Της Χρύσας Φωτοπούλου
Το απόγευμα της Παρασκευής, πριν το χαλάζι, πήγα μέχρι το θέατρο "Τζένη Καρέζη" για να μιλήσω με τον Κώστα Καζάκο. Είχα στο μυαλό μου κάτι σύντομο για να προλάβουμε. Δε φανταζόμουν ότι σε 7 μόνο λεπτά μπορεί να χωρέσει το 100% της ουσίας. Δεν υπάρχει πρώτη ερώτηση. Πες ότι ξεκινάει ένα είδος αφήγησης που διακόπτεται μόνο από ένα σχόλιό μου και δύο ερωτήσεις.
Παίζουμε το "Τέλος του παιχνιδιού" του Μπέκετ που το θεωρούμε και εμείς και θεωρείται από τους ειδικούς ένα από τα σημαντικότερα έργα της σύγχρονης δραματουργίας. Και είναι περίεργο πώς, ενώ δεν παίζεται πάρα πολύ, είναι τρομερά γνωστό σε όλον τον κόσμο, ακόμη και σε ανθρώπους που δεν έχουν πάει ποτέ στο θέατρο. Ακούνε Μπέκετ "Τέλος παιχνιδιού" και λένε "Α!" και μπορεί να μην έχουν δει ποτέ Μπέκετ. Είναι περίεργο πώς αυτοί οι τίτλοι δύο έργων του, "Το τέλος του παιχνιδιού" και "Περιμένοντας τον Γκοντό" είναι πολύ διάσημοι. Το γιατί το αντιλαμβάνομαι τώρα που το δουλέψαμε το έργο. Όπως όλοι οι μεγάλοι δραματουργοί, ο Μπέκετ καταφέρνει με πολύ απλές κουβέντες, με απλά λόγια να δείχνει όλες τις μικρές, καθημερινές αλήθειες που είναι γεμάτη η ζωή μας και δεν μπορούμε εμείς να τις δούμε. Αυτός τις κάνει τόσο πολύ κατανοητές, με βάθος, έτσι όπως τις αντιλαμβάνεται όλος ο κόσμος. Δηλαδή, φιλοσοφεί απάνω στη ζωή και το θάνατο, όπως κάνει όλος ο κόσμος. Γιατί δεν υπάρχει άνθρωπος που να μη φιλοσοφεί απάνω στη ζωή και το θάνατο. Τι είναι η ζωή, αν έχει νόημα, αν δεν έχει και τι είναι ο θάνατος. Κανένας άνθρωπος δεν υπάρχει που να μην φιλοσοφεί. Και με όλη του τη σοβαρότητα, μάλιστα. Από αυτή την άποψη είναι ένα πάρα πολύ χρήσιμο, πάρα πολύ επίκαιρο, ζωντανό έργο που το θεωρούμε διαχρονικό ακριβώς γιατί έχει αλήθειες που έχουν διάρκεια. Και οι γενιές που θα έρθουν θ' ασχοληθούν με αυτά τα ζητήματα. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Ο Μπέκετ με αυτό το έργο βοηθά πολύ τον άνθρωπο να καταλάβει με έναν απλό, ποιητικό τρόπο, -είναι μαγευτικός ο τρόπος του, η γλώσσα του, οι σχέσεις των ηρώων, αυτό το ζευγάρι του αφεντικού και του δούλου, ο Χαμ και ο Κλοβ, που είναι τα δύο βασικά πρόσωπα και οι άλλοι ρόλοι που είναι ο Ναγκ και οι Νελ,οι γεννήτορες του Χαμ, (ζουν πεταμένοι μέσα σε δυο σκουπιδοντενεκέδες), είναι σχέσεις που τις ζούμε κάθε μέρα. Η επιδίωξή μου ήταν να καταλάβει ο κόσμος ότι αυτό που βιώνει, η καθημερινότητά του, είναι ο Κλοβ και όπως ο Κλοβ πρέπει να απελευθερωθεί από το αφεντικό και να φύγει απ' αυτή την καταπίεση, τη ζωώδη κατάσταση που του έχει επιβάλλει, έτσι πρέπει κι εμείς να απελευθερωθούμε. Και λέει το πολύ απλό πράγμα, ποιος δεν το ξέρει ότι το αφεντικό δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το δούλο, ενώ ο δούλος, αν απαλλαγεί από το αφεντικό γίνεται άνθρωπος. Αυτό είναι το συγκλονιστικό. Τόσο απλό, τόσο αληθινό.
Πράγματι (αφήνω το σχόλιό μου).
Απλό, ούτε μεταφυσική έχει, ούτε αγωνίες τέτοιες που λένε για τον Μπέκετ ότι είναι γεμάτος αναπάντητα ερωτηματικά, υπαρξιακά προβλήματα, μεταφυσική. Ο Μπέκετ ζωγραφίζει την πραγματικότητα που βιώνει ο κόσμος όπως οι αρχαίοι τραγικοί, με τέτοια καθαρότητα και με τέτοιο παγκόσμιο πνεύμα. Είναι παγκόσμια σύλληψη αυτό. Όπως κατάφεραν οι μεγάλοι, στα παλιά χρόνια, οι Αττικοί.
Κύριε Καζάκο, ο Κουν δεν είπε πει πως, όταν ανέβασα Μπέκετ, κατάλαβα την Τραγωδία; τον ρωτά ο Κ.
Ε, βέβαια. Ο μόνος συγγραφέας σύγχρονος που κάνει άμεση επαφή με τους αρχαίους είναι ο Μπέκετ. Καταφέρνει με σημερινή γλώσσα να κάνει σύγχρονη τραγωδία.
Αυτό που είπατε πριν για τον δούλο και το αφεντικό μπορεί να το αντιληφθεί το κοινό; τον ρωτάω εγώ.
Νομίζω, αν είμαι ευχαριστημένος με τη δουλειά που κάναμε, είναι ότι καταφέραμε αυτό. Και το λέει ο κόσμος. Κάνατε κατανοητό, λέει, ένα τέτοιο έργο.
Το κοινό βλέπει αυτά ακριβώς που του έχουν συμβεί. Πώς έχουν χειραγωγήσει τον κόσμο και τον έχουν ρίξει σε αυτή τη χαβούζα της επιβίωσης, που είναι ζωώδης κατάσταση. Ο άνθρωπος δεν επιβιώνει έτσι. Το ζώο επιβιώνει. Ο άνθρωπος επεμβαίνει στη ζωή του, την αλλάζει. Νομίζω ότι έχουμε πετύχει μια παράσταση, η δουλειά δηλαδή των τεσσάρων ηθοποιών που αναλάβαμε την ευθύνη του έργου, που καταφέρνει να κρατά το ενδιαφέρον του κόσμου αμείωτο σε όλη τη διάρκεια, δεν έχει διάλειμμα, πάει μονοκόμματο το έργο, αλλά δεν ακούγεται κιχ κάτω. Είναι κατανυκτική η παρακολούθηση. Αυτό σημαίνει ότι δε χάνονται. Αυτό είναι το σημαντικότερο που καταφέραμε.
Ωραία. Μια χαρά τα είπατε. Σας ευχαριστώ.
Καλά να' σαι.
*To Θέατρο Καρέζη παρουσιάζει ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα του σύγχρονου θεάτρου, το αριστούργημα του Σάμουελ Μπέκετ «Τέλος του παιχνιδιού» (Πεμ-Κυρ).
