Μεγάλο όσο και πολυδιάστατο ταλέντο, ο Γιάννης Μετζικώφ εντυπωσιάζει, για μια ακόμη φορά, με την τωρινή παρουσίαση του σκηνογραφικού του –αποκλειστικά– έργου στην Εθνική Πινακοθήκη. Έργο απόλυτα και πολυσήμαντα καταξιωμένο, που θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε, μετά από την Πινακοθήκη, στη Γλυπτοθήκη, στο Γουδί. (από τις 16 Οκτωβρίου 2010 μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου 2011).
Στον άρτια διευθετημένο από τον ίδιο τον καλλιτέχνη εκθεσιακό χώρο της Εθνικής Πινακοθήκης, ο Μετζικώφ μεγαλουργεί στη θέαση των υπέροχων κοστουμιών, των προσωπείων και γενικά όλων των εξαρτημάτων μιας σκηνικής παρουσίας που εμπνεύστηκε και σχεδίασε με πολλή φαντασία, πάθος και, κυρίως, αγάπη για τη δουλειά του. Πρόκειται καταρχάς για μια πανδαισία χρωμάτων, άρρηκτα συνδεδεμένη με την κορυφαία φαντασία του χαρισματικού ζωγράφου-σκηνογράφου.
Τελειομανής –ενστικτωδώς– ο Μετζικώφ και στο σκηνογραφικό του έργο, δίχως τίποτα να αποκαλύπτει εδώ τον κάματο και την ένταση της προσπάθειας, έχει κατορθώσει στις μέρες μας, της ευκολίας, της επανάληψης και της υποκλοπής, να δημιουργήσει ένα εμπνευσμένο όσο και προσωπικό έργο ποιότητας. Πρόκειται, ειδικότερα, για μια ποιότητα που αποτελεί τη μεγάλη απούσα στη σύγχρονή μας εποχή, καθώς κυριαρχούν οι εύκολες λύσεις και το εύκολο χρήμα. Ο ίδιος, μάλιστα, μας εξομολογήθηκε τη θλίψη που νιώθει γι’ αυτή την κατάσταση: «Αισθάνομαι στο τέλος μιας εποχής», μας είπε, «καθώς η τεχνολογία και το κλίμα των καιρών έχουν επηρεάσει αρνητικά πολλές δημιουργίες του θεατρικού και του εικαστικού χώρου».
Μαθητής του Γιάννη Μόραλη στη ζωγραφική και του Βασίλη Βασιλειάδη στη σκηνογραφία στην ΑΣΚΤ, ο Γιάννης Μετζικώφ αξιοποίησε ιδιαίτερα, χάρη στο προσωπικό του ταλέντο, τα διδάγματα και τις συμβουλές τους, ενώ πολύ γρήγορα ο ίδιος επιβλήθηκε στα καλλιτεχνικά δρώμενα του τόπου μας.
Στην τωρινή έκθεση των σκηνογραφικών του δημιουργιών στην Εθνική Πινακοθήκη ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται, ειδικότερα, από το «παράστημα» και τα χρώματα των 120 κοστουμιών, τους συνδυασμούς των υφασμάτων και των χρωμάτων, τα αριστουργηματικά καπέλα και τα καλύμματα κεφαλιών, ενώ μαγεύεται σχεδόν στην κυριολεξία από την ποικιλία και την ανεξάντλητη σε λύσεις φαντασία που χαρακτηρίζει τα θαυμάσια προσωπεία του καλλιτέχνη. Μάλιστα, πολλά από τα τελευταία υλοποιήθηκαν ειδικά για την τωρινή έκθεση, μέσ’ από σκίτσα που είχε φιλοτεχνήσει παλαιότερα. Επεξεργασμένα με αυθεντικό πάθος για την τέχνη, τα προσωπεία αυτά αποτελούν το δημιουργικό απόσταγμα του μεγάλου ταλέντου του Μετζικώφ, που πάντοτε δίνεται, ψυχή τε και σώματι, σε ό,τι δημιουργεί.
Προικισμένος με μια μεγάλη ευαισθησία σε ό,τι αφορά και την «ψυχολόγηση» των ηρώων της κάθε τραγωδίας ή ενός θεατρικού έργου, ο Μετζικώφ ιχνηλατεί και αναπλάθει ακόμη και στην παραμικρή αλλά πάντοτε σημαίνουσα ενδυματολογική λεπτομέρεια κάτι το καίριο όχι μόνο από την κοινωνική θέση και το περιβάλλον του ήρωα, αλλά κυρίως από τις ψυχολογικές του αντιδράσεις και τα ιδιώματα του χαρακτήρα του. Αναδημιουργώντας το πνεύμα της κάθε εποχής στην οποία διαδραματίζεται το έργο, διερευνά ολοένα καινούριες λύσεις που φωτίζουν και υπογραμμίζουν θεμελιακά στοιχεία της πλοκής, αφήνοντας διαχρονικές εντυπώσεις και μνήμες στο θεατή. Κι αυτό, γιατί ο Μετζικώφ δεν «υπηρετεί» αδιάφορα, σχηματικά και επιδερμικά το έργο, αλλά το βιώνει και το αναπλάθει μέσ’ από την προσωπική του φαντασία, την αισθαντικότητα και το πανίσχυρο εικαστικό του ταλέντο.
