Στον Έρνστ Τσίλλερ η Αθήνα χρωστάει μερικά από τα ωραιότερα κτίριά της. Ποιος όμως ήταν αυτός ο ιδοφυής αρχιτέκτονας που έφτασε στη χώρα μας εξαιτίας ενός μεγάλου έρωτα;
Ο Έρνστ Τσίλλερ (Ernst Moritz Theodor Ziller, Όμπερλόσσνιτς, 22 Ιουνίου 1837 - Αθήνα, 12 Νοεμβρίου 1923) ήταν Σάξωνας αρχιτέκτονας που απέκτησε αργότερα την ελληνική υπηκοότητα.
Ο Τσίλλερ γεννήθηκε σε μια οικογένεια που λειτουργούσε την κατασκευαστική εταιρία Gebrüder Ziller στο Όμπερλόσσνιτς-Ράντεμποϊλ (Radebeul)[1]. Σπούδασε αρχιτεκτονική στη Βασιλική Σχολή Οικοδόμησης στη Δρέσδη. Έλαβε μέρος σε διαγωνισμό της ρωσικής κυβέρνησης για την ανοικοδόμηση τις Τιφλίδας και κέρδισε, αλλά ήδη είχε ανοίξει επαφές με τον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν. To 1858-59 εργάστηκε για το γραφείο του Χάνσεν στη Βιέννη. Ήρθε στην Αθήνα νεότατος, το 1861, με προτροπή του δασκάλου του, Θεόφιλου Χάνσεν, ως επόπτης για το κτίσιμο της Σιναίας Ακαδημίας[. Στην αρχή ο Τσίλλερ αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα με την τοπική νοοτροπία, συμπληρωματικά υπήρχαν διαφορές με τον ευεργέτη του έργου της Ακαδημίας. Έφυγε προσωρινά για την Ιταλία κάνοντας διακοπές και μαζεύοντας εντυπώσεις επέστρεψε στη Βιέννη.
Μόλις το 1868 επέστρεψε στην Αθήνα μαζί με την Ελληνίδα πιανίστρια Σοφία Ντόντου που γνώρισε στη Βιέννη.Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα, όπου ο Τσίλλερ έλαβε την ελληνική υπηκοότητα και έζησε στην Αθήνα επί 60 ολόκληρα χρόνια, ως το τέλος της ζωής του. Προκειμένου να χτίσει την ιδιωτική κατοικία του, το 1882 αγόρασε ένα οικόπεδο στο οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Ακαδημίας, Σόλωνος, Ιπποκράτους και Μαυρομιχάλη με συνολικό εμβαδόν 1.060 τ.μ. και οι εργασίες ανέγερσης - με μελέτη και επίβλεψη του ιδίου ασφαλώς - ολοκληρώθηκαν το 1885.
Στη συνέχεια ο Τσίλλερ εργάστηκε στην Ελλάδα ανεξάρτητα. Μεταξύ 1872-82, έγινε καθηγητής του Πολυτεχνείου στην Αθήνα απ' όπου απολύθηκε το 1883 γιατί αρνήθηκε να συγκαλύψει τις οικονομικές καταχρήσεις που καθυστερούσαν την ανέγερση του Ζαππείου. Ασχολήθηκε εντατικά με την αρχαιολογία και ανακάλυψε την ηθελημένη καμπυλότητα στην κατασκευή του Παρθενώνα και άλλων αρχαίων μνημείων. Το 1869 συνέχισε την ανασκαφή του Παναθηναϊκού Σταδίου και παρακάλεσε τον βασιλιά για την χρηματοδότηση τον ανασκαφών. Ανέσκαψε και αποτύπωσε το Θέατρο του Διονύσου στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, μελέτησε την αρχιτεκτονική δομή του Παρθενώνα, σχεδίασε τα λείψανα των αετωμάτων και είναι από τους πρώτους που κατέγραψαν την πολυχρωμία στα αγάλματα και στα αρχιτεκτονικά μέλη του Θησείου, του Ερεχθείου, του Ναού της Αφαίας στην Αίγινα κ.ά. Από τις μελέτες αυτές ο Τσίλλερ εμπνεύστηκε τα διακοσμητικά στοιχεία για τις κατοικίες του. Γενικά το ύφος του, εκλεκτικό στο πλαίσιο του νεοκλασικισμού, εμπνέεται από την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο, την Αναγέννηση αλλά και από βορειοευρωπαϊκά στοιχεία.
