους, τρόπος σκέψης και δράσης, για κάτι που σε απασχολεί αληθινά.
-Τον Κίμωνα Κουλούρη τον είδατε τις προάλλες;
Μου ήταν πολύ χρήσιμο το τραγικό τρίλεπτο που είδα, με την έννοια ότι την ώρα που τον κοίταζα, άλλο με ενδιέφερε. Με ενδιέφερε κάτι πιο αόρατο. Το γεγονός ότι όντως μιλάει με τέτοιο ύφος, Απίστευτο. Με ενδιαφέρει από πού ξεκινάει ένας τέτοιος άνθρωπος και μιλάει μ’ αυτόν τον τρόπο;
-Λέτε να τον έχει διδάξει συνάδελφός σας;
Όχι, ειδικά αυτόν, είναι της σχολής του ερασιτεχνικού αυτοσχεδιασμού. Πράγματι ήταν υπουργός κάποτε;
-Και εξ απορρήτων του Ανδρέα Παπανδρέου, ως πρωθυπουργού .
Δεν καταλαβαίνω τίποτα. Αυτός δεν ήταν και τίτλος ενός τραγουδιού παλιά;
-Βέβαια, του Γιώργου Κοινούση.
Αυτό ακριβώς χαρακτηρίζει την αίσθησή μου για την τωρινή κατάσταση. Μέσα στη χούντα θυμάμαι οι άνθρωποι που διέθεταν κάποιο χιούμορ, το χρησιμοποιούσαν για να σηματοδοτήσουν μια αφόρητη πραγματικότητα που συνεχίζεται μέχρι σήμερα
-Ο Κοινούσης ταιριάζει λοιπόν στην εποχή μας... “back to the future”. Τί θα γίνει 'ομως, με όλο αυτό το ''μπρος πίσω'' σε αυτήν την χώρα;
Συγγνώμη το μπρος, πότε ήταν;
-Παλιά... ήταν το μπρος. (γέλια)
Πάντως νομίζω ότι η μεγαλύτερη πονηριά των πολιτικών είναι, αυτό το «άστα να συμβαίνουν, γιατί ξεχνιούνται καθώς περνάει ο χρόνος και κάτι άλλο θα πάρει μια δυναμική θέση στον χρόνο.'' Αυτό είναι μια δαιμονική τεχνική…
-...βασισμένη όμως στην ελληνική ιδιαιτερότητα μας, γιατί εμείς ξεχνάμε...
Τα μάτια μας θάπρεπε να μιλάνε από μόνα τους, όταν αντικρυζόμαστε μεταξύ μας, για κάτι που μας αφορά.
-Εννοείται, όπως τότε στην χούντα, που κοιτάζονταν οι άνθρωποι και συνεννοούνταν με τα μάτια;
Ακριβώς, αλλά εγώ δεν βλέπω τώρα κάτι τέτοιο. Που σημαίνει ότι οι άνθρωποι είναι κατά κάποιο τρόπο αποδεκατισμένοι.Αυτή η υπόγεια συννενόηση που δεν έρχεται, θα μπορούσε να είναι η αρχή της αληθινής αντίδρασης
-Ποια είναι η δική σας πρόταση για το πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτήν την φθορά που ζούμε τώρα.;
Εντιμότητα απέναντι στον εαυτό μας . Ίσως να μπορούσε να γίνει μεταδοτική .
-Ποια αλλαγή θα έπρεπε να γίνει… σε τί;
Στο τέλμα, εκεί που είμαστε, στον πάτο του βαρελιού.
-Και ποιό είναι αυτό το τέλμα, ποιός ξέρει ποιό είναι το τέλμα..
Και το τέλμα χωρίζεται σε κύκλους, όπως η κόλαση, το καθαρτήριο, ο παράδεισος. Το τέλμα έχει ομόκεντρους κύκλους, Μιλάμε για το οικονομικό, αλλά υπάρχει και άλλο τέλμα δίπλα και άλλο, είναι μια αλυσίδα τελμάτων. Στάσου μια στιγμή άνθρωπέ μου, πάρε μια ανάσα, πάθε αυτό που πρέπει να πάθεις και δες την αλήθεια, κατάλαβε ποιά είναι η κατάσταση.
-Και τραβά τον δρόμο, έστω και μόνος σου;
Είναι ακόμα πολύ νωρίς για να έχουμε ξεφύγει από τις παγίδες της μεταεμφυλιακής περιόδου κι ας νομίζουμε ότι έχουν περάσει πολλά χρόνια. Δεν έχει περάσει αρκετός καιρός για να αλλάξει αυτή η παλιά νοοτροπία. Οι πολιτικοί και με τις εκλογές αυτό κάνουν, ενισχύουν την ανάγκη του λαού να έχει συμφέροντα από αυτούς. Και έχουν ανακαλύψει τον τρόπο να το κάνουν αυτό, ασυνείδητα, μόνο του γίνεται από γενιά σε γενιά. Δεν πιστεύω πια ότι κάποιος θέλει να γίνει πολιτικός, αν δεν έχει στο νου του, τα χρήματα, φυσικά και την εξουσία. Πώς να βρεις πολιτικό να μην δώσει σημασία στα συμφέροντα; Γίνεται αυτό;
-Όχι… Πόσο ακόμη, λέτε, ότι θα μας στοιχίσει η έλλειψη μνήμης;
Πράγματι, η μνήμη λείπει απο τους Έλληνες, νομίζω ότι θα ήταν εθνικό καθήκον, να καταγράψουμε τα 100 σημεία που μας έχουν κάνει να υποφέρουμε όλα αυτά τα χρόνια, με την υποχρέωση να τα επαναλαμβάνουμε καθημερινά. Να διατηρούμε έστω και με το ζόρι τη μνήμη ζωντανή, έστω και μ’ έναν στοιχειώδη κατάλογο τραυματικής μνήμης.
-Πρόταση για να γλυτώσουμε από το Τέρας, έχετε;
Θα ήταν ευφυές, αν φτάναμε στο σημείο να αξιοποιήσουμε αυτήν την τρομερή ευκαιρία της κρίσης, για να ορμήσουμε στην ύπαιθρο και να οργανώσουμε σωστά τον σχεδιασμό καλλιεργειών και επιχειρήσεων, ώστε να ξαναζωντανέψει όλη η χώρα.
-Με ποιό θεατρικό έργο μοιάζει η Ελλάδα σήμερα;
Σε κοινό πρόγραμμα «Του Κουτρούλη ο γάμος» του ‘Ελληνα Ραγκαβή και ''Η Φαλακρή Τραγουδίστρια'' του Ευρωπαίου Ιονέσκο.
REAL NEWS 22/1/2012