Τα κοστούμια που δημιούργησε ο καλλιτέχνης για την Κλυταιμνήστρα, την Εκάβη, την Ιοκάστη, τη Μήδεια, την Ηλέκτρα, την Ιφιγένεια, τη Λαίδη Μάκβεθ, τη Σαλώμη κ.ά. αποτελούν και από ένα ποίημα σε χρώμα, σε κίνηση, σε υφή, κοντολογίς, σε παρουσία. Μια παρουσία που μας συνοδεύει για πολύ καιρό αφού πάψουμε να την έχουμε οπτικά μπροστά μας. Το κάθε προσωπείο και από μια κορύφωση σε χρωματική ευαισθησία και σε ενορχήστρωση «αισθησιακού» όσο και «εικαστικού» σε υφή υλικού –με ανεξάντλητους σε λύσεις συνδυασμούς από χάντρες, βότσαλα, φτερά, πρωτόφαντα, και όχι μόνο, πρωτότυπα μοτίβα– αποτελεί έναν αναπόσπαστο συνδετικό κρίκο μιας ενότητας που θα μπορούσε, άνετα, να τη χαρακτηρίσει κανείς επική.
Οπωσδήποτε, η σκηνογραφική δουλειά του Μετζικώφ αποτελεί ένα σταθμό κι ένα χαρακτηριστικό κομβικό σημείο στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Συγχρόνως, όμως, αποτελεί μια προσφορά και στο διεθνή χώρο της σκηνογραφίας, καθώς είναι καρπός μιας κατεξοχήν εμπνευσμένης και προσωπικής δημιουργίας που συμπράττει δυναμικά και εξελικτικά με το εκάστοτε «έργο».
Απόλυτη όσο και χαρισματική, η διασύνδεση ανάμεσα στο εικαστικό και στο σκηνογραφικό έργο του Μετζικώφ, τεκμηριώνει στο εικαστικό του έργο –μέσ’ από τη φορά του ίχνους, την κινητικότητα της σύνθεσης και τον παλμό του χρώματος– την ύπαρξη ανεξάντλητων σε ενέργεια μεταφυσικών κόσμων. Ειδικότερα, μέσ’ από την αφηρημένη του εικαστική γραφή, ο Μετζικώφ κατορθώνει να υποβάλλει συνειρμούς με απτές φόρμες και καταστάσεις, υπενθυμίζοντάς μας τη ρήση του Ροντέν, ότι, δηλαδή, ο Έλληνας καλλιτέχνης είναι μορφοπλάστης μέσ’ από το χρώμα. Και, όντως, μορφοπλάστης μέσ’ από τη βαθιά αίσθηση που έχει για το χρώμα είναι ο Μετζικώφ. Χαρακτηριστικό που παίρνει μια άλλη και απόλυτα «φυσιολογική» για τον καλλιτέχνη διάσταση στην υλοποίηση των κοστουμιών του.
Έχοντας μια μεταφυσική αίσθηση του χρώματος, ο Μετζικώφ κατορθώνει στα ζωγραφικά του έργα να υποβάλλει, μέσ’ από τη «φορά» της σύνθεσης, το δυναμισμό του ίχνους και τον παλμό του χρώματος κάτι το ουσιαστικό από αυτή καθεαυτή την ενέργεια που διέπει το σύμπαν. Μικρόκοσμος κατ’ εικόνα και ομοίωση με τον μακρόκοσμο προβάλλουν τα έργα του για να μας διαμηνύσουν ότι πνεύμα και ύλη δεν αποτελούν παρά τις δύο διαφορετικές όψεις μίας και της αυτής υπέρτατης αλήθειας. Εκείνης της αλήθειας που ταυτίζεται με την υπέρτατη ενέργεια, δηλαδή με αυτή καθεαυτή την κοσμογονία. Αυτή ακριβώς την Ιδέα της κοσμογονίας κατορθώνει να μας διαμηνύσει μέσ’ από τα ζωγραφικά του έργα ο καλλιτέχνης, επαληθεύοντας για όλο του το έργο τον πλατωνικό ορισμό για την τέχνη. Ότι, δηλαδή, για να είναι αυθεντική πρέπει να εκφράζει μια Ιδέα και όχι να αποτελεί μια μίμηση. Διττά ποιητικό το ζωγραφικό έργο του Μετζικώφ, αφού, πέρα από την εικαστική δημιουργία αυτή καθεαυτή, υποβάλλει και την αίσθηση της ποίησης, κατοχυρώνει για το χαρισματικό καλλιτέχνη μια εγγυημένη, διαχρονική παρουσία στο χώρο της τέχνης.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Γιάννης Μετζικώφ γεννήθηκε το 1955 στα Χανιά και μεγάλωσε στην Καστέλα του Πειραιά. Σπούδασε (1975-1980) στην ΑΣΚΤ, με τον Γιάννη Μόραλη στη ζωγραφική και τον Βασίλη Βασιλειάδη στη σκηνογραφία.
Έχει παρουσιάσει πολλές ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής καθώς και «δράσεις» στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ανάμεσά τους, σημειώνουμε τις εκθέσεις στην Αlles des Shaerbeek (Βρυξέλλες, 1989), στο Μουσείο de la Cuidad (Βαλέντσια,1990), στο Μουσείο Γουλανδρή (Αθήνα, 1994), στο Μουσείο Αλεξάντερ Πούσκιν (Μόσχα, 1995), στο Ρωσικό Κρατικό Μουσείο (Αγία Πετρούπολη,1996), τη συμμετοχή του στην Μπιενάλε του Σάο Πάολο (1994). Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια έχει σκηνογραφήσει πολλές παραστάσεις από όλα τα θεατρικά είδη: στο Εθνικό Θέατρο, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Θέατρο Τέχνης και σε πολλούς ιδιωτικούς θιάσους και ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.
Έργα του βρίσκονται σε μουσεία και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές.