Στον Πειραιά κατασκεύασε, κοντά στην σημερινή πλατεία Αλεξάνδρας, την επονομαζόμενη "Συνοικία Τσίλλερ" ή "Συνοικία των Επαύλεων", με τον σκοπό την πώληση των ακινήτων. Αργότερα ίδρυσε εταιρία κατασκευής οικοδομικών υλικών. Κατά διαστήματα τον βοηθούσαν τα αδέλφια του από την Γερμανία ως πολιτικοί μηχανικοί και αρχιτέκτον
Η δημιουργική σκέψη του Τσίλλερ συνδυάστηκε με την αισθητική της εποχής του βασιλιά Γεωργίου Α΄. Σε αντίθεση με τον δάσκαλό του, Θεόφιλο Χάνσεν, δημιούργησε το έργο του στην ηλιόλουστη Αττική και όχι στον ομιχλώδη βορρά. Το μέγεθος της Αθήνας επέβαλλε διαφορετικές κλίμακες και αναλογίες από αυτές των πρωτευουσών του βορρά, ώστε να είναι σύμφωνες με τα αισθητικά, φυσικά και ιστορικά δεδομένα του τόπου. Ο Τσίλλερ προσαρμόστηκε σε αυτά και τελικά επηρέασε την ελληνική αρχιτεκτονική, περισσότερο από κάθε άλλον αρχιτέκτονα, δίνοντας στην Αθήνα τον ευρωπαϊκό της χαρακτήρα.
Το 1872 διορίστηκε καθηγητής στο Σχολείο των Τεχνών, το μετέπειτα Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, από το οποίο εκδιώχθηκε το 1883 γιατί αρνήθηκε να συγκαλύψει τις οικονομικές καταχρήσεις που αφορούσαν την ανέγερση του Ζαππείου.
Λόγω της θέσης του στο Πολυτεχνείο, της εύνοιας του βασιλέα Γεωργίου Α', αλλά και χάρη στις αναμφισβήτητες ικανότητές του, ο Ερνέστος Τσίλλερ ανέλαβε το σχεδιασμό των σημαντικότερων δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων στην Αθήνα το β' μισό του 19ου αι. Τα κτίριά του είναι άμεσα αναγνωρίσιμα. Τα μεν δημόσια διατηρούν το ελληνικό πνεύμα του κλασικισμού ή της βυζαντινής παράδοσης τα δε ιδιωτικά χαρακτηρίζονται είτε από τον αθηναϊκό νεοκλασικισμό (στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας) είτε από τον εκλεκτισμό (στην ύστερη περίοδο).
Ο Τσίλλερ ήταν πρωτοπόρος όχι μόνο στον σχεδιασμό αλλά και στη κατασκευή, έτσι πίσω από τις τοιχογραφίες, τα αγάλματα και τους κίονες, εφάρμοσε τεχνολογίες που στην εποχή τους ήταν ασύλληπτες όπως στην οικία του Ερρίκου Σλήμαν (το Ιλίου Μέλαθρο σήμερα Νομισματικό Μουσείο), στην οποία έβαλε ρολά στα παράθυρα, εγκατάσταση φωταερίου, πυροπροστασία, σύστημα θέρμανσης και εξαερισμού με αεραγωγούς που κατέληγαν στα δάπεδα των δωματίων!
Τα κτίρια που του αποδίδονται ξεπερνούν τα 600 αλλά το έργο του, υπό την μορφή σκίτσων, σημειώσεων και επιστολών, παραμένει στο σύνολό του ανεκμετάλλευτο. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του συγκαταλέγονται τα περισσότερα κτίρια της βασιλικής οικογένειας, το προεδρικό μέγαρο, το Βασιλικό Θέατρο της Αθήνας (Εθνικό θέατρο), τα θέατρα της Πάτρας και της Ζακύνθου, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, το Κεντρικό Ταχυδρομείο, το Χημείο, η Αγορά του Πύργου, ο ναός του Αγίου Λουκά Πατησίων, ο Ναός της Φανερωμένης στο Αίγιο, τα περισσότερα κτίρια στο Λαύριο, τα μέγαρα Σλήμαν, Πεσματζόγλου, Σταθάτου, Συγγρού και φυσικά το κτίριο του Ελληνικού Γενικού Προξενείου στη Θεσσαλονίκη.
