Ας ξεκινήσω από το ότι ''Οι ζωές των άλλων'' ήταν μία εξαιρετική ταινία που αναζωπύρωσε το διεθνές ενδιαφέρον για τον νέο γερμανικό κινηματογράφο και που η επιτυχία της οποίας, οδήγησε στη συγγραφή ενός ομότιτλου θεατρικού έργου – πιστή αντιγραφή του σεναρίου. Δημιουργοί του φιλμ και του θεατρικού έργου ήταν αντιστοίχως ο Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ και ο Άλμπερτ Οστερμάγιερ. Η Αλίκη Δανέζη – Knutsen, γνωστή και από τον κινηματογράφο, ανέλαβε τώρα να μεταφέρει για πρώτη φορά στη χώρα μας το θεατρικό έργο, έχοντας απόλυτη συναίσθηση ενός φιλμικού timing: για την ακρίβεια, 140 λεπτά διαρκούσε η ταινία, 110 λεπτά διαρκεί η παράσταση.
Έχω την αίσθηση πως το όλο εγχείρημα πατάει στην κόψη του ξυραφιού για δύο λόγους κυρίως: για κάποιον που δεν έχει δει την ταινία, η δομή του έργου στο μεγαλύτερο μέρος του είναι ολίγον χαωτική με έναν από τους ηθοποιούς ν' αλλάζει πολλές περσόνες προτού η ιστορία ''σχηματοποιηθεί'' στα μάτια του θεατή. Σ' αυτήν ακριβώς τη ''σχηματοποίηση'' της ιστορίας βοηθούν πολύ η σκηνοθετική γραμμή μαζί με την έξυπνη σκηνογραφική άποψη της Κικής Πίττα: μερικά γραφεία στη σειρά που λειτουργούν περιστασιακά ως ανακριτικό δωμάτιο, χώρος εργασίας του συγγραφέα, γυναικεία τουαλέτα της ηθοποιού – πληροφοριοδότριας, τραπέζι σε μπαρ και υπουργικό γραφείο.
Για όσους, απ' την άλλη, έχουν δει το φιλμ τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Και εξηγούμαι: Δεν έχω διαβάσει το θεατρικό έργο του Οστερμάγιερ και άρα δε μπορώ να γνωρίζω αν η μετατόπιση του ''κέντρου βάρους'' της υπόθεσης έγινε απ' αυτόν ή εν προκειμένω από την Ελληνίδα σκηνοθέτιδα. Στην ταινία, για παράδειγμα, κεντρικός ήρωας είναι ο Γκερντ, ο πράκτορας της μυστικής αστυνομίας της Ανατολικής Γερμανίας που παρακολουθεί τον συγγραφέα με την ηθοποιό αγαπημένη του. Στον πυρήνα της παράστασης που παρακολούθησα, όμως, βρίσκεται η σχέση του αντιστασιακού συγγραφέα με την ηθοποιό – μια σχέση που σε συνδυασμό με το δραματικό φινάλε αγγίζει το όριο του ερωτικού μελό.
Όχι βέβαια ότι λείπουν οι ιστορικές αναφορές καθ' όλη τη διάρκεια του έργου. Από την έναρξη του μέχρι τη ραδιοφωνική ανακοίνωση της πτώσης του τείχους του Βερολίνου, ακόμη και την σεκάνς του τέλους, όπου ο συγγραφέας μαθαίνει – χρόνια μετά – ότι βρισκόταν υπό παρακολούθηση, ο θεατής μεταφέρεται πραγματικά στην Ανατολική Γερμανία, βιώνει στο πετσί του την ανελευθερία του καθεστώτος και συμπάσχει με τους κυνηγημένους ήρωες που ο φόβος τρώει τα σωθικά τους. Δεν είναι μικρό πράγμα αυτό για ένα θεατρικό και συγκεκριμένα για την παράσταση της Δανέζη – Knutsen που αναγκαστικά, επαναλαμβάνω, συγκρίνεται με τη διάσημη προηγηθείσα ταινία.
Εν κατακλείδι, εγώ που έχω δει το φιλμ, εξέλαβα τη θεατροποίηση του ως μία πολύ φιλότιμη και ιδιαίτερα καλαίσθητη προσπάθεια. Κάποιοι, όμως, από την παρέα που είναι θεατρόφιλοι, αλλά όχι αναγκαστικά και σινεφίλ, με...τσάκισαν με τις απορίες τους στα πρώτα 45 λεπτά της παράστασης.
Οφείλω ακόμη να εξάρω την πολύ καλή δουλειά του Άγγελου Μέντη στα κοστούμια (το φορεματάκι της Άννας Μάσχα την μετέτρεψε κανονικά σε φασμπιντερική ηρωίδα των 70s), του Αλέκου Γιάνναρου στο λειτουργικό παιχνίδι με τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς, αλλά και του, επίσης γνωστού από τον κινηματογράφο, Κενάν Ακάουι στον σχεδιασμό ήχου και τις μουσικές επιλογές.
Όσο για τον πενταμελή θίασο, πιστεύω πως πρόκειται για μία από τα πιο δυνατές ομάδες της τρέχουσας θεατρικής σαιζόν. Αξίζει ν' αναφερθούν όλοι: η εύθραυστη Άννα Μάσχα είναι η Κρίστα Μαρία Ζίλαντ, που αμφιταλαντεύεται μέχρι τελευταία στιγμή μεταξύ της αγάπης της για τον συγγραφέα και της αγάπης της για το θέατρο. Ο Φάνης Μουρατίδης είναι ο συγγραφέας Γκεόργκ Ντράιμαν που τολμάει να αποκαλύψει στη Δύση τις συνθήκες ανελευθερίας της χώρας του και που πληρώνει το τίμημα, όχι τόσο σκληρά, όσο η αγαπημένη του. Ο Μανώλης Μαυροματάκης είναι ο Γκερντ Βίσλερ που τα αισθήματα συμπάθειας του για το αντιστασιακό ζεύγος τον φέρνουν σε ρήξη με το καθεστώς. Ο Κώστας Μπερικόπουλος είναι ο ερωτοχτυπημένος Υπουργός Μπρούνο Χεμπφ, κυνικός και πωρωμένος με το καθήκον του. Και ο Γιώργος Συμεωνίδης είναι αυτός που καθ' όλη τη διάρκεια του έργου αλλάζει τα περισσότερα πρόσωπα: βοηθός του Βίσλερ, διευθυντής του ''Spiegel'', κρατούμενος, ταμίας στο βιβλιοπωλείο κ.α.
