«Θεμελιωτής» του τολμηρά κριτικού κοινωνικού ρεαλισμού, ο Ερρίκος Ιψεν, με το έργο «Ο εχθρός του λαού» (1882) κατήγγειλε τις καθολικά ολέθριες συνέπειες του αδηφάγου κεφαλαίου και της σάπιας αστικής κοινωνίας. Ο πρωταγωνιστής του έργου, ο δόκτορ Στόκμαν, εργαζόμενος στο δήμο ως υπεύθυνος για τον υγειονομικό έλεγχο των υδάτων της ιαματικής λίμνης μιας νορβηγικής πόλης, αποκαλύπτει τη μόλυνση της λίμνης – ιδιοκτησίας του δήμου, παραχωρημένης σε ιδιωτική επιχείρηση – και το σοβαρό κίνδυνο για την υγεία των λουομένων. Ο γιατρός συγκρούεται -μέχρι τέλους- με τη δημοτική αρχή και τα οικονομικά συμφέροντα, τα οποία πολέμησαν λυσσαλέα και την αλήθεια και τις επιστημονικές προτάσεις του Στόκμαν για την επείγουσα εξυγίανση της λίμνης, συκοφαντώντας και χαρακτηρίζοντας τον Στόκμαν «εχθρό του λαού» και του «δημοσίου συμφέροντος». Φυσικά, οι «κονδυλοφόροι» της αστικής τάξης επέκριναν το έργο, όταν παίχθηκε και όσο ζούσε ο Ιψεν. Αυτό το απολύτως «σημερινό» έργο, παρουσίασε στο Φεστιβάλ Αθηνών, το βερολινέζικο θέατρο «Σαουμπίνε», με μια εκσυγχρονιστική διασκευή και μια ευστόχως ευρηματική και μια δυναμική ρεαλιστική σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή του, Τόμας Οστερμάγερ. Σ’ αυτή την πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα, μοντέρνα αισθητικά παράσταση, παράσταση τολμηρό «κατηγορώ» για τον καπιταλισμό, όλοι οι συντελεστές – διασκευή, σκηνοθεσία, μουσική, σκηνικό, κοστούμια και η ερμηνευτική αλήθεια των ηθοποιών – ανήγαγαν το έργο στην πραγματικότητα της σημερινής κρίσης του καπιταλισμού. Του απάνθρωπου κεφαλαίου, που βρώμικα ανταγωνίζεται και βρώμικα συμμαχεί για τη διαιώνιση των συμφερόντων του. Που διαβρώνει όλους τους κρίκους του αστικού κράτους και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Απειλεί, φυμώνει και απομονώνει και απολύει όσους του αντιστέκονται. Εκβιάζει και εξαγοράζει συνειδήσεις. Συνθλίβει ζωές. Στη διασκευή του Οστερμάγιερ, ο γιατρός Στόκμαν παλεύει με πολλούς και πολλά. Με τους υπαίτιους. Με τους φίλους του, που για να μην απολυθούν του γυρίζουν την πλάτη. Με την παραπλανημένη κοινή γνώμη. Με τον αδελφό του – δήμαρχο της πόλης, που αδίστακτα απολύει τον Στόκμαν από τη δημοτική υπηρεσία Υγείας, χάριν των κερδών του δήμου. Με την απολυμένη δασκάλα σύζυγό του – κόρη βιομηχάνου, που και αυτός μολύνει με τα απόβλητα του εργοστασίου του τη λίμνη, την απαξιώνει και την αγοράζει πάμφθηνα για να την εκμεταλλευτεί εκείνος. Ο πεθερός κυνικά ζητά από τον Στόκμαν να αναιρέσει την επιστημονική του διαπίστωση, λέγοντας ότι διαφορετικά μόνο τη λίμνη θα δώσει προίκα στην κόρη του. Ο σκηνοθέτης – προφανώς θεωρώντας ότι η εξαγορά συνειδήσεων αποτελεί σήμερα γενικευμένη πανδημία, ότι όλοι οι άνθρωποι υποκύπτουν μπροστά στο δίλημμα «ή υποτάσσεσαι και ζεις, αλλιώς και πεθαίνεις» – έκλεισε την παράσταση με ένα απαισιόδοξο, αντιδιαλεκτικό και αναπάντητο ερωτηματικό φινάλε. Με τον Στόκμαν κλονισμένο και αντιμέτωπο με το εκβιαστικό δίλημμα του πεθερού του: να διαλέξει την πείνα και το χωρισμό με τη γυναίκα του ή το συμβιβασμό και χρήμα από τη μολυσμένη λίμνη;
ΠΗΓΗ: ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
